Bilgisayar kullanımı ve Bel Ağrısı
Basıca etkileri şunlardır:
Algılamada azalma,
Sosyal sorunlar (agresyon, sosyal izolasyon ve bağımlılık),
Eğitimsel (ders çalışma için harcanacak zamanın bilgisayara ayrılması),
Göz sorunları (gözde ağrı, yaşarma ve görme bozukluğu),
Fiziksel rahatsızlıklar (kas-iskelet rahatsızlıkları),
Aktivite kısıtlanmasına bağlı kondisyonda azalma ve aşırı kilo.
Bilgisayar kullanımı bel sağlığını ve kas-iskelet sağlığını nasıl etkiliyor?
Çocuklarda da bilgisayar kullanımı yetişkinlerdeki gibi bel ve kas-iskelet sağlığına zarar vererek hastalıklara neden olabiliyor. Çocuklarda kas-iskelet rahatsızlıkları konusunda yapılmış çalışmalar fazla değil. Bilgisayar kullanımı sıklıkla boyun ve omuzları ve daha az sıklıkla beli etkiliyor. Ağrı ve hareket kısıtlanmasıyla sakatlıklara neden olabiliyor.
Bilgisayar kullanımına bağlı risk faktörleri
Çocuklarda bilgisayar kullanımına bağlı bel ağrısı ve diğer kas-iskelet rahatsızlıklarının sıklığı nasıldır?
Bel ağrısı ve diğer kas-iskelet rahatsızlıklarının şıklığıyla ilgili değişik sonuçlar verilmekle birlikte, oran yüzde 50'yi aşıyor.
Çocuklarda bilgisayar kullanımına bağlı bel ağrısı için risk faktörleri nelerdir?
En önemli riskler şunlardır:
Bilgisayar kullanırken kötü pozisyonda, kambur oturma, elleri, kolları kötü pozisyonda kullanma gibi vücudun yanlış kullanım alışkanlıkları,
Kullanılan sandalyenin, masanın yüksekliğinin, monitör mesafesinin klavye ve mouse'un yerinin çocuğun ölçülerine uygun olmaması,
Aydınlatma gibi çevresel faktörler.
Bilgisayar ekipmanının tasarımı yetişkinlere göre yapıldığından çocuk için uygunsuz olması kaçınılmazdır. Hastalık riski kullanım süresi uzadıkça artmaktadır.
Çocuklarda bilgisayar kullanımına bağlı bel ağrısından korunmak mümkün mü?
Çocuklarda bilgisayar kullanımına bağlı bel ağrısından ve diğer kas-iskelet rahatsızlıklarından korunmak büyük ölçüde mümkündür. Erişkinlerde olduğu gibi çocuklarda korunma ve ergonomi programlarının etkinliği yapılan çalışmalarla saptanmıştır.
Çocuklar için korunma ve ergonomi programı bel ağrısı, riskleri, bilgisayar kullanımı sırasında belin, ellerin ve vücudun doğru pozisyonda kullanımı, dinlenme, molalar konusunda bilgilendirmeyi ve bilgisayar ekipmanının çocuğa uygun düzenlenmesini kapsar. Bu eğitim programı çocuklara hatta öğretmenlere okulda verilmelidir.
Sırt çantası sağlık sorunlarına yol açıyor
Çocuklar okula giderken çok ağır sırt çantaları taşıyor. Bu çantalar bel sağlıklarını nasıl etkiliyor?
Çocuklarda okul için sırt çantası kullanım sıklığı giderek artmaktadır. Sırt çantası çocuğun eşyalarını taşımayı kolaylaştırırken bazı sağlık sorunlarına yol açabilmektedir.
Sırt çantası kullanımı bel ağrısına nasıl yol açıyor?
Sırt çantası, ağırlığına bağlı olarak mekanik yüklenme ve duruş bozukluğu nedeniyle öncelikle belde, sırtta ve omuzlarda yumuşak dokuları zorlayarak ağrıya yol açar. Ayrıca dolaşım ve solunum sistemi olumsuz etkilenir.
Belde ve omurgada zorlanma; yükün ağırlığı, taşıma postürü, şekli ve yükün yerleştirilmesine göre değişir.
Çocuklarda sırt çantası kullanım sıklığı artıyor mu?
ABD'de yapılan çalışma sonuçlarına göre 40 milyon öğrenci sırt çantası kullanıyor. Sırt çantasına bağlı yaralanma sayısı 2001'de 13.260 iken, 2003'te 21.000.
1999'da 101 doktorun yüzde 58'i sırt çantasına bağlı bel ve omuz ağrısından şikayet olduğunu bildiriyor.
Çocukların bel sağlığı için sağlıklı sırt çantası kullanımı nasıl olmalıdır? Sağlıklı sırt çantası kullanımı şöyle olmalı:
Taşınan ağırlıkların toplamı çocuğun vücut ağırlığının yüzde 15'inden az olmalıdır,
Ağırlık uygun şekilde dağıtılmalıdır,
Uzun süreli taşınmamalıdır,
Geniş ve destekli omuz askıları, bel desteği, bel kemeri, çeşitli bölümleri bulunmalıdır,
Her iki omuzdan asılarak düzgün şekilde taşınmalıdır,
Çantanın taşınma düzeyi kalça veya bel kemeri bölgesinde olmalıdır,
Çanta bel kemeriyle sabitleştirilmelidir.
Sırt çantalarının olumsuz etkilerinden korunmak için ne yapmak gerekiyor?
Bu konuda gerek okul yöneticilerinin gerekse çocukların ve ailenin eğitilmesi, sağlıklı nesillerin yetişmesine katkıda bulunacaktır.
Çocuklarda bel ağrısından korunmada okulda yapılacak şeyler var mı?
Okullar, öğrencilere sağlıklı olmak için bilgi ve beceri kazandırmada çok etkili yerler. Çocuklarda bel sağlığını korumada erken dönemde eğitimin rolü büyük. Büyük bir zaman okulda geçiyor. Okul, alışkanlık kazandırılmasında gereken eğitimin verilmesi için uygun bir yer. Bunun için okul çevresinde bel ağrısı ve kas-iskelet hastalıkları için riskler belirlenmeli ve önlenmelidir.
Bel ağrısından korunmak için okulda şu önlemler alınabilir:
Taşınan çantaların ağırlığının azaltılması ve doğru pozisyonda taşınması konusunda bel koruma eğitimi verilmeli,
Okulda eşyalar için dolaplar bulunmalı, çocuklar az eşya taşıma konusunda ve çantalarını dolaplara koyma konusunda teşvik edilmeli,
Bilgisayar kullanımı sırasında vücudun doğru kullanımı öğretilmeli,
Masa, sandalye yüksekliğine ve çocukların oturma pozisyonuna dikkat edilmeli,
Teneffüste çocukların fiziksel aktivite yapmaları sağlanmalı.
Çocukların bel sağlığını korumada öğretmenlere düşen rol nedir?
Çocukların bel sağlığını korumada öğretmenlere önemli görevler düşmektedir. İlkokul öğretmenlerinin eğitim programlarına bel koruma eğitimi dahil edilmelidir. Böylece okulda bel korunma kavramlarına karşı pozitif davranışın gelişmesi mümkün olacaktır.
Sonuç olarak çocukların bel sağlığının iyileştirilmesinde ailede anne-babalara, okulda da öğretmenlere önemli görevler düşmektedir. Gelişmiş ülkelerde ilkokulda, çocukların eğitim programlarında bel koruma dersleri vardır. Ülkemizde ise çocukların bel sağlığını koruma konusundaki çalışmalar çok yetersiz. Bu konuda bir devlet politikası oluşturulmalıdır.
Çocuklarda ve Gençlerde Bel Ağrısı
Çocuklarda ve gençlerde bel ağrısı görülür mü?
Önceki yıllarda çocuklarda bel ağrısının nadir görüldüğü ve genellikle ciddi bir nedene bağlı olduğu kabul edilirdi. Oysa son yıllarda yapılan araştırmalar, çocuklarda da yüksek sıklıkta bel ağrısı görüldüğünü ve sıklığının yaşla birlikte arttığını gösterdi. Artık günümüzde bel ağrısının sadece yetişkinlerin değil, çocukların da önemli sorunu olduğu kabul ediliyor.
Çocuklarda bel ağrısının önemi nedir?
Çocuklarda bel ağrısı ile yetişkinlerde bel ağrısı arasında bir ilişki vardır. Yetişkinlikte bel ağrısının en önemli ön belirleyicisi çocuklukta bel ağrısı geçirmedir. Çocuklukta bel ağrısı geçirenlerde yetişkin olduklarında bel ağrısı riski artmaktadır. Çocuklukta da yetişkinlerdeki gibi bel ağrısı fiziksel aktivitede kısıtlanmaya ve sakatlıklara neden olabilmekte ve yaşamı olumsuz etkilemektedir.
Çocuklarda bel ağrısından korunmanın önemi konusunda biraz daha bilgi verebilir misiniz?
Yetişkin toplum için önemli bir sağlık sorunu olan bel ağrısından korunma, çocuklukta korunmayla mümkündür. Çocuklukta korunmak ileri dönemde ve iş yaşamında da sorunların gelişmesini azaltacaktır. Ayrıca korunmada temel olan alışkanlıkların ve davranışların eğitimle değiştirilmesi çocuklarda yetişkine oranla çok daha kolaydır. Bunun için sağlıklı bir toplum ancak çocuklukta bel ağrısından korunmayla mümkün olacaktır.
Çocuklarda bel ağrısının görülme sıklığı konusunda rakamlar var mı?
Çeşitli ülkelerde çocuklarda yapılan taramalarda bel ağrısı sıklığı değişmekle birlikte yüzde 70'e kadar ulaşan oranlar bildirilmektedir. Türkiye'de yapılan' bir araştırmada da 18-24 yaşlarında gençlerde bel ağrısı sıklığı yüzde 41 olarak bulunmuştur.
Çocuklarda bel ağrısı sıklığının artış nedeni nedir?
Bel ağrısı sıklığındaki artışın nedeni risk faktörlerinin artması ve toplumda farkındalığın gelişmesidir. Çocuklarda sırt çantalarının ve bilgisayar kullanımının artması riskleri artıran en önemli nedenlerdir.
Çocuklarda bel ağrısı için risk faktörleri nelerdir?
Çocuklarda bel ağrısı için risk faktörleri yetişkinlerde-kinden farklıdır. Riskleri fiziksel, kişisel, çevresel ve psikososyal olarak ayırmak mümkündür.
Başlıca fiziksel ve kişisel riskler şunlardır:
Yaş,
Travma geçirme,
Ailede bel ağrısı,
Kondisyonun iyi olmaması,
Ağır spor aktiviteleri (yarış sporları),
Ağır fiziksel aktivite,
Kötü pozisyonlarda oturma (sınıfta ve bilgisayar kullanırken),
Vücudun kötü pozisyonlarda kullanımı,
Okul mobilyalarının çocuğa uygunsuzluğu,
Ağır yük taşıma (sırt çantaları gibi).
Ani boy atma belde ağrı-fıtık yapabilir
Psikososyal riskler nelerdir?
Son yıllarda yapılan çalışmalarda fiziksel risk faktörleri yanında psikososyal risk faktörlerinin de bel ağrısında rol oynadığı gösterilmiştir.
En kuvvetli psikososyal riskler yalnızlık duygusu, anneyle konuşmada güçlük, aile ve yakınlarla iletişim sorunlarıdır.
Hızlı boy büyümesinin bel ağrısı oluşumuna etkisi var mı?
Evet, ergenlik döneminde aniden büyümenin belde ağrı ve fıtık gelişmesine yatkınlık oluşturduğu saptanmıştır.
Çocuklar artık bilgisayar başında daha çok zaman geçiriyor. Geçirilen zamanla ilgili bir araştırma var mı?
Çocuklarda bilgisayar kullanım yaşı giderek düşmekte. Çocuklar ve ergenlerde bilgisayar kullanımının hızla artması bazı kazanımları getirirken fiziksel rahatsızlıklara ve psikososyal sorunlara yol açabiliyor. Avustralya'da yapılan bir çalışmada çocukların yarıdan fazlasının 5 yaşına gelinceye kadar bilgisayar kullanmış olduğu bildiriliyor. ABD'de de ise çocukların günde 60 dakikadan fazla bilgisayar kullandığı belirtiliyor.
Kronik Bel Ağrısı
Kronik (uzun süreli) bel ağrısında tedavi yaklaşımı nasıl olmalıdır?
Fiziksel kısıtlanmalar yanında psikososyal ve iş sorunları da geliştiği için tedavide çeşitli sorunlarla karşılaşılır. Hastaların yaklaşık yüzde 10'unda ağrı yerleşerek sakatlık gelişebilir. Çalışanlarda kronik bel ağrısının tedavisinde fonksiyonel rehabilitasyon, işe özgü endüstriyel rehabilitasyon gibi çok disiplinli endüstriyel rehabilitasyon programları uygulanır.
Endüstriyel rehabilitasyon ne demektir, neleri kapsar?
Amacı çalışanı işe döndürmek olan "endüstriyel rehabilitasyon" koruma ve ergonomi eğitimini, ergonomik girişimleri, yoğun egzersizleri ve kondisyon egzersizlerini, davranışsal tedavileri ve işe özgü rehabilitasyonu kapsar.
Maliyeti 5.000-8.000 ABD doları olan bu programlar 4-12 hafta sürelidir. İşe dönüş üzerinde etkinlikleri ve maliyet etkinlikleri kanıtlanmış olan bu programlar gelişmiş ülkelerde yaygın olarak kullanılmaktadır.
Maalesef ülkemizde bu programlar henüz uygulanmamaktadır. İstanbul Tıp Fakültesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Bölümü'nde bilgisayar kullananların boyun ve bel problemlerine yönelik fonksiyonel rehabilitasyon programı başlatılmıştır.
Gelişmiş ülkelerde bel ağrısından korunmayla ilgili çalışmalar ne durumdadır?
işe bağlı bel ağrısından korunma tedaviye oranla çok daha kolay ve düşük maliyetli olduğundan, gelişmiş ülkelerde bel ağrısı korunma ve ergonomi programları giderek artan sıklıkta uygulanmaktadır.
Ülkemizde işe bağlı bel ağrısı konusunda çalışmalar yapılıyor mu, yapılıyorsa ne aşamada?
Ülkemizde de işe bağlı bel ağrısı yasalarda meslek hastalığı olarak kabul edilmektedir. Fakat bu yönüyle bel ağrısını işverenler, çalışanlar ve hekimler yeterince tanımamaktadır. Meslek hastalığı tanısı koyma konusunda bir yandan gerekli işlemlerle ilgili güçlükler, diğer yandan çalışanın işini kaybetme korkusu gibi sosyal sorunlar bel ağrısı bildirimini güçleştirmektedir. Ülkemizde diğer meslek hastalıkları konusunda da benzer sorunlar vardır.
Ayrıca işe bağlı bel ağrısının sıklığı, risk etkenleri, işgünü kaybı, sigorta tazminatları ve maliyeti konusuyla ilgili çalışmalar çok yetersizdir.
Sizce ülkemizde işe bağlı bel ağrısıyla ilgili çalışmaların geleceği nasıl olacak?
İşe bağlı bel ağrısı ve korunma hakkında çalışanlar ve toplumun bilgilendirilmesi ve yeni yönetmeliklerin de uygulanmasıyla yakın gelecekte bel ağrısı ve diğer kas-iskelet hastalıklarının hak ettiği ilgiyi görmesi beklenmektedir. Bunun için devlet, üniversiteler ve endüstri işbirliği içinde çalışmalıdır.
Fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanlık dalı ile işe bağlı bel ağrısı ilişkisi nasıldır?
Bel ağrısı çeken ve bel ağrısı sakatlığı gelişmiş hastalar sıklıkla fizik tedavi ve rehabilitasyon kliniklerine başvurur. İşe bağlı bel ağrısından korunma, tedavi, rehabilitasyon ve işe döndürme programları "fizik tedavi ve rehabilitasyon "un ilgi alanlarındandır.
Bel ağrısı oluşmadan önceki korunmaya primer (birincil) korunma, oluştuktan sonra sakatlıklarından korunma sekonder (ikincil) korunmadır. Rehabilitasyon, işe bağlı bel ağrısı sakatlıklarının kişi ve yaşamı üzerinde olumsuz etkilerini azaltma ve aktif yaşama ve işe döndürmeyi amaçlayan yaklaşımları ve yöntemleri kapsar.
Bu hastaların tedavisi ve işe döndürülmesi için gerekli olan rehabilitasyon programlarının ülkemizde bulunmaması nedeniyle rehabilitasyonda ve işe dönüşte maalesef yeterince başarılı olunamamaktadır.
Bel Ağrısı ve sakatlığından korunmada işyeri ve işverene neler düşmektedir?
Bel ağrısı sakatlığından korunmada iş verenin yaklaşımı, politikası ve iş yerindeki ergonomik düzenlemelerin rolü çok önemlidir. Korunma ve ergonomik girişimleri etkin olarak uygulayan şirketlerde uygulamayan şirketlerle karşılaştırıldığın da bel ağrısı ve işçi tazminat ödemelerinde önemli azalmalar saptanmıştır.
Tamamen iyileşmemiş çalışanın işe dönüşünde bir süre hafif işte çalıştırılması, işe erken dönüşü cesaretlendirmede önemlidir.
İşveren bel sağlığını koruma ve doğru kaldırma teknikleri gibi doğru vücut mekaniklerinin kullanımı ve genel sağlığı iyileştirme eğitimi verilmesi ve gerekli ergonomik girişimleri uygulanması işverenin sorumluluğundadır.
Ülkemizde işe bağlı bel ağrısı konusunda işverenin sorumluluğu nedir?
Avrupa Birliği hazırlık sürecinde çıkarılan 4857 sayılı îş Kanunu'nda iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili yönetmeliklerde değişiklik yapılmış ve ülkemizde ilk kez "ergonomi" sözcüğü yasaya girmiştir.
Çeşitli yönetmeliklerde işveren işyerinde bel ağrısı ve diğer kas-iskelet hastalıkları için riskleri belirleme, önleme ve çözme konusunda yükümlü kılınmıştır. Bu konuda çıkarılan bazı yönetmelikler şunlardır:
Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği,
Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik,
Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik,
İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği,
Titreşim Yönetmeliği.
Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği doğrudan bedensel çalışanları ilgilendirmektedir. İş yerinde sırt ve bel incinmeleri ve ağrısı için riskleri belirlemeyi ve azaltmayı ve çalışanın sırt ve bel ağrısından korunmasını amaçlamaktadır. Fakat yeni yasanın nasıl uygulanacağı ve yaptırımlar konusunda gerekli çalışmalar henüz tamamlanmamıştır.
Bu konuda çalışanın da sorumlulukları var mıdır?
Evet, çalışanlar da bu eğitimlere katılmak ve öğrendiklerini uygulamakla yükümlüdür.
İşyerlerinde kondisyon geliştirme ve egzersiz olanaklarının bulunması işe bağlı bel ağrısında etkili midir?
Kondisyonun iyi olması bel ağrısından korunma ve iyileşmede etkili olduğundan işyerlerinde çalışanlara kondisyon geliştirme olanağının sağlanması yararlıdır. Sabah işe başlamadan önce ve iş sırasında yapılan germe egzersizleri hem kan dolaşımını artırdığından hem de motivasyonu iyileştirdiğinden korunmada etkilidir.
İşyerinde bel okulu ile fizik tedavi ve rehabilitasyon birimlerinin kurulması da korunma ve işe erken dönüşü sağlamada etkili yaklaşımlardır.
Bel sağlığından bahsederken ergonomi sözcüğünden çok söz ettiniz. Ergonomi nedir tam olarak? Ergonomi sözcük olarak "'ergos'''' ve "nomos" sözcüklerinden oluşur ve iş yasası anlamına gelir. Ergonomi kısaca işin çalışana uydurulmasıdır. Biraz daha geniş söyleyişle ergonomi insan, ekipman ve çevre arasındaki etkileşime bağlı oluşabilecek fiziksel ve psikososyal sorunların azaltılması bilimi ve sanatıdır. Fiziksel sorunların başlıcası bel ağrısı ve diğer kas-iskelet hastalıklarıdır.
Ergonomi tıp, teknik ve sosyal bilimlerin multidisipliner yaklaşımını kapsar. Ergonomi, korunmanın ve iş sağlığı ve güvenliğinin temel öğelerindendir.
Korunma ve ergonominin yararları nelerdir? Korunma ve ergonomi, iş sağlığı ve güvenliğinin temel öğelerindendir. Çalışanın güvenini, konforunu sağlar. Omurga ve kas-iskelet sisteminin sağlığını korur ve iyileştirir. Böylece sakatlanmaları engeller, iş memnuniyetini, iş verimliliğini ve yaşam kalitesini yükseltir. Çalışan için ergonominin amacı sağlığın iyileştirilmesi, işveren için ise müşteri memnuniyeti, rekabet gücünün ve yatırımın geri dönüşünün hızlandırılmasıdır.
Korunma ve ergonomi ekonomik yönden ne ifade eder?
Korunma ve ergonomi programlarının bel ağrısı sıklığı ve maliyetini yüzde 50'nin üzerinde azalttığı gösterilmiştir. Uzun dönem izlemeli çalışmalarda da medikal harcamalar, işgünü kaybı, sigorta tazminat ödemeleri ve işe dönüş üzerindeki etkinlikleri kanıtlanarak maliyet etkinlikleri de gösterilmiştir.
Çeşitli endüstri kollarında yapılan çalışmalarda korunma ve ergonomi eğitimi ve ergonomik girişimleri kapsayan programların uygulanmasıyla harcanan her 1 doların 2.000 dolara ulaşan geri dönüş sağladığı saptanmıştır. Ergonomi programlarının uygulanması sadece endüstriye değil tüm ülke ekonomisine katkı sağlar.
İşe bağlı bel ağrısı konusunda sizin çalışmalarınız var mı?
ABD'de ve çeşitli Avrupa ülkelerinde bel ağrısından korunma ve bel ağrısı tedavisi konusundaki çalışmalardan edindiğim bilgi ve deneyimlerimi 1990'lı yıllardan beri kliniğimizde uyguluyoruz. "Bel okulu, özel omurga ve kondisyon egzersizlerini ve multidisipliner yaklaşımları" kapsayan Omurga Hastalıkları Rehabilitasyon Birimi'ni oluşturduk. Bir ekip olarak araştırmalarla birlikte tanı ve tedavi hizmetlerini yürüttüğümüz birimimize başvuran hastaların büyük çoğunluğunu ev hanımları ve emekli hastalar oluşturuyordu.
Ülkemizde işe bağlı bel ağrısı ve diğer kas-iskelet hastalıkları konusunda çalışmaların yetersizliğini göz önüne alarak yaklaşık iki yıl önce kliniğimizde sorumluluğumda Kas-İskelet Hastalıkları ve Ergonomi Birimi'ni başlattık.
Kas-İskelet Hastalıkları ve Ergonomi Birimi'nin amacı nedir?
Birimin temel amacı, endüstride ve ofiste çalışanların kas-iskelet sağlığını korumak ve iyileştirmek, bel ağrısı ve diğer kas-iskeletle ilgili yaralanma ve hastalıkları engellemek ve iş verimliliğini artırmaktır.
İş memnuniyetini, yaşam kalitesini artırmak; işgünü kaybını ve hastalıkların maliyetini azaltmak; işe dönüşü hızlandırmak diğer amaçlarımız arasındadır. Bunun için iş yaşamında bel ağrısı ve diğer kas-iskelet hastalıklarının sıklığı, risk etkenleri ve korunma ve ergonominin etkinliği konusunda araştırmalar yürütüyoruz. Çalışma sonuçlarını endüstri ve toplumla paylaşmayı planlıyoruz.
Kas-İskelet Hastalıkları ve Ergonomi Birimi'nin çalışma programı nasıldır? Birimde aşağıdaki çalışmalar yürütülüyor:
Poliklinik: Çalışanlarda bel ağrısı, diğer kas-iskelet rahatsızlığı olanlar değerlendirilerek tanı konur.
Fizik tedavi ve hastalığa özel rehabilitasyon: Ağrıyı azaltmak için çeşitli fizik tedavi yöntemleri, hastalıklara spesifik egzersizler ve işe döndürmeyi amaçlayan iş rehabilitasyon programları uygulanır.
Çalışanlar ve profesyoneller için ergonomi eğitimi: İş sağlığı ve güvenliğiyle ilgilenen profesyoneller, çalışanlar ve yöneticiler için işyerlerinde ergonomi eğitimi seminerleri verilir.
İşyerinde kas-iskelet hastalıkları için risk etkenlerinin değerlendirilmesi: Ofis ve endüstride çalışanlar anket doldurma ve gözlemleme yöntemleriyle kas-iskelet hastalıkları için risk etkenleri yönünden değerlendirilir. Öncelikli riskler ve iş istasyonları belirlenir.
Ergonomik iyileştirme sürecinin planlanması ve uygulanması: Çalışanların ve işyerinin gereksinimleri doğrultusunda ergonomi eğitimini ve iyileştirmeleri kapsayan ergonomik iyileştirme programları planlanır ve uygulanır.
Çocuklarda ve gençlerde ergonomi bilinci oluşturma: Sırt ve bel ağrıları için risk altında olan çocuklara ve gençlere korunma ve ergonomi eğitimi verilir. Böylece sağlıklı toplum oluşturulmasına katkıda bulunulur.
Toplumda ergonomi bilinci oluşturma: Yüksek riskli meslek grupları öncelikli olmak üzere, çalışanları ve toplumu ergonomi konusunda bilgilendirmek için konferanslar verilir.
Bilimsel çalışmalar: Endüstride ve ofiste çalışanlarda bel ağrısı ve diğer kas-iskelet hastalıklarıyla ilgili sorunlar ve çözümleri konusunda araştırmalar yürütülür.
Sonuç olarak bel ağrısı, bedensel aktiviteyle çalışanlarda daha sık görülmekle birlikte tüm işlerde çalışanların önemli sağlık sorunudur. İşe bağlı bel ağrısı ve sakatlığından korunmak ergonomiyle büyük ölçüde mümkündür.
Ülkemizde çalışanların ve ilgili profesyonellerin bilgilendirilmesi ve yeni İş Kanunu'nun uygulanmasıyla yakın gelecekte mesleki bel ağrısı hak ettiği ilgiyi görecektir.
Çalışmalarınız sırasında güçlüklerle karşılaşıyor musunuz?
Planladığımız araştırmaları yürütmek için işyeri bulmakta zorlanıyoruz. Endüstrinin katılımı olmadıkça bu çalışmaları yürütmek mümkün değil. Bunun için işverenler ve yöneticiler çalışanlarda bel ağrısı ve diğer kas-iskelet hastalıkları ve etkileri konusunda bilgilendirilmelidir.
Bel Gerçekleri
Alt bel bölgesi yaralanmaya en yatkın bölgelerdendir, Bel ağrısı oluşumunda işle ilgili risk etkenleri önemli rol oynar,
Bel ağrısı genellikle tek ani bir hareketten ziyade, tekrarlamak, zorlamalı ve belin yanlış kullanımına bağlı hareketlerin zararlı birikimli etkisiyle oluşur, Ağrılı atakların büyük çoğunluğu iyileşir, ağrı yerleştikçe tedavi zorlaşır,
Bel ağrısı korunmayla büyük ölçüde engellenebilir, Bel ağrısı nedeniyle işten uzak kaldıkça işe dönüş zorlaşır.
Bel Ağrısında Kişisel Riskler ve Nedenleri
Kişisel risk etkenleri şunlardır:
Yaşın ilerlemesi,
Sırt, bel ve karın kaslarının güçsüzlüğü,
Aşırı kilo,
Kondisyon yetersizliği,
Sigara içme,
Daha önceden bel ağrısı geçirmiş olma.
Bel ağrısı sağlık personelini ne şekilde etkiliyor?
Hemşire ve hastabakıcılar başta olmak üzere sağlık personeli sakatlayıcı bel ağrısı için yüksek risk altındadır.
Personelin yaklaşık yarısı ciddi bel ağrısı çekmektedir. Bel sakatlığına bağlı iş verimliliği azalmakta ve iş olumsuz etkilenmektedir. Sağlık personelinde bel ağrısı, genellikle hasta kaldırma, taşıma ve ameliyat gibi aktiviteler sırasında belin yanlış kullanımı sonucu oluşur.
İşe bağlı bel ağrısında tanı nasıl konur?
Çalışanın bel ağrısı ile ağrıya neden olarak gösterilen iş yaralanması arasındaki nedensel ilişkiyi ortaya çıkarmak genellikle zordur. Kesin olmamakla birlikte bel ağrısının iş ile ilişkisini belirleyen bazı kriterler vardır.
Tanıda muayene oldukça yardımcıdır. Ağrı azalmıyorsa, tekrarlıyorsa, bel fıtığı ve sinire bası ve ameliyat düşünülüyorsa veya ciddi hastalıklardan şüpheleniliyorsa MR ve diğer tetkikler istenir. En sık konan tanılar kas zorlanması, bel fıtığı ve kireçlenmedir.
İşe alma sırasında bel ağrısı için yatkınlık olduğunu belirlemek mümkün müdür?
İşe almada muayene sırasında bir yakınma ve bulgu yoksa bel sorununu belirlemek çok zordur. Çalışanlarda bel ağrısının en önemli ön belirleyicisi daha önceden geçirilmiş bel ağrısıdır. Bunun belirlenmesi ise sadece çalışanın doğru bilgi vermesine bağlıdır.
İşe bağlı bel ağrısının tedavisi nasıl olur?
Çalışanlarda bel ağrısı tedavisinde ağrılı atak döneminde yakınmalar azaltılarak nüksler ve sakatlık engellenmeye ve işe erken dönüş sağlanmaya çalışılır. Tedavide ilaç, fizik tedavi gibi pasif yöntemlerden ziyade korunma ve ergonomi eğitimi ve egzersizler gibi hastanın aktif olarak programa katıldığı, egzersizlerini yaptığı ve belini doğru kullanarak sorumluluğunu aldığı yöntemler etkilidir.
İşe erken dönüşün önemi nedir?
Çalışanda işten uzaklaştıkça işe dönüş zorlaşır. Bu nedenle erken işe dönüş konusunda hasta bilgilendirilmeli ve cesaretlendirilmelidir. İşten uzak kalma süresi 6 ay ise işe dönme şansı yüzde 25, 1 yılı aştığında yüzde 50, 2 yılı aştığında ise sıfırdır. Bunun için gerekli önlemler alınarak mümkün olduğunca erken işe dönüş sağlanmalıdır.
İşe dönüş öncesi neler yapılmalıdır?
Bel ağrılı çalışanda tedavinin temel amacı işe dönüşü sağlamaktır. Çalışana işe dönmeden önce bel koruma ve ergonomi eğitimi ile vücudun doğru kullanımı ve kondisyon egzersizleri öğretilmelidir. İş istasyonunda ergonomik düzenlemeler yapılmalıdır.
İşe başladığında iş aktivitelerin yoğunluğu giderek arttırılmalıdır. Yine işyerinde beli koruma için gerekli düzenlemeler ve ergonomik girişimlerle tekrarlamayı engellemek için güvenlik önlemleri alınmalıdır. Gerekliyse işte değişiklik veya daha hafif iş gibi organizasyonel iyileştirmeler yapılmalıdır.
İş bayatında istirahat verilirken dikkat edilmesi gereken noktalar var mıdır?
İşe bağlı bel ağrısında istirahat işe dönüşü geciktirdiğinden ayrı bir önem taşır. Mekanik bel ağrılarında bel fıtığı dışında ağrılı atak döneminde uzun süreli yatak istirahatı, kondisyon üzerindeki olumsuz etkileri nedeniyle önerilmemektedir.
İş Yaşamında Bel Ağrısı
Anlattıklarınızdan yola çıkarak iş yaşamının bel ağrısı açısından önemli riskler oluşturduğu anlaşılıyor. İş yaşamı genel olarak beli nasıl etkiliyor?
Günümüzde teknoloji ve iş güvenliği çok ilerledi, ama iş hâlâ bel ağrısı için risk oluşturmaya devam etmektedir. İşyerinde aktiviteler sırasında ağırlık kaldırma, taşıma gibi fiziksel risklere maruz kalmaya ve çalışana uygun olmayan çalışma koşullarına bağlı olarak gelişen bel ağrısı, çalışanların en önemli sağlık sorunları arasındadır. İşe bağlı bel ağrısı bir meslek hastalığı olarak kabul edilir.
Ne sıklıkta görülür?
Bedensel çalışanların yaklaşık yarısı ciddi, sakatlayıcı bel ağrısından yakınmaktadır. Bel yaralanma oranı hafif endüstrilerde yılda 1.000 çalışanda 30-50, ağır endüstrilerde yılda 1.000 çalışanda 200 olarak saptanmıştır. Bel ağrısı endüstride çalışanlarla birlikte ofiste çalışanları da etkilemektedir.
Bel ağrısının çalışana ve işe etkileri nasıldır?
Çalışanlarda bel ağrısı hareketleri ve fonksiyonları kısıtlayarak sakat bırakabilir, iş verimliliğini ve performansı düşürebilir. İş günü kaybına neden olduğundan işvereni ve ülke ekonomisini olumsuz etkileyebilir.
Bel ağrısı ekonomiyi nasıl etkiler?
Çalışanlarda bel ağrısı, yüksek tanı ve tedavi harcamaları, özellikle işgünü kaybı ve sigorta tazminat ödemeleri nedeniyle maliyeti en yüksek hastalıklar arasındadır.
Gelişmiş ülkelerde tüm işgünü kayıplarının ve işçi tazminat ödemelerinin yüzde 25'i bel ağrısına bağlı oluşur. ABD'de bu konuda ilgili kurum olan "Social Security Di-sability"nin sağlık tazminatları için yaptığı tüm ödemeler 1957'den 1976'ya kadar yüzde 250 artarken, bu dönemde bel ağrısı nedeniyle sakatlık ödemeleri yüzde 2800 artmıştır.
İskandinav ülkelerinde bel ağrısı maliyeti verilerine dayanılarak bel ağrısı sakatlığının sosyal devlette iflasa neden olabileceği ileri sürülmektedir.
Sakatlayıcı bel ağrısı sıklığının ve maliyetinin artış nedeni nedir?
İşte bedensel çalışanlarda fiziksel yüklenmelerin artması, endüstride ve ofiste bilgisayar kullanımının yoğunlaşması bel ağrısı riskini artırmaktadır. Gelişmiş ülkelerdeki yasalarda "işe bağlı bel ağrısı"nın tazminat ödeme ve hastalığa bağlı erken emeklilik nedeni olması, bel ağrısı bildirimini ve maliyetini artırmaktadır.
İşe bağlı bel ağrısının sıklığı ve maliyetindeki dramatik artış nedeniyle çalışanın, işverenin, sağlık bakım sistemlerinin ve sigorta şirketlerinin dikkati bu noktaya çekilmiş; tanı, korunma ve tedavi yaklaşımlarında çalışmalar hız kazanmıştır.
İşe bağlı bel ağrısının risk etkenleri nelerdir?
İşyerinde belin ve vücudun yanlış kullanımına ve tekrarlamak ve zorlamalı hareketlere bağlı yüklenmesi, bel ağrısı oluşumunda rol oynamaktadır.
İşyerinde bel ağrısı için birçok risk etkeni vardır. Ayrıca günlük yaşamdaki aktiviteler de bel ağrısının oluşumuna etki eder. Bel fıtığının gelişmesinde dizleri bükmeden öne eğilme, ağırlık kaldırma ve gövdeyi döndürmenin etkili olduğu gösterilmiştir. İşyerinde riskleri, fiziksel, ergonomik ve psikososyal olarak 3'e ayırabiliriz.
1. Fiziksel risk etkenleri
Ağırlık kaldırma, indirme, taşıma, uzanma ve dönme gibi aktiviteler,
Tekrarlamak ve zorlamalı hareketler,
Belin ve vücudun yanlış pozisyonda kullanımı,
Uzun süreli aynı pozisyonda çalışma,
Tüm veya kısmi vücut vibrasyonu.
2. Ergonomik risk etkenleri
iş istasyonunda oturulacak yerin, ağırlık kaldırma, taşıma ve uzanma yerinin çalışana uygun olmaması,
Aydınlatma, ısıtma ve nem gibi çevresel etkenlerin yetersizliği.
3. Psikososyal etkenler
Son yıllarda fiziksel etkenler kadar psikososyal etkenlerin de bel ağrısı oluşumunda rol oynadığı belirlenmiştir. Başlıcaları şunlardır:
İş memnuniyetsizliği,
Motivasyon eksikliği,
Çalışanın iş üzerindeki kontrolünün olmaması,
Ağır iş yükü sorumluluğu,
Yetersiz iş arkadaşı ve amir desteği,
Monoton iş.
Riskin en fazla olduğu iş kollan
İşe bağlı bel ağrısı için kimler risk altındadır?
Hemen her işyerinde ve tüm iş kollarında bel ağrısı için risk vardır. İşe bağlı bel ağrısı için elle taşıma işleri olarak adlandırılan, mekanik yardımcı kullanılmaksızın ağırlık kaldırma, indirme, taşıma, eğilme ve dönme gibi fiziksel aktivite gerektiren işlerde çalışanlar yüksek risk altındadır. Riskin en fazla olduğu işler şunlardır:
İmalat sektörü
İnşaat sektörü
Yiyecek içecek üretim ve satış işleri
Hizmet ve temizlik işleri
Sağlık bakım işleri
Uzun yol sürücülüğü
Bu endüstriler yanında, ofis çalışanları ve bilgisayar kullananlar ve sporcular, diş hekimleri gibi meslek grupları da bel ağrısı ve diğer kas iskelet hastalıkları için risk altındadır.
Tazminat ödenmesini gerektiren sakatlayıcı bel ağrısı en sıklıkla makine operatörleri, kamyon sürücüleri ve sağlık personelinde görülür.
Sporcularda Bel Ağrısı, Bel Fıtığı Bacak
Aktif spor yapanlarda bel ağrılarının görülme oranı nasıldır?
Bel ağrılarını iyileştirmede fiziksel aktivite ve spor öneriyoruz. Bununla birlikte bel ağrısı sporcularda da sık rastlanan bir sorundur, hatta bir meslek hastalığıdır diyebiliriz.
Neden sporcuların meslek hastalığıdır?
Çünkü burada sporcunun yaptığı işe, yani spora bağlı oluşan rahatsızlık söz konusudur.
Bel hastalıkları hangi spor dallarında daha sık görülür?
Hem yüksek performans gerektiren profesyonel sporlarda, hem de sağlıklı yaşam için yapılan sporlarda bel bölgesi en sık yaralanan bölgedir.
Bel fıtığı spor yapanlarda hangi sıklıkta görülür?
ABD'de bel ağrılı genç sporcuların yüzde 11'inde, erişkin sporcuların ise yüzde 4 8'inde bel fıtığı saptanmıştır.
Hangi sporu yapanlar daha çok risk altındadır?
Bel fıtığının en sık oluştuğu sporlar futbol, jimnastik, ağırlık kaldırma, güreş, dans, yüzme, kürek, amatör golf ve baledir. İkinci sırada profesyonel golf ve aerobik dans gelir. Genel dansta, patende, teniste, beysbolda, koşuda, bisiklet ve basketbolda ise daha az sıklıkla görülür.
Bel rahatsızlıkları profesyonel bir sporcunun yaşamını nasıl etkiler?
Bel ağrısı çeşitli spor aktivitelerini ve günlük yaşamı etkiler. Sporcunun yarıştaki yeteneğini ve performansını doğrudan etkilediği gibi sporcu, sporcunun ailesi, koçlar, antrenörler ve ücreti ödeyenler için de sorun oluşturur. Bir araştırmada bel ağrısı nedeniyle, tenis oynayan erkeklerin yüzde 40'ının en az bir turnuva kaçırdığı, basketbol merkezlerindekilerin yüzde 15'inin ve futbol oynayanların yüzde 12'sinin oyun kaçırdığı ortaya çıkmıştır.
Sporcularda bel ağrısının başlıca nedenleri nelerdir?
Beli en çok zorlayan öne eğilme, ağırlık kaldırma ve dönme hareketleri birçok sporun önemli parçasıdır. Sporcularda tekrarlamak yapılan bu hareketler sırasında diskler zorlanır ve yıpranır. Ani, ters, şiddetli hareketler, çarpışmalar zorlanmanın etkisini artırır. Günlük yaşamda belin yanlış kullanımına bağlı zorlanmalar varsa, spor sırasındaki aşırı ve yanlış kullanımın zararlı etkisi daha da artar. Spora başlamadan önce germe egzersizleri yapılarak yeterli ısınma yapılmaması da aralanmayı kolaylaştırır.
Sporcularda bel ağrısı daha çok ne zaman oluşur?
Sporcularda bel yaralanmalarının çok az bir kısmı yarışma veya maç sırasında oluşur. Yüzde 80 gibi büyük çoğunluğu ise antrenman yaparken ve sezon öncesi ve arası kamp çalışmaları esnasında meydana gelir.
Aktif spor yapanlar ve sporcular korunmak için ne yapmalılar?
Bel ağrısının büyük çoğunluğunun önlenebilir olduğu gerçeği sporcular için de geçerlidir. Bel yaralanmalarının çoğunluğunun antrenman sırasında oluştuğu göz önüne alındığında, bel yaralanmalarının korunma ve tedavisinde sporcuya yönelik "bel koruma eğitimi"nin önemi daha da belirginleşir.
Sporcuları bel ağrısından korumak için; bel ve bel ağrısı konusunda bilgilendirmeli, doğru vücut mekaniklerinin kullanımı, özellikle doğru ağırlık kaldırma teknikleri öğretilmeli, beli korumada çok önemli olan karın kaslarını doğal olarak korselemeye dayalı stabilizasyon egzersizleri ve spora özel kas gruplarını çalıştıran egzersizler yaptırılmalı, kondisyonun iyileştirilmesi için kullanılan aletlerin doğru kullanılması ve günlük yaşamda belini ve vücudunu doğru kullanma öğretilmelidir.
Sporcuların tedavisinde nasıl bir yol izliyorsunuz?
Bel ağrılı sporcuda tedavinin amacı ağrıyı azaltmak, tekrarlamayı engellemek ve mümkün olduğunca erken, güvenli ve üretken olarak spora döndürmektir.
Akut bel yaralanmalarında sporcuda birkaç günde iyileşme olmazsa hekime başvurulmalı, erken ve doğru tanı konulmalıdır. Gerekirse spor aktivitelerine ara verilmeli, spora ve sporcuya özel egzersiz programlarını ve bel koruma eğitimi programlarını kapsayan yoğun ve özel rehabilitasyon programlan uygulanmalıdır.
Gözlemlerinize göre ülkemizde sporcular bel ağrısı konusunda yeterince bilinçlendiriliyor mu? Bu konuda çalışmalar var mı?
Ülkemizde sporcularda bel ağrısının sıklığı, etkileri, korunma ve rehabilitasyonu konusunda veriler ve çalışmalar yetersizdir. Korunma eğitimi ve spor ve sporcuya özel tedavi yaklaşımları ve rehabilitasyon programları da maalesef bulunmamaktadır. Zaman zaman medya aracılığıyla bel ağrısının tanınmış birçok sporcumuzu ve sporumuzu önemli ölçüde etkilediğini üzüntüyle öğreniyoruz. Sporculara hizmet vermek amacıyla, gelişmiş ülkelerde yaygın olarak uygulanan bel ağrısı korunma ve eğitimi programları ve rehabilitasyon merkezleri gecikmeden ülkemizde de başlatılmalıdır.
