Yanıklar, Yanık Nedir, Yanık Tedavisi İlkyardım
Isı, kimyasal maddeler, elektrik ve radyasyonun etkisi ile deride olan yaralara yanık denir.
a) Yanıkların Sebepleri
Yanıkların sebeplerini şöyle sıralayabiliriz:
a) Yüksek ısı
1 .Yaş ısı: Kaynar su, buhar, sıcak yağ.
2.Kuru ısı: Kızgın maden, güneş, kor ateş, sürtünme, alev vs.
b) Kimyasal Maddeler
1 .Asit maddeler (sülfürik asit, hidroklorik asit)
2.Alkali maddeler (Potasyum hidroksit, sodyum hidroksit, sönmemiş kireç)
3.Fosfor ve diğer kimyasal maddeler
4.Harp gazlan. Örneğin; (vezikül) içi su dolu kabarcık yapan gazlarla olan yanıklar.
Hardal gazı bunların en tipik örneklerdir.
c) Elektrik
1. Düşük voltajlı elektrik ile :(1000 volltan düşük) 2.Yüksek voltajlı eletkrik ile : (1000 volttan yüksek)
d) Radyasyon
l)Alfapartikülleri
2)Betapartikülleri
3) Gamaışını
4) Nötron ışını,
5) Röntgen ışını
b) Yanık Yüzdesi
Vücut yüzeyi "Dokuzlar Kuralı'na göre hesaplanır. Yetişkin bir kişide kolların her biri vücut düzeyinin %9 olmak üzere %80'ini meydana getirir. Her bir bacak %18'ini, göğüs ve karın birlikte vücudun ön yüzü %18'ini, vücudun arkası %80'ini, baş %9, kasık bölgesi %1'ini teşkil eder. Vücut yüzeyinin %20'inden fazlasını meydana getiren yanıkta hayat tehlikeye girmektedir.
c) Yanık Çeşitleri, Yanık Dereceleri
1- Vücut dokularının yanma derecelerine göre yanıklar üç gruba ayrılır.
a) Birinci derece yanık: Deri yüzeyi kızarmış, hafif şiş, duyarlı ve basmakla ağrılıdır. Güneş yanıkları bu gruba girer.
b) İkinci derece yanık: Yukarıda belirtilenlere ek olarak deri üzerinde içi su dolu kabarcıklar olur. 5 cm 'den büyük böyle bir yanığı olan kişi kesinlikle hastahaneye gönderilmelidir.
c) Üçüncü derece yanık: Derinin bütün kalınlığını içine aldığı gibi bazen daha derinlere, kemiğe kadar yanık olabilir. Böyle yanığı olanlar hemen hastahaneye gönderilmelidir.
2- Yanıkların büyüklüklerine göre:
a) Küçük yanıklar,
b) Büyük yanıklar diye ikiye ayırabiliriz.
a) Küçük yanıklar:
(1) l'inci dereceden olan yanıklar
(2) 2'inci dereceden olup ta vücut yüzeyinin yüzde ikisinden az olanlar.
b) Büyük yanıklar:
(1) 2'inci dereceden olupta yüzde, eklemler üzerinde, el ve ayaklarda, kalçalarda olan yanıklar.
(2) Vücut yüzeyinin yüzde ikisinden fazla olan 2'inci derece yanıklar.
(3) Bütün 3'üncü derece yanıklar, büyük yanıklardır,
Yanıkta Acil İlk Yardım
(1) Parmağınızda olduğu gibi küçük bir yeriniz yanmışsa içinde küçük buz parçalan bulunan su dolu bir bardağa sokunuz ya da soğuk temiz musluk suyu altında 10 dakika tutunuz.
(2) Eğer yanık ikinci derece yanık ise ve 5 cm'den büyükse ya da üçüncü derece yanıksa mutlaka hastahaneye gönderiniz.
(3) Yanık yer üzerine yoğurt, salça, diş macunu gibi hiçbir şey sürmeyiniz. Hava ile ilişkisini kestiğinden ağrı azalır. Fakat yanık yerin iyileşmesini, bakımını ve teşhisini zorlaştırır. İltihaplanmasına sebep olur.
(4) Mikropsuz pansuman varsa onu koyunuz. Eğer yoksa temiz bir mendil ya da çarşafla örtünüz. Aksi durumda açık bırakınız. Yanık yerin hava ile ilişkisinin kesilmesi ile ağrı azalacaktır. Genellikle 5-7 gün açmayınız.
(5) İçi su dolu kabarcıkları (bül) kesinlikle patlatmayınız. Eğer patlamışsa üzerine temiz bir pansuman, yoksa mendil örtünüz ve üzerinden sarınız.
(6) Yanıklı hastayı sakin olarak ılık bir yerde dinlendiriniz.
(7) Şok durumunu önleyiniz. Şuuru yerinde ise ağızdan bol miktarda sulu gıda veriniz.
(8) Yanık kol ya da bacağı kalp seviyesinin yukarısına kaldırınız.
(9) Ağrısını ve rahatsızlığını azaltmak için Aspirin veriniz.
(10) Yanık koldaki bilezik veya parmaktaki yüzük mutlaka çıkarılmalıdır. Aksi halde kol ya da parmağı sıkarak kangrene sebep olabilir.
(11) Ateş ve ağrıda artma olursa doktora gönderiniz.
(12) Büyük yanıklarda yanık üzerine steril (mikropsuz) pansuman koyup hemen hastahaneye gönderiniz.
(13) Elektrik sonucu olan yanıklar görüldüğünden daha derindir. Aynı zamanda sinirler de yaralanabilir. Aradan geçen günler içinde yanık yerin ne kadar çok derin ve büyük olduğu görülür. Bu bakımdan evde tedavi etmeyiniz. Mutlaka hastahaneye gönderiniz.
Yanıkta Şunları Yapmayınız
(1) Büyük yanıklarda kesinlikle yanık pomadı sürmeyiniz. Doktorun yanık yarasına bakarak karar vermesini güçleştirirsiniz.
(2) Kızgın yağa batmış ellerinize birdenbire çok soğuk su serpmeyiniz. Sıcak buhar daha fazla yanık yapar.
(3) Deriye yapışmış elbiseyi etrafından keserek çıkarınız.
(4) Su kabarcığı (bül) varsa delmeyiniz. İltihaplanma (enfeksiyon) tehlikesini arttırmış olursunuz.
