Bebeklerde İlk 3 Ay Beslenme ve Ek Besinler
İlk Ay Beslenme
1 kısım süt, 1 kısım su % 5 şeker, % 1.8 yağla karışım hazırlanır. Pastörize veya kaynamış süte kaynamış su, yağ ve şeker konup karıştırılır. Her üç saatte bir bu sütten bebeğe 80-100 cc (1 orta çay bardağı) verilir. Önceleri bir öğünde verilen miktar daha azdır. Örnek; 1 temiz çay bardağının yarısına kaynamış ya da pastörize süt konur. Üzerine kaynamış su + 1 tatlı kaşığı şeker + 1 çay kaşığı sıvı yağ konup karıştırılır. Yoğurt aynı şekilde hazırlanır.
İkinci Ay Bebek Beslenme
2 kısım süt 1 kısım su, % 5 şeker, % 1 yağ olarak hazırlanır. Bebeğin günde 750 cc bu karışımdan aldığı düşünülürse 2 aya kadar enerji ve proteini karşılanabilir. Bunun yanında yağ ve yağda eriyen vitaminlerin miktarları azalmış, zaten az olan vitamin C karşılanamayacak duruma gelmiştir. Vitamin C ilk aydan itibaren elma, şeftali, portakal ve domates gibi vitamin C bulunan meyve suları ile karşılanabilir. İlk önce 1 çay kaşığı bu meyve sularından verilerek miktarı gittikçe arttırılıp 2'nci ayda 4-5 çay kaşığı verilebilir.
İlk Üçüncü Ay Beslenme
Süt sulandırılmadan verilir. Hiç emmeyen bebeğin günlük süt gereksinmesi 700 cc kadardır. Eklenen meyve suyu ile gereksinmeleri karşılanabilmektedir.
Eğer anne bebeği emziriyor, fakat sütü tam yeterli değilse, bu şekilde sulandırılan süt veya yoğurt ek olarak verilir. Bu durumlarda emzirdikten sonra meme tamamen boşalır ve bebek doymazsa, ek yoğurt verilir. Anne çalışıyor olup bazı öğünler emziremezse, yine süt veya yoğurt verilir. Yoğurdu bebek kolay sindirir ve ilk günden itibaren alabilir, alerjik etkisi daha azdır. Bebeğin memeyi bırakmaması için yoğurt kaşıkla verilir.
Bebekler İçin Ek Besin, Bebek Ek Besin Tablosu
Normal anne sütü alan bebeğin besin gereksinmeleri yaşına oranla artmaktadır. Dört-altı aydan sonra annenin sütü, bebeğin artan gereksinmelerinin tamamını karşılayamaz. Bu nedenle 5-6 ay civarında bebek değişik tatdaki besinlere, kaşık ve bardağa alıştırılır. Normal anne sütü ile beslenen bebeğe verilecek ek besinler şunlardır:
Meyve suları ve ezmeleri: C vitamini için en uygun meyveler, elma, turunçgiller ve domatestir. Elma turunçgillerden daha az allerjik olduğundan ilk başlandığında elma suyu verilir, daha sonra mevsimine en uygun meyve suyu ve ezmesi verilir, meyve ilk önce iyice yıkandıktan sonra suyu sıkılır. Günde 1 çay kaşığı ile başlamak suretiyle miktar gittikçe artırılır. Meyveler sıkılır sıkılmaz bekletilmeden bebeğe verilecektir. Yalnız anne sütüyle beslenenlere 4-6 ayda, karışık beslenenlere ilk aydan verilmeye başlanır. Altınca ayda meyve ezilerek verilir.
Vitamin D: Bilhassa kış günlerinde ve güneş ışınlarından yararlanmayan çocuklara birinci aydan üç yaşına kadar günde 400 I.U. vitamin D verilir.
Yoğurt: Anne sütünden sonra ilk başlanan ek besin olmalıdır. İlk kez bir kaşık verilerek miktar zamanla artırılır.
Tahıllar: Pirinç unu, buğday unu, pirinç, bulgur, ekmek içi, yoğurtla çorba yapılarak verilir.
Tarhana çorbası da bebek için uygun ek besindir.
Sebze çorbaları: Yoğurda alışmış bebeğe 1 yemek kaşığı ile başlamak suretiyle verilmeye başlanır.
Yumurta: Yoğurt, meyve, tahıllı besinler ve sebze çorbasına alıştırılmış bebeğe, suda katı pişmiş yumurta sarısından 1 çay kaşığı verilir ve miktarı zamanla artırılır. Yumurta, sebze çorbasına karıştırılarak verildiği gibi, ekmek içi ve sütle ezilerek de verilebilir.
Et ve kuru baklagiller: Yoğurt, sebze tahıllı besinlere alışmış bebeğin sebze çorbasının içine az kıyma konarak ete alıştırılır. Zamanla tavuk ve balık etleri de sebzelerle birlikte ezilerek verilebilir. Yine kıyma yerine, sebze çorbasına kırmızı-sarı mercimek, pişmiş nohut konarak çocuk bu besinlere alıştırılır.
Görüldüğü gibi, 5-6 aylık dönem, ek besinlere alıştırma dönemidir. Her bir besin tek tek, az az, sulu kıvamında verilir. Şeker, şekerli çay ve lokum çocuğa yarardan çok zarar verir. Ek besinler kaşıkla verilir. Çocuk besinlerine tuz ve baharat eklenmez.
Altınca aydan sonra yukardaki yiyeceklerin miktarları biraz daha atı-rılarak çocuğa verilir. Yedi aydan sora çocuk ailenin yediği baharatlı ve çok yağlı olmayan yemeklerden alabilir. Sadece yemeğin suyu değil, kendisi ezilerek verilmelidir, ayrıca, yemeklere ilaveten çocuğun günde 1 su bardağı kadar yoğurt veya süt ile 1 yumurta yemesine gayret gösterilmelidir. Yumurta yerine, balık, tavuk ve diğer etler verilir. Bunlar yoksa 1 kepçe mercimek çorbası almasına dikkat edilir.
Hayvan Sütleri ve Ek Besinler Verilirken Dikkat Edilecek Kurallar
1- Hayvan sütleri ile beslenmede enfeksiyon şansı fazladır. Bu nedenle 4-6 aya kadar bebek mutlaka emzirilmeli, zorunlu olmadıkça diğer besinler verilmemelidir. Diğer sütlerle beslenme zorunluluğu olduğunda, şişeler, kullanılan kaplar, sütü hazırlayan şahıslar azami temizlik ve hijyen kurallarına uymalıdırlar. Şişeler her kullanılmadan sonra yıkanıp kaynatılmalıdır. Hiç olmazsa şişeler ve kaplar sıcak sabunlu su ile yıkanıp kaynar su ile durulanmalıdır.
2- Bebek emiyorsa ek besinler kaşık ve bardakla verilmelidir. Hiç emmeyene biberonla verilebilir. Emziğin deliği normal büyüklükte olmalı, emzik bebeğin ağzına uygun olmalıdır.
3- Emzik verilirken bebeğin başı hafif yukarı kaldırılıp, besleme bitince dik tutulup yuttuğu havanın çıkarılması temin edilmelidir.
4- Süt hazırlandıktan sonra temiz şişelere (bebeğin içebileceği kadar) konduktan sonra soğuk yerde saklanmalı, bebeğe verileceği zaman sıcak su içinde ılık bir duruma getirilmelidir. Bu nedenle soğutucu bulunmadığında, yoğurt kullanılmalıdır.
5- Süte eklenen karbonhidrat miktarı günlük kalorinin 1/3'ini geçmemelidir. 100 cc süt için, 5 gr şeker (1 çay bardağı süt, 1 kesme veya 1 tatlı kaşığı şeker) yeterlidir. Sulandırılmamış süt ve yoğurda şeker eklenmemelidir. Meyve suları ve ezmeleri ile yoğurda da şeker eklenmemelidir.
6- Çocuğa bütün yeni besinler bir arada verilmemeli, önce birine başlanıp çocuk ona alışınca, ikinci bir tanesi denenmelidir.
Ayrıca yeni bir besine çok az miktarla başlanıp devamlı olarak çocuğun kakası kontrol edilerek miktarı gittikçe artırılmalıdır.
Beşinci ayda ek besinlere başlandı diye bebek memeden kesilmemeli, emzirme sürdürülmelidir. Anne sütü her zaman yararlıdır.
Çocuğa Verilecek Ek Besinlerin Hazırlanması
Yoğurt
Yapımı daha önce süt ve ürünleri bölümünde verildi.
Sebze Çorbası
1 orta büyüklükte patates
1 küçük havuç veya taze kabak
2 yaprak ıspanak veya diğer yeşil yapraklı sebze 1 çay kaşığı yağ
Sebzeler yıkanır, kabukları incecik soyulur veya kazınır veya ayıklanır. 1.5 su bardağı su kaynama derecesine gelince havuç ve patates konup yumuşayıncaya kadar pişirilir. Yeşil yapraklı sebze konup 5 dakika daha pişirilir. Ateşten alınıp ezilir. 1 çay kaşığı bitkisel sıvı yağ ilave edilir. Çocuk büyüdükçe sebze daha koyu olarak hazırlanır. Pişen sebzeler püre makinasından geçirilerek ezildiği gibi tahta kaşıkla ezerek kevgirden de geçirilir.
Yumurta
Tenceredeki su içine yumurta yıkanıp konur, kaynama derecesindeki suda 10 dakika pişirilir. Kabuğu soyulup akı ayrılarak sarısı verilir. Sarısı ya sütle ezilerek veya sadece ezilip veya sebze çorbasıyla karıştırılarak çocuğa verilir. Yedi aydan sonra akı ile birlikte verilir.
Et ve Benzeri
a) Kıyma: Hafif ateşte kendi verdiği suyunu çekene kadar ısıtılıp yu-karıda hazırlanan sebze çorbası ve diğer çorbalar içine katılarak bebeğe verilebilir. Kıyma en uygun et verme şeklidir. Kıyma kavrulup soğutucuda saklanır, çorba hazırlanırken bundan eklenir.
b) Köfte olarak: İki kere çekilmiş kıyma, çok az bayat ekmek içi ve az tuzla iyice yoğrulur. Köfteler, dibi yağlanmış kalın tavada kapalı olarak pişirilir. Normal büyüklükte bir köfte içinde 30 gr kadar et vardır. İlk başlarken 1/5 köfte verilir, miktarı gittikçe artırılır.
c) Tavuk eti, balık eti, karaciğer vb.: Tavuk eti kemiklerden, balık kılçığından iyice ayrılıp ezilerek verilir veya sebze çorbası içine katılır. Karaciğer de sulu ısıda (kapağı iyi kapanan tencerede hafif sıcalıkta) pişirilip ezilerek verilir.
Tarhana
Baharatsız yapılan tarhana çorbası da 5-6 ayda çocuklara verilebilir. 1 silme yemek kaşığı tarhana 1 bardak su ile karıştırılıp kaynatılır, ılıkken çocuğa verilir.
Kuru Baklagiller Et, yumurta alamayan aileler, çocuklarına kuru baklagillerden yapılmış yiyecekler verebilir. Kırmızı veya kabuksuz sarı mercimek iyi pişirildiği takdirde bebek için iyi bir protein kaynağı olur. Diğerleri de dış zarları ayrılıp iyi pişirilerek verilebilir.
1/8 su bardağı mercimek
1/8 su bardağı bulgur veya pirinç
1/2 küçük boy havuç
1 çay kaşığı yağ
Kırmızı mercimek, bulgur ve havuç 1-2 su bardağı su ile yumuşayıncaya kadar pişirilir. Pişme suyu dökülmez. Tahta kaşıkla ezilerek kevgirden geçirilir. Kıvamı koyu olursa su ilave edilebilir. Yağ konur. 5-6'ncı aydan itibaren bir tatlı kaşığı ile başlamak suretiyle 7 aylıktan itibaren günde 3-4 yemek kaşığı verilebilir. Mercimek sebze çorbası içine konarak da pişirilebilir.
Meyve Püreleri
Elma, şeftali, armut, muz, pişirilmeden ezilerek veya rendelenerek verildiği gibi sert meyveler pişirilip püre yapılarak da verilir.
Örnek: 1 elma yıkanır, ayıklanır, dibi ıslak tencerede hafif sıcaklıkta pişirilip ezilir. Gerekirse kevgirden geçirilir. Bekletilmeden ılık olarak çocuğa verilir. 4-6 aylıktan itibaren verilebilir. Çiğ verilmek istenirse elma kabuğu soyulduktan sonra cam rende ile rendelenir ve hemen çocuğa verilir. Şeftali çiğken ezilerek verilir.
