Baş Kemikleri
Baş, omurganın yukarı ucuna dayalı, arkası önünden geniş, oval biçiminde olan iskelet parçasıdır. Kendisini meydana getiren kemiklerden alt çeneden gayri bütün kemikler birbiriyle birleşik olup, oynamazlar; bu birleşme sinartros grubundan eklemleşme iledir.
Baş, iki bölüme ayrılır:
1) Kafa; olup boşluğunda tümbeyin bulunduran 8 kemikten,
2) Yüz; olup 14 kemikten, meydana gelmiştir.
(Bu bölümün içine, kafa kemikleri arasında çok görülen, yer, sayı ve şekilleri değişik olan küçük Worm kemikleri girmez.)
Kafa Kemikleri, Kafa Kemiği
Kafa kemikleri 8 Tanedir; 4 ü ortaca tektir, ikisi yanlarda ve çifttir. Ortada ve tek olanlar arkadan öne doğru:
1) Artkafa kemiği (Occipital)
2) Kaması veya temel kemik (Sfenoid)
3) Kalbursu kemik (Etmoid)
4) Alın kemiği (Frontal)
Yanlarda ve çift olanlar:
1) Duvar veya Çeper kemiği (Parietal)
2) Şakak kemiği (Temporal)
Artkafa kemiği
Kafanın arka, alt ve orta kısmında, tek ve simetrik bir kemiktir. Atlas kemiği üstünde temporal ve parietal kemikleri arasında, sfenoid kemiğin arkasındadır. Bu kemiğin biri dikey öbürü yatay iki bölümü vardır; dikey bölümü bir küre parçası biçiminde olup kenarları düzensiz bir dörtgeni andırır; yatay bölümünün ortasında oval biçiminde geniş, ucu arkada bir delik gösterir. Artkafa büyük deliği denen bu deliğin içinden, bulbus, vertebral arterler, ve n. accessorus'un kökleri geçer. Önden arkaya 35mm enine 30 mm. çapında olan bu delik, kafa boşluğunu omurga kanalına birleştirir.
Bu kemiğin okunması için, artkafa büyük deliğinin çevresindeki oluşumlar gözden geçirilecektir :
1) Önde, pars basialis
2) Yanlarda, pars lateralis
3) Arkada, pars squamalis
1) Taban parçası; Bu parça dörtgen biçiminde olup arkası öne göre daha kalın ve geniştir. Alt yüzünde orta çizgi üzerinde 1/3 arka parçası ile 2/3 ön parçasının birleştiği yerde yutak tüberkülü denen bir çıkıntı vardır.
Bu tüberkülün biraz önünde, önden arkaya uzunlukta olan çukurcuk fovea navicularis adı alır. Orta çizginin iki yanında boyun kaslarının bazılarının yapışmasına mahsus konkavlığı öne bakan eğrilikler yapan kemik ibikcikleri vardır.
Taban parçasının bu alt yüzü kafa dışı yüzüdür.
Taban parçasının üst yüzü kafaiçi (endocranialj yüzüdür. Bu yüz arkaya ve aşağıya doğru bir oluk gösterir ki, arkada önden daha derin olan ve içinde bulbus ve pons yerleşen, bu oluğa clivus adı verilir.
Taban parçasının yan kenarları temporalin piramidi ile komşuluk yapar, ön kenarı, sfenoid cismi ile birleşiktir. Arka kenarı ortada artkafa büyük deliğinin ön kenarım yaptığı gibi yanlarda yan parçalarla uzanır.
2) Yan parça; Artkafa büyük deliğinin yanlarında olan bu parçanın k a f a d ı ş ı yüzünde konveks ve eliptik, büyük ekseni öne ve içe bakan iki çıkıntı vardır ki artkafa lokmaları denen bu çıkıntılar atlasla eklem yaparlar.
Atlasın bu lokmalara uyarı yüzeyindeki durum aksine önden arkaya ve içyandan dışyana konveks olan bu kondiller ortalarına doğru bir darlık gösterirler.
Kafaiçi yüzü; Bu yüzde, önde tuberculum jugulare adı alan bir çıkıntı, onun arkasında içinden 9 uncu, 10 uncu, ve 11 inci sinirlerin geçtiği bir oluk, altında canalis nervi hypoglossi'nin iç ağzı, arkada ve dış yanda sulcus sygmoides'in en alt bölümü görülür.
Yan parçaların kenarlarından, iç kenar artkafa büyük deliğini yanlarda sınırlar, dış kenar ise iç kenardan daha uzun ve girintili çıkıntılı olup kondillerin dışyan hizasında processus jugularis adı alan çıkıntı ile iki bölüme ayrılır. Arka bölüm pürtükîü olup temporalin mastoid çıkıntısı i'e birleşir. Ön bölümü ise incusura jugularis adı alarak foramen. jugulare'nin içyan parçasını meydana getiren bir çentik gösterir.
Foramen jugulare, temporalin piramis parçasındaki incisura jugularis adı alan çentikle occipital'in inc'sura jugularis arasında meydana gelen bir deliktir. Bu büyükçe delik her iki kemiğe ait insizur üzerinde çok defa bulunan processus intrajugularis adı alan iki kemik dikenciği ile iki parçaya ayrılır. Arka parçadan vena jugülaris interna ön parçadan da 9, 10, 11 inci sinirler geçer.
3) Sedefsi parça; Bu parça geniş, yassı ve eşkenar dörtgen biçimindedir; iki yüzü, dört kenarı ve dört açısı vardır.
Kafadışı yüzü; Bu yüzde orta çizgi üzerinde ve ortada, üzeri pürtüklü bir çıkıntı vardır; artkafa dış çıkıntısı adı alan bu çıkıntıdan aşağıya ve öne doğru, artkafa büyük deliğine kadar bir ibik görülür.
Artkafa dış çıkıntısından ve artkafa dış ibiğinin ortasından yanlara doğru enine olarak iki çizgi görülür. Bunlardan üst ense çizgisi dış yanda mastoide kadar ilerler; ense alt çizgisi yanlarda bir müddet enine gittikten sonra aşağı ve öne kıvrılarak processus jugularislerde sonlanır.
Bu iki ense çizgisi arası gençlikçe eşit değildir. Bu çizgilerle aralarındaki yüzeye ense kasları yapışır.
Kafaiçi yüzü; Bu yüz orta çizgi üzerinde yine ortada bir tümsek gösterir. Artkafa dış çıkıntısına nazaran daha kabarık ve geniş olan bu çıkıntıdan:
1) Yanlara doğru iki oluk; 2) yukarıya doğru dikey diğer bir oluk; 3) aşağı doğru bir kemik ibiği başlar.
Yan oluklar, sulcus transversus adı almakta olup içyandan dışyana ve biraz yukarıda aşağı doğru enine doğrultuda sedefsi parçanın kenarlarına kadar ilerlemektedir.
Dikey oluk adı alır aşağı doğru ilerleyen dikey ibik, crista occipitalis interna adı alır ki bu ibik artkafa büyük deliğine gelmeden iki kola ayrıldıktan sonra bu deliğin yan kenarlarında kaybolur.
Bu enine ve dikine olukla ibik, skuama'nın kafaiçi yüzünü dört çukura ayırır. Bu çukurlardan üst ikisi, fossa occipitalis cerebralis; alt çukurlar da fossa occipitalis cerebellaris adı alır.
Kenarlar; Skuamanın üst yan kenarları, parietal kemiklerle birleşerek lambdoid dikişi alt yan kenarları temporalin mastoid çıkıntısı ile birleşirler.
Açılar; Yan açılar temporal kemikle mastoid çıkıntının bir arada yaptıkları açıya uyar ki bu nokta asterion adı alır.
Üst açı iki parietalin birleşmesinden meydana gelen köşeye rastlar. Alt açı, artkafa büyük deliğinin arka kenarının ortasında yan parçalarla birleşerek kaybolmuştur.
