Bakteri Nedir, Virüs Bakteri, Bakteri Türleri
Bakterileri, bulunduğu konakçı sağlığındaki rolü bakımından; yararlı, zararlı ve fırsatçı bakteriler olarak sınıflandırmak mümkündür. Hatta yararlı bakteriler tür ve sayı olarak zararlı ve fırsatçılardan yüzlerce kere fazladır. İnsan ve hayvanların deri, mukoza ve sindirim sistemi florasın teşkil eden bakterilerin çoğunluğu yararlı ve fırsatçı türlerden oluşur. Bu tip flora bakteriler olmasa, canlıların besinleri sindirebilmesi mümkün olmazdı. Ayrıca çevredeki patojen (zararlı) ve fırsatçı mikroorganizmalar (bakteriler, mayalar ve mantarlar) vücuda her girişlerinde enfeksiyonlara ve canlının ölmesine yol açardı. Flora bakterilerinin birbirlerine karşı bir denge içerisinde olmalarında herbirinin sentezlediği metabolizma artığı bakteriosinlerinin ve enzimlerinin önemli katkısı vardır.
Bakteriler, hücrelerinin şekli ve büyüklükleri bakımından çok farklılık göstermelerine rağmen, virüslerden yaklaşık olarak 50-100 kat daha iridirler. Işık mikroskobu (900-1000 kat büyütme) ile kolaylıkla görülebilirler ve hücre formları ön ayırımlarında önemli bir kriter olarak kullanılır. Bakteri hücreleri, prokaryotik hücre yapısındadırlar.
Mikrobiyolojide toplum sağlığı açısından en yaygın rastlananı ve önemli olanları bakterilerdir. Bakteriyel enfeksiyonların teşhisi için etkenlerinin laboratuvar ortamlarında viruslardan ve protozoonlardan daha ucuz, daha kısa zamanda ve daha kolay üretilebilmeleri ve tedavilerinde kullanılan antibakteriyel ilaçlarla hastaya verilmeden evvel in vitro olarak test edilme olanakları olması, tüm klinik mikrobiyologların bu mikroorganizmalar üzerinde daha fazla durmasına sebep olmaktadır.
Bakteriler Nelerdir, Bakteri Çeşitleri ve İsimleri
Bakteriler, mikroskobik morfolojilerine göre; 3'e ayrılırlar.
1- Yuvarlak şekilli bakteriler, Yuvarlak Bakteriler; Bunlara kok "coccus"lar denilir. Taze üretilmiş kültürlerde, ortalama 0.8-1.0 mcm çapında yuvarlak bakteriler olup, sıvı besiyerlerinden yapılan mikroskobik muayenelerde, "üzüm salkımı", "teşbih dizilişli", "ikili kahve çekirdeği", "küp", vs şekillerde görülürler.
Örneğin Staphylococcus, Streptococcus, Micrococcus, Peptococcus, Peptoslreptococcus, Neisseria, Sarcinia, Gafkya, cinsi bakteriler.
2- Çubuk /Çomak şekilli bakteriler, Çubuk Bakteriler; Bunlara basiller denilir. Boyutları (en ve boyları) oldukça farklılık gösterirler. Bakteri cinslerinin büyük çoğunluğu bu şekillerde görülür. Bazıları küçük basiller (en 0.5 mcm x boy 1.5 mcm) halinde iken bazıları (0.7 mcm x 5-10 mcm) daha uzun olabilmektedir. Kimi durumlarda bölünen hücreler birbirlerinden ayrılamazlar ve çok daha uzun görülebilirler.
Örneğin, Bacillus, Clostridium, Corynebacterium, Listeria, Branhamella, Mycobacte-rium, Actinomyces, Actinobacillus, Lactobacillus, Fusobacterium, Flavobacterium, Bacteroides, Porphyromonas, Providencia, Veillonella, Propionibacterium, Pseudomo-nas, Pasteurella, Shigella, Kingella, Francisella, Brucella, Yersinia, Legionella, Haemophilus, Mycoplasma, Ureoplasma, Vibrio, Acinetobacter, Campylobacter, Salmonella, Escherichia, Citrobacter, Enterobacter, Klebsiella, Proteus, vb cinsi bakteriler.
3- Spiral şekilli bakteriler, Spiral Bakteri;Aksial filamentli spiral şekilli bakteriler, kendi eksenleri etrafında helezonik kıvrımlar bulunan, mikroskopta burgu veya yay şeklinde görülürler. Sporsuzdurlar. Gram boyanma özellikleri zayıf olmakla birlikte negatiftirler.
Gram boyama tekniği ile boyanma özelliklerine göre, Gram negatif (pembe-kırmızı) ve Gram pozitif (mavi-mor) olarak ayrılırlar. Fizyolojik özelliklerine göre; oksijene ihtiyaçları dikkate alınarak, aerob bakteriler, anaerob bakteriler, mikroaerofil bakteriler ve fakültatif anaerob bakteriler olarak sınıflandırılırlar. DNA kompozisyonlarına göre ise, bakteri DNA'smdaki Guanin + Sitozin (G+C) miktarına göre ayırıma gidilir.
İnsanlarda doku grubu nasıl ki her kişiye özgü (tek yumurta ikizleri hariç) olarak farklı ise aynı hücreden çoğaldığı ve kardeş bakteri hücreleri bir tür olarak isimlendirilir (Örneğin Streptococcus mutans). Bir tür içerisindeki mikroorganizmaların ortak ve diğer tür ve cinslerden farklı hücre yüzey yapılarına ve genetik olarak değişik DNA dizilişine sahip oldukları bilinmektedir. Bu özelliklerinden yararlanılarak laboratuvarlarda üretilmiş fakat diğerlerinden ayrımı için zaman alan bakterilerin ve virüslerın kısa yoldan teşhislerinde serolojik (antiserum + mikroorganizma) ve moleküler mikrobiyolojik (Polimeraz Zincir Reaksiyonu-PCR, hasta dokuda veya üremiş kültürde sadece o türe veya cinse has/özgü polinükleotid/gen parçacıklarının varlığının araştırılması) teşhis yollarından da yararlanılır. Farklı genetik yapıdaki bakterilerin kimi proteinleri ve karbonhidratları parçalayarak (biyokimyasal özellikleri) üremelerinde kullanabilmeleri de farklı olacaktır. Üretilen mikroorganizmalar, (bakteri maya ve mantarlar) mikroskobik morfolojileri, bazı fizyolojik ve kültürel özellikleri incelendikten sonra bazı biyokimyasal testlere tabi tutularak hangi cins ve/veya tür oldukları ayırt edilmeye çalışılır. Bu teşhiste mikrobiyolog, her türlü özellikten faydalanarak bir dedektif gibi hastalıkta etken olan mikroorganizmayı identifiye etmeye çalışır.
