Artrit Hastalığı Cerrahi Tedavisi
İlaçlar ve fizik tedavi artritin ilerlemesini durduramıyorsa ve eklemler işlevlerini yitirecek kadar tutulup ağrıyor, deforme oluyor ve hastanın yaşantısı her yönüyle - sosyal, mesleki ve ev yaşantısı - olumsuz etkileniyorsa cerrahi müdahale üzerinde düşünülmelidir. Son otuz yılda cerrahideki en başarılı ilerleme hasta eklemlerin yapay olanlarıyla değiştirilmesidir, fakat romatizmal hastalık çekenlere yararlı olacak başka cerrahi işlemler de vardır.
Artroplasti (Eklem değiştirilmesi)
Yapay eklem takılması gerçekten yüzyılın cerrahi başarı öykülerindendir. İlk kalça eklemi 1938 yılında değiştirilmiş ve o zamandan beri işlem ve malzemeler kalça eklemi değiştirilmesi sıradan bir olay haline gelene kadar gelişim göstermiştir. Her yıl dünyada 300.000 kalça eklemi değiştirilmekte, bunların yaklaşık 40.000 kadarı ingiltere'de gerçekleşmektedir.
Kalça eklemi yumrulu-yuvalı bir eklem olduğundan hem aşınmış uyluk kemiği başının hem de pelvisteki yuvanın, total bir kalça değiştirme ameliyatıyla çıkarılıp değiştirilmesi zorunludur. Yapay eklemler cerrahların tercih ettiği malzemelerden yapılır, fakat metal, ya da, yüksek yoğunluklu plastikten de olabilirler ve yerlerine bir tür yapıştırıcıyla tutturulurlar. Ağrının derhal kesilmesi ve eklemin hareket kapasitesinin en azından yeterli seviyede olması beklenir.
Örnek vaka
Altmış altı yaşındaki Bay Jenkins'in her iki kalçasında da kötü şekilde osteoartrit vardı. Gençliğinde hevesli bir bisikletçiydi ve bunun sonucu olarak kalça eklemleri fazla miktarda aşınıp yıpranmıştı. Sonunda ağrı ve tutulma yüzünden kötürüm olunca doktoru onu muhtemel bir eklem değişimi için bir ortopedi cerrahına gönderdi.
Röntgen filmleri her iki kalça ekleminde de geniş hasar olduğunu gösteriyordu ve cerrah değişimi yapmayı kabul etti, fakat bir defada yalnızca bir eklemi değiştireceğini ve böylece Bay Jenkins'in bu tip bir ameliyata nasıl bir tepki vereceğini gözleyebileceğini söyledi. Şans eseri bekleme listesi uzun değildi ve Bay Jenkins yalnızca üç ay sonra hastaneye yattı.
Ameliyattan sonra kendine geldiğinde kalçasındaki yaraya akıntıları boşaltan tüpler takılı, sırtüstü yatar durumdaydı ve bacaklarının arasında onları doğru pozisyonda tutmaya yarayan takoz şeklinde bir yastık vardı. İki gün sonra bir fizyoterapist yataktan çıkmasına yardımcı oldu ve önce bir yürüteç sonra da iki baston yardımıyla nasıl tekrar yürüyeceğini öğretti. Kalçasını mükemmel durumda hissediyordu ve adeta bir mucize gibi hiç ağrısı yoktu.
Hastanede on gün kaldıktan sonra dikişleri alındı ve yaklaşık bir hafta içinde evine gidebileceği söylendi. Bastonla yürüyerek ev yaşantısını sürdürebiliyor, oldukça kolay bir şekilde merdivenleri de çıkabiliyordu. Kontrol için tekrar hastaneye gittiğinde cerrah ondaki iyileşmeden çok memnun kaldı ve hasta sağlığını tekrar tam olarak kazandığında derhal diğer kalça eklemini de değiştireceğini söyledi.
Artık diz eklemi değişimi de aynı başarıyı göstermekte, her yıl İngiltere'de bu tip 14.000 ameliyat yapılmaktadır. Mente-şemsi bir eklem olduğundan, kemik uçları yüzeylerinin yeniden yapılması gerekmektedir. Bunun için metal plakalar kullanılmakta ve aralarına menisküsün yerini tutacak plastik bir parça konulmaktadır.
Sinovektomi
Romatoit ve diğer iltihaplı tür artritlerde eklemi çevreleyen sinovya zarı iltihaplanır. Bu doku 'sinovektomi' adlı bir cerrahi müdahaleyle alınabilir. Ağrı ve şiş büyük miktarda azalacak, başka bir şekilde de olsa, sinovya zarı tekrar oluşacaktır. Bu ameliyat romatoit artritte bazen yapılır.
Debridement
Eğer bir eklemin içinde kemik parçaları ve diğer serbest kalmış döküntüler sorun çıkarıyorsa, bunlar 'debridement' denilen bir işlemle alınabilirler. Bu işlemde, ekleme sokulduğunda cerrahın herhangi bir döküntüyü görüp alabilmesini sağlayan küçük bir fiber-optik tüp olan artroskop kullanılır.
Osteotomi
Artritin kemikte yaptığı tahribat kemiklerin birbirleriyle birleşme açısını değiştirebilir. Bu durum diz eklemi artritinde sık olarak görülür; ayrıca kalçada da olabilir. Bunun tedavisi kemikten küçük bir parça alıp kemiği diğer kemikle doğru açıda birleşecek duruma getirme şeklinde olur.
ömrü yalnızca yirmi yıldır ve ikinci kez değiştirildiğinde bu süre on yıla iner. Deformasyonu düzeltmek ve ağrıyı gidermek için iki kemiğin uçlarını kaynatmak gerekebilir, fakat eklem sürekli olarak tutulabilir. Bir eklemin kaynatılması işlemi 'artrodezi' olarak bilinir.
Rekonstrüktif cerrahi (Onarım cerrahisi)
Tendonlar gibi yumuşak dokuları etkileyen romatizmal hastalıklarda 'sarkık parmak' gibi deformasyonlar tendonların kopması sonucu olabilirler. Bu tip bir deformasyon hasara uğramış tendonların cerrahi yoldan rekonstrüksiyonuyla düzeltilebilir.
Dekompresyon cerrahisi
Bir romatizmal hastalık olan karpal tüneli sendromunda bilek tendonlarmı saran kılıf iltihaplanarak sinire baskı yapar ve özellikle el, bilek ve kolda özellikle geceleri büyük ağrılara neden olur. Ağrının giderilmesi ve el ile bileğe normal işlevinin kazandırılması ve sıkışan medyan sinirinin kurtulması dekompresyon yapılarak sağlanabilir.
Örnek vaka
Kırk üç yaşında bir yapı ustası olan Bay Thompson, bilek ve kolundaki büyük ağrı ve parmaklarındaki uyuşma ve karıncalanma için doktoruna gider. Ağrı bazen omuzuna kadar yayılmakta ve geceleri uyumasını engellediği gibi, çalışmasını da güçleştirmektedir.
Doktorun onu gönderdiği romatolog, Bay Thompson'a karpal tüneli sendromu teşhisi koydu ve iltihabı azaltmak için bileğine bir kortikosteroid ilacı enjekte etti. Bu işe yaramayınca, romatolog sıkışmış olan siniri kurtarmak için bir ameliyat gerektiğine karar verdi.
Cerrahi müdahalenin başarı oranları
Cerrahi müdahale hiçbir şekilde 'ılımlı' bir tedavi yöntemi değildir, fakat artritli eklemlerin değiştirilmesindeki başarı oranı çok yüksektir. Yapay eklemin çevresinde hastanın vücudunda eskiden beri var olan bakterilerden kaynaklanan bir enfeksiyon oluşma riski yüzde 1 ile 2'dir. Bu, genellikle antibiyotiklerle etkili bir şekilde tedavi edilebilir.
Ayrıca çok düşük bir pulmoner amboli (bacakta, ya da, pelviste oluşup akciğere giden bir kan pıhtısı oluşumu) riski vardır. Bu risk birçok ameliyatta vardır ve doktorlar bununla başa çıkmaya alışıktırlar.
Eklem değişimi ameliyatı olan hastaların en büyük kazançları bitmeyecek gibi görünen dayanılmaz ağrılarından kurtulmaları ve eklemi tekrar normale yakın bir şekilde kullanabilmeleridir. Bu tip ameliyatlar sürekli olarak gelişmekte ve artrit hastalarına gerçekten yeni bir yaşam sunmaktadır.
