Oksidatif Stres ve DNA Hasarları
Oksidatif stres; lipidler, proteinler ve DNA gibi biyolojik makromoleküller üzerinde değişiklikler oluşturarak hücresel hasarlara neden olmaktadır. Oksidatif stresin DNA üzerindeki etkileri arasında baz ve şeker modifikasyonları, tek ve çift zincir kırıkları, abazik bölgelerin oluşumu, DNA-protein çapraz bağlanmaları sayılabilir. Bu etkilerin sonucu olarak somatik mutasyonlar (baz değişimleri, delesyon, tek ve çift zincir kırıkları) oluşturabilmektedir. SOR’lerinden OH radikali, DNA sarmalında deoksiriboz ve bazlarla reaksiyona girebilmekte ve mutasyona yol açabilmektedir. Diğer radikallerden O2 ve H2O2 de bir metalin katalizlediği reaksiyonla OH radikali oluşturarak DNA çift sarmalında kırık oluşturabilmektedir.
DNA’da SOR tarafından oluşan oksidatif hasar, yaşlanma, kanser, kardiyovasküler hastalıklar, immun sistem hastalıkları, dejeneratif hastalıklar gibi doku fonksiyonlarının bozulması ile ortaya çıkan hastalıkların başlıca nedeni olarak görülmektedir. DNA daki hasarların tamir mekanizması tarafından yeterli derecede düzeltilmemesi; yaşla bağlantılı disfonksiyonlara ve ilerlemiş malinitelere neden olabilmektedir
Kronik Böbrek Yetmezliğinde DNA Hasarları
SOR, karbonil stress, lipid peroksidasyonu ürünleri, hipometilasyon ve aşırı demir yüklenmesi gibi olaylar KBY’liğindeki DNA hasarında rol oynayan başlıca etmenler arasında yer alır. Enzimatik olmayan glikolizlenme son ürünlerinin DNA hasarındaki rolü son derece önemlidir. Oksidatif stres başlatıcıları olarak bilinen glikasyon son ürünleri (AGE) ve reaktif karboniller (RCO), böbrek yetmezliğinin son aşamasında önemli miktarda artış göstermektedir.
AGE’ler ve RCO’lar proteinlerde ilerleyici ve geri dönüşümü olmayan yapısal değişimlere neden olmanın yanında hücre aktivasyonunu uyarır, ayrıca genotoksik potansiyelleri de vardır. Glikoz, DNA ile proteinle reaksiyona girişiyle benzer şekilde etkileşir ve glikalizasyonun DNA düzeyindeki etkisi ile DNA bağlı AGE oluşumu gerçekleşebilmektedir. DNA-AGE’nin neden olduğu mutajenik etkiler, delesyon ve insersiyonlar bakteri model sistemlerinde gösterilmiştir. Glukoz, guanozindeki 2-NH2 grubuyla reaksiyona girerek karboksietilguanozini oluşturur
