Asellüler boğmaca aşısı
Çeşitli Bordetella pertussis suşlarından hazırlanan bugünkü boğmaca aşısı, adsorbe bir aşıdır ve genellikle difteri, tetanoz ve inaktive ya da oral poliomiyelit aşısıyla birlikte kullanılır.
Aşının immünojenitesi, sıçanlarda yapılan intraserebral yükleme testiyle ya da fare vücut ağırlığı artma testiyle ölçülür.
Geleneksel tam hücre aşılarında LPF ve lipopolisakkarid (LPS) endotoksini mevcuttur. LPS, basil sayısının sınırlandırılması yoluyla minimale indirilmiştir. Gerekli antijenite düzeyiyle kabul edilebilir toksisite derecesi arasındaki fark az olmakla birlikte aşılama sonrası komplikasyon veya yan etki oranı, nispeten yüksektir.
Tam hücre içeren boğmaca aşısının etkili olduğu ve immünizasyonun geniş çapta uygulandığı ülkelerde, hastalığın kontrol altına alınmasını sağladığı, kabul edilmektedir.
Bordetella pertussis immünokimyasının daha iyi öğrenilmesi, immünojen yapıdaki birçok antijenin bilinmesini sağlamış ve bu sayede, yapıtaşlarının kullanıldığı, asüllüler olarak adlandırılan aşı geliştirilebilmiştir.
Son yıllarda B pertussis'in birçok antijenik bileşeni izole edilmiştir:
- LPF (lenfosit promosyon faktörü) veya histamin sensitizan faktör ya da pertussis toksini (PT).
- FHA (Filamentöz hemaglütinin); immünojen özellikteki bu yüzey antijeni, organizmanın epitel hücrelerine tutunmasında rol oynar.
- Adenilat siklaz; fagositoz sırasında aktiftir ve organizmanın, dost olmayan bir ortamda yaşamasına olanak verir.
- Isıya dayanıksız dermonekrotik toksin (HLT); öldürücü bir toksindir.
- Lipopolisakkarit endotoksin veya LPS; hastalık patogenezindeki ve immün mekanizmasındaki rolü bilinmemektedir.
Boğmaca sırasındaki ateş, bu endotoksin ile açıklanmıştır.
Trakead sitotoksin veya TCT; polipeptid bir toksindir.
Trakeadaki titrek tüylü hücrelerle epitel hücrelerine zarar verdiği, hamsterlerde deneysel olarak gösterilmiştir.
1978-1987 arasında yapılan çalışmalar, asellüler boğmaca aşısının etkili olduğunu belirtmek gerekir. Nitekim bunlar; boğmacanın klinik teşhisi, bakteriyolojik doğrulanma kriterleri ve aşılanan/aşılanmayan gruplardaki yaş dağılımı açısından farklı özelliklere sahiptir.
Bu çalışmaların bulguları analiz edildiğinde, asellüler boğmaca aşısındaki etkinlik oranının % 88 olduğu ortaya çıkmaktadır; oysa geleneksel boğmaca aşısında bu oran, % 76'dır.
Değişebilen miktarlarda LPF ve FHA içeren ve içerisinde aglutinojen bulunan ya da bulunmayan boğmaca aşısı, Japonya'da 1981 yılından beri kullanılmaktadır. O zamandan bu yana en az 2 yaşında olan çocuklarda yaklaşık 20 milyon doz, üç enjeksiyon şeklinde ve difteri-tetanoz aşısıyla birlikte uygulanmış; bir yıl sonra da bir rapel yapılmıştır.
