Kabızlık Nedenleri
Sindirimsel Nedenler
Sindirim sisteminin herbiri özel işlevi olan farklı organlardan oluştuğunu biliyoruz. Bu organlar bağırsak geçişi yavaşlamasından sorumlu olabilirler. Herşeyden önce, hangi düzeyde olursa olsun, mideden dışkılığa kadar bütün kanser tutulumları bu nedenlerin başında gelir. Sindirimsel kanser, organik kabızlığın en sık nedeni değildir. Buna rağmen en hızlı bir şekilde onu tedavi etmek ve böylece hastalığın iyileşme şansını arttırmak için düşünüp harekete geçmek gereklidir.
Bağırsak geçişi darlıklarla, özellikle örneğin bağırsak veya bağırsak çevresi infeksiyonları ile bağıntılı sindirim borusunun farklı bölümleri arasındaki geçiş bölgelerindeki daralmalar ile yavaşlamış olabilir. Ülserler, apandisit veya sindirim borusunun bütün diğer infeksiyonları, kalınbağırsağın şekil bozuklukları (genişlemiş, kötü yerleşmiş vb.) da kabızlıktan sorumlu sindirimsel hastalıklardır.
Nihayet dışkılık ve rektum örsentilerini ve daha özel olarak hemoroidler (gövergeler), çatlaklar, abse ve iltihaplar zikredilebilir. Gerçekten bu örsentiler üzerinden dışkının geçişi çok ağrılıdır. Fakat kalınbağırsakta uzun süre kalan dışkı, kuruyup, sertleşir ve onu çıkartmak güçleşir. Böylece dışkılama sayısını azaltarak, hastalığı yok etmeyi ümit etmektense, mümkün olan süratle bu hastalığı tedavi etmek tercih edilmelidir.
Sindirim Dışı Nedenler
Çeşitli hastalıklar kabızlık yapar. Herşeyden önce kalkan bezi yetmezliği ve şeker hastalığı gibi metabolizma ve hormon hastalıklarını sayabiliriz. Sinir sistemi hastalıkları ve özellikle sindirim sistemi kaslarının sinirlerine kumanda eden merkezi sinir sistemi hastalıkları da kabızlık yaparlar.
Bazı cinsel hastalıkların, örneğin yumurtalık kistlerinin bağırsak geçişine yan etkisi vardır. Hatta bütün karın urları sindirim borusunu sıkıştırarak, bağırsak geçişini sıkıntıya uğratabilirler. Bazen de kabızlık, akciğer ve solunum kasları hastalıklarına bağlıdır.
Kabızlık Neden
Böylece kabızlık, sindirimsel olduğu kadar sindirim dışı çok sayıda hastalıklardan dolayı da görülen bir belirtidir. Fakat bu, bütün kabızların bu hastalıklardan birinden oluştuğu anlamına gelmez. Hatta aksine! Daha önce söylendiği gibi özellikle önemli olan nokta, süreğen (kronik) kabızlıktan şikayetçi olan milyonlarca insanın sadece küçük bir kısmında bu şikayetlerine bağlı bir hastalık olduğudur. O halde kabızlık, bu hastalığa daha özel diğer belirtilerle birlikte olabilir. Fakat olguların çoğunda, nedensel bir hastalık olmaksızın, sadece süreğen işlevsel bir kabızlık söz konusudur.
Süreğen İşlevsel Kabızlıklar
Önceki şekillerde olduğu gibi süreğen işlevsel kabızlıklar iki ölçüte yanıt verirler:
Süreğenlik, yani uzun süreli olma hali, süreğen kabızlık, organik kabızlıktan çok daha uzun sürelidir. Sadece birkaç hafta veya ay değil, fakat yıllar boyu devam eden bir haldir. (kabız neden)
Bu kabızlık işlevseldir. Yani gerçek anlamıyla bir hastalığa bağlı olmayıp normal bağırsak geçişini bozan, bazen toplumsal baskı ve güçlükler veya kötü beslenme alışkanlıklarına bağlıdır. Daha uzun vadede bu bağırsak geçiş düzensizliği, olgusuna göre, gerimsiz işlevsel veya kasıntılı veya "rektal dişesi"ye {Rektumun duyu bozukluğu) doğru gelişerek daha önemli işlevsel bozukluklara neden olabilir.
Kabızlık Yapan ilaçlar
İlaçların arzu edilmeyen yan etkileri de vardır. Bazıları bağırsak çalışmasını azaltırlar. Kabızlık oluşturmaya eğilimli ilaçların listesini vermek güçtür. Zira onların etkisi hastaya göre çok değişiktir.
Bir ilaç tedavisinde kabızlıktan şikayet ediliyorsa, ilaçların sadece basit bir yan etkisi olduğu düşünülebilir. Aspirin ve ağrı kesici gibi ve özellikle, öksürük için kullanılan şurup ve tabletlerin içerdiği kodein, bağırsak hareketlerini yavaşlatan sakinleştiriciler, çökkükıranlar ve çeşitli ağrı gidericiler, alüminyum hidroksit, bizmut tuzları, kolesîeramin, demir tuzları, antikolinerjikler, gangion blokajı yapanlar en sık kullanılan ve kabızlık yapan ilaçlardır.
Su Eksikliği
Kalınbağırsağın başlıca rollerinden biri dışkının içerdiği fazla suyun emilmesi olduğu belirtilmişti. Böylece kalınbağırsak incebağırsaktan gelen sulu yumuşak dışkıyı sertleştirerek son şeklini verir. Fakat organizmada su eksikliği varsa, özellikle kalınbağırsaktan daha fazla su emilmesi olur. Dışkı çok su kaybederek, hacmi azalır ve daha sert, daha seyrek dışkılanır. Organizmadaki su eksikliği iki mekanizma ile oluşur: Su alımının azalması veya bu gereksiniminin artması. Su alımının azalması, örneğin sulu gıdaların az alındığı, buna karşılık özellikle çok meşgul zamanlarda acele yenilen veya zayıflama perhizlerinde hem liften zengin ve hem de sulu besinlerin az alınmasında gözlenir.
Su kaybının artmasının ise birçok nedeni vardır. Beden ısısının veya dış ortam sıcaklığının birdenbire artması (havaların değişmesi, sıcak bölgelerde yolculuk), spor ve hızlı kilo kaybetmek amacı ile işetgen (diüretik) kullanılması.
Ruhsal Etkenler
Kalınbağırsak kaslarının, kasılmasına kumanda eden sinirler özerk sinir sistemine aittir. Yani istemli kontrolün dışındadır. Kalınbağırsak kasları böylece ruhsal etkenlerle kolayca bozulabilen bilinç dışı tepkelerin etkisi altındadır. Bir çocuğunun evlenmesi, iş değişikliği veya yaşam alışkanlıklarındaki değişiklikler gibi ailesel o-laylar, özerk sinir sistemindeki düzensizlikle basit bir kabızlık meydana getirebilir.
Bağırsak Tıkanmaları
Düzenli dışkılaması olan bir kimsede birdenbire kabızlık görülmesi her zaman endişe vericidir. Kabızlık ağır bir hastalığa mı bağlıdır? Zorunlu bir cerrahi sağıtımı gerektirecek, sindirim borusunda tam bir tıkanma mı vardır? Gerçekten bu "yeni kabızlık"ta basit nedenler yerine en kötü olasılıkları düşünmelidir. Bu bağırsak tıkanıklığıdır. Bu konuda daha sonra bilgi verilecektir.
Süreğen (Kronik) Organik Kabızlıklar
Süreğenlik, birkaç gün devam eden geçici kabızlıkların daha uzun sürmesi halidir. Haftalar veya aylar boyunca, dışkılama seyrekleşip haftada 1-3 defa ve az miktarda olur. Organiklik ise kabızlıktan sorumlu belirgin bir hastalığın varlığını gösterir. Bu hastalık sindirimsel olduğu gibi hormon bozuklukları veya sindirim borusuna komşu organ hastalıkları gibi sindirim dışı da olabilir. Yalnızca kabızlığın altındaki hastalığın sağıtımı bu sindirim bozukluğunu yok edebilir. Böylece sadece tıbbı veya cerrahi sağıtımın söz konusu olduğu hastalıklar bu eserde ele alınmamıştır.
Fakat kronik organik kabızlıkların seyrek olduğu, buna karşın doğal sağıtımlarla ve özellikle en iyi tarzda gerçekleştirilebilecek yaşam ve beslenme hijyeni ile düzelti-lebilen, süreğen işlevsel kabızlıkların daha sık rastlandığını vurgulamak gerekir. Burada yalnızca organik kabızlıktan sorumlu hastalıklar ele alınmaktır.
