Lavman Nedir, Lavman Uygulama
Lavman, herhangi bir sıvıyı makat yolu ile kalın bağırsaklara sevketmek demektir. Uygun bir şekilde yapılan lavman, hastanın yalnız iyileşmesine yardım etmekle kalmaz, aynı zamanda hastaya ferahlık verir ve onu rahat ettirir.
Lavman yaparken bize lazım olacak malzemeler şunlardır:
1- İrrigatör,
2- İrrigatöre takılacak olan lastik boru,
3- Lastik borunun ucuna takmak için irrigatör kanülü,
4- Kanülü yağlamak için biraz yağ veya Vazelin,
5- Muşamba ve bu muşambayı örtmek için bir bez,
6- Lâzımlık ve lâzımlık örtüsü,
7- Tuvalet kağıdı.
İrrigatör, lavman yapmak için kullanılan çok basit bir alettir. Lavman sıvısını koymaya mahsus kavanoz biçiminde bir kap ile bu kaba bağlı bir lastik boru ve bu lastik borunun ucuna takılmış olan bir kanülden ibarettir. Lüzumu halinde lavman sıvısının akışını kesmek için bir de musluğu yahut kıskacı vardır, irrigatörün kap kısmı camdan, metalden veya emaye çinkodan yapılmıştır. Cam olanlar mahfaza içinde bulunurlar.
Lavman'ın Yapılışı, Lavman Yapma
İrrigatör kabının içersine konacak suyun miktarı ortalama olarak 250-500 gram ve bu suyun sıcaklığı da vücut hararetinde olmalıdır. Lavman günün her saatinde yapılabilirse de acil vakalar müstesna, yemeklerden 2-3 saat kadar sonra yapılması daha uygundur. Lavman yapmadan evvel, Mesanenin boşaltılması için hastaya idrar etmesi söylenir.
Yukarda saydığımız lüzumlu malzemeyi bir tepsi içersine koyarak hastanın yatağı yanına götürünüz. Eğer hasta koğuşta ise, etrafını bir perde ile çevirerek başkaları tarafından görülmemesine dikkat ediniz. Yatağı korumak için muşambayı ve muşamba örtüşünü yatağa yayınız. Sonra hastayı, bir bacağı dizden bükülmüş ve yukarıya kanuna kadar çekilmiş olduğu halde büktüğü bacağın aksi tarafına yatırınız. Lastik boru ile kanül İrrigatöre takıldıktan sonra vücut hararetinde olan Lavman sıvısını irrigatöre dökünüz. Hastaya ağzından soluk almasını ve karın kaslarını gevşek bırakmasını söyleyiniz. Lastik borudaki havayı boşaltmak için, kanülün musluğunu açınız ve bir miktar sıvıyı akıtınız. Kanül iyice yağlandıktan sonra, dikkatli olarak çevrilmek suretiyle hastanın makatından on santimetre kadar sokunuz.
Kanülün bağırsağı yırtmaması için, kanül içeri hafif ve yumuşak hareketlerle sokulmalıdır. Kanül, mevkiine iyice sevk edildikten sonra, lastik biru üzerindeki kıskaç veya lastik boru nihayetindeki musluk açılır ve bu suretle Lavman sıvısı makata akar. Sıvının içeriye süratle akmasına hiçbir zaman müsaade etmeyiniz. Bunun içinde irrigatörü hastanın kalçaları hizasından 50 santimetreden daha yukarı kaldırmayınız. Sıvının süratle verilmesi halinde bağırsaklar gerilir ve bu da hastaya sıkıntı verir. Eğer hasta rahatsız olduğunu söylerse kanülün musluğunu veya kıskacını hemen kapayınız ve 5-10 saniye kadar bekledikten sonra tekrar; fakat daha yavaş olarak işinize devam ediniz.
İstenilen miktardaki sıvı içeri verildikten sonra, musluğu kapatarak kanülü yavaşça çıkarınız. Kanülün kirli olan ucunu tuvalet kâğıdı ile sarınız. Verilen Lavman sıvısının mümkün olduğu kadar uzun bir müddet içerde kalmasını sağlamak için hastayı bir müddet yan yatar vaziyette bırakınız ve makadını sıkmasını söyleyiniz. Sonra şahsı arkaüstü çevirerek altına lazımlık koyunuz. Şahıs eğer ağır hasta değilse, bağırsaklarını boşaltabilmesi için kendisini çevirerek kalçalarını tuvalet kâğıdı ile iyice temizleyiniz. Sonra ellerini yıkaması için sıcak su getiriniz. Kendisini temiz ve rahat bir vaziyette bırakarak terk ediniz.
Hastanın lazımlığındaki dışkısını muayene ediniz ve gayrıtabii birşey görürseniz derhal doktora haber veriniz. Lavmanın yapıldığı vakti, Lavmanın çeşidini ve neticesini kaydetmeyi unutmayınız.
Lavman Çeşitleri
Lavmanlar çeşitli maksatlarla yapılırlar ki en önemlileri şunlardır;
1- Temizleyici ve Boşaltıcı lavmanlar,
2- Tedavi edici lavmanlar,
3- Besleyici lavmanlar.
Temizleyici ve Boşaltıcı Lavmanlar
Temizleyici ve Boşaltıcı lavmanlar, hastanın büyük abdeste çıkamadığı veya bağırsaklarının gaza aşırı derecede dolgun ve gergin olduğu hallerde yapılır. Aynı zamanda, ameliyatlardan ve doğumdan önce de böyle bir lavman yaparak hastanın bağırsaklarını boşaltmak lazımdır.
1- Temizleyici lavmanlarda en çok (Sabunlu su) kullanılır. Bunun için suya rendelenmiş biraz adi sabun ilave edilir ve köpürtülür.
Bundan başka (Adi su) veya 2500 gram suya bir çay kaşığı (Bikarbonat do sud) ilave edilmiş (Karbonatlı su) yahut 250 gram suya bir cay kaşığı tuz ilave edilmiş (Tuzlu su) da bu maksat için kullanılır.
Önce su temiz bir kapta kaynatılır. Sonra üzeri bir tülbentle örtülerek soğumağa bırakılır. Bundan, sonra içersine rendelenmiş sabun veya Karbonat ve yahut tuz, ilâve edilir.
2- Bağırsaklardaki gazı çıkartmak maksadıyla yapılan lavmanlarda, 500 gram lavman sıvısına ya iki çorba kaşığı (Gliserin) veya (20 gram Magnezyum sülfat) ilave edilir. Gliserin ve Magnezyum sülfat, bağır sakları tembih etmek Suretiyle bağırsak hareketlerini
arttırırlar.
3- Bağırsaklardaki dışkının yumuşatılması ve dışarı çıkarılması için (Yağlı Lavmanlar) yapılır. Bu maksatla ekseriya 100 - 150 santimetre küp (Pamuk yağı) kullanılır. İcab ederse Yağlı lavman akşamdan yapılır ve yağ sabaha kadar hastanın bağırsaklarında kalarak dışkıyı yumuşatır. Ertesi sabah da Boşaltıcı bir lavman yapılarak yumuşayan dışkı kolaylıkla çıkarılır.
Tedavi edici Lavmanlar
Tedavi maksadıyla yapılan lavman sıvıları içinde ilaç bulunur. Bu ilaçlı lavmanlar, ekseriye müsekkin yani teskin edici olarak ve bağırsakları tedavi maksadıyla yapılırlar. İlaçlı lavmanların, ilacın emilip tesir edebilmesi için enaz bir saat kadar bağırsaklarda tutulması icabeder. Bu bakımdan ilaçlı lavmanları yaparken şu noktalara dikkat etmelidir:
Eğer hasta son sekiz saat içinde büyük abdeste çıkmamışsa, ilaçlı lavmandan önce bir Boşaltıcı lavmanı yaparak bağırsaklarını temizleyiniz. Bundan sonra, barsak hareketlerinin yavaşlaması için bir saat kadar bekleyiniz. Aksi halde yapacağınız ilaçlı lavman içerde tutulamaz, dışarı atılır.
ilaçlı lavman sıvıları, bağırsaklara gayet yavaş olarak verilmelidir. Aksi halde bağırsak hareketleri artar ve lavman sıvısının çabucak dışarı çıkmasına sebep olur.
İlaçlı lavmanlar için 100-200 Santimetreküp gibi az miktarda sıvı kullanılır. Bağırsaklara fazla miktarda sıvı verilecek olursa, bağırsak duvarları gerilir ki bu da bağırsak hareketlerini arttırır.
Besleyici Lavmanlar
Bazı hallerde hastayı makat yolu ile beslemek icabeder. Bu takdirde ya sindirilmiş ve emilmeye ha zır olan besinler veyahut sindirim özsuları ile karıştırılmış besin maddeleri lavman şeklinde verilir. Besleyici lavmanlardaki besin maddelerinin emilebilmesi için, İlaçlı lavmanlarda olduğu gibi bunların da bağırsaklarda en az bir saat tutulması lazımdır. Bu sebepten Besleyici lavmanları yaparken de ilaçlı lavmanlarda söylediğimiz hususlara dikkat edilmelidir.
Besleyici lavman olarak şu tertipler kullanılabilir: 50 gram etsuyu ve 50 gram süt içerene 50 gram Pepton ve bir yumurtanın sarısı ile ilave edilir. Veya 125 gramı etsuyu içersine 1-2 gram salep ve bir yumurta sarısı konur. Zayıflık hallerinde 150-200 gram kadar kırmızı şarap makattan verilebilir.
