Sinir Dokusunun Hücresel Bileşenleri
Sinir dokusu iki hücre tipi içerir: Uzantılara sahip sinir hücreleri olan nöronlar ve nöronları koruyup destekleyen glia hücreleri (nöroglialar)
Nöron Nedir
Sinir sisteminin en önemli elemanı olan nöronlar, ileri derecede özelleşmiş bir hücre tipidir. Beyin fonksiyonları elektriksel bir devre, bir ağ içerisinde gerçekleşir. Tüm nörolojik süreçler bu ağ içerisinde oluşur. Nöronal ağ tek bir nörondan birbiri ile ilişkili nöron grupları arasındaki karmaşık hücre-hücre bağlantılarına kadar uzanan bir iletişimi ifade eder. Büyük ağ (macro circuits) bir beyin bölgesinden diğerine uzanan nöron topluluklarını içerirken; küçük ağ (micro circuits) bir beyin bölgesi içindeki hücre-hücre ilişkilerini içerir. Büyük ve küçük ağların detaylı analizi sağlıklı ve hasta beyindeki kortikal fonksiyonların nöral temellerini anlamak için önemlidir
Nöronların morfolojik özellikleri
Nöron, etrafı nöron membranı ile çevrili, içerisinde organeller ve sitoiskelet elemanlarını taşıyan ve farklı fonksiyonel bölgelere sahip olan bir hücredir (Şekil 2)
Tüm nöronlar ortak bir yapıya sahiptir. Farklı nöron tipleri bulunmasına karşın morfolojik olarak aynı basit yapıyı paylaşırlar. Bir nöronda morfolojik olarak farklılaşmış 3 ana bölge bulunur:
1-Hücre gövdesi veya perikaryon: nöronun cekirdeği ve çekirdek çevresindeki sitoplazmasıdır.
2-Dendritler: diğer nöronlardan uyarı almak için özelleşmiş uzantılardır,
3-
Akson: tek bir uzantıdır, sinir impulsunu diğer nöronlara, kas ve bez hücrelerine iletnek üzere özelleşmiştir
1-Hücre gövdesi (soma veya perikaryon): İçinde çekirdek (nukleus), GER, DER, Golgi ve mitokondriyi taşır.
Nöron membranı: Yaklaşık 5nm kalınlığındadır ve protein bakımından zengindir. Nöronun soması (hücre gövdesi), dendriti ve aksonların üzerindeki membranları farklı özellikler taşır. Nöron membranının en önemli özelliği, elektrik sinyallerini beyin ve vücut arasında iletmesidir.
Çekirdek (Nukleus): Çoğu nöron büyük, yuvarlak açık renk boyanan ökromatik bir çekirdek vebelirgin bir çekirdekçik (nukleolus) içerir.
Nöron organelleri: Nöronlar çok miktarda düz yüzlü ve granüllü endoplazmik retiku lum, Golgi apareyi ve mitoko ndri içerirler.
Sitoiskelet Bir nörona karakteristik yapısını, şeklini veren ve organellerin sitoplazma içerisinde asimetrik dağılmasını sağlayan ana unsurdur. Sitoiskeleti oluşturan elemanlar mikrotubuller, mikrofilamentler ve nörofilamentlerdir.
Mikrotubuller 20 nm çapındadırlar ve nöritler boyunca uzanırlar. Mikrotubul ilişkili proteinler (MAP’lar) mikrotubul oluşumu ve fonksiyonuna katılan protein ailelerinden biridir. MAP’lar diğer fonksiyonlarının yanı sıra mikrotubulleri birbirine bağlar. Mikrotubul ilişkili protein ailesinin bir üyesi olan tau’daki patolojik değişiklikler Alzheimer hastalığının en önemli bileşenlerinden biridir.
Mikrofilamentler 5 nm çapındadır. Nöronlarda mikrofilamentler mikrotubuller gibi nöritler boyunca uzanır, ayrıca membran ile sıkı ilişkilidirler. Nörofilamentler Nöronlarda bulunan 10 nm çapındaki ara çaplı filamentlerdir.
2-Dendrit Nedir: Nöron tipine göre şekil ve sayıları değişiktir. Hücre gövdesinden çıkıp gri maddenin (gri cevher) içine doğru dallanırlar
Yunanca’da ağaç anlamına gelen dendrit, somadan çıkıp aynı bir ağacın dalları gibi uzanması nedeniyle bu adı almıştır. Tek bir nöronun dendritleri “dendritik ağaç”, bu ağacın her bir dalı ise “dendritik dal” olarak isimlendirilir. Dendritik ağaçların çok değişik şekil ve boyutta olması, farklı nöron gruplarının sınıflandırılmasında kullanılır.
Dendrit, bir nöronun antenleri gibi fonksiyon görür ve binlerce sinaps ile çevrelenmiştir. Sinaptik yarığa alınan nörotransmitterleri tanıyan reseptörler, postsinaptik membranda yerleşmişlerdir.
Bazı nöronların dendritleri, dendritik diken denilen özel yapılar ile kaplıdır . Dendrite asılmış küçük torbalar gibi görünen bu dikensi yapılar sinaptik aktivitenin tipine ve miktarına duyarlıdır. Kognitif bozukluğu olan bireylerin beyinlerinde dikenlerde anormal değişikliklerin olduğu saptanmıştır.
Dendritlerin sitoplazmasında sitoiskelet elemanları ve mitokondriler bulunur ve büyük oranda aksonlarınkine benzer. Önemli bir fark Oswald Steward tarafından keşfedildiği üzere dendritlerde poliribozomların bulunmasıdır.
Bilgiler http://zehirlenme.blogspot.com sitesinden sağlanmıştır.
