Faktör IX Geninin Yapısı
Faktör IX, K vitaminine bağımlı bir plazma proteini olup kan koagülasyonun orta aşamalarında işlev görür. Bu faktör, bir serin proteazm zimojeni olarak kanda dolaşan tek zincirli bir glikoproteindir
56.000 molekül ağırlığında olan bu plazma proteini kanın pıhtılaşmasına orta düzeyde katkı sağlar (16). Faktör IX, Ca2+'un varlığında faktör XIa tarafından serin proteaza yani faktör IXa'ya aktiflenmektedir. Bu da sonra 2-zincirli serin proteaz yani faktör Xa'yı üretmek için faktör X'daki Arg-Il'e bağını parçalar. Faktör Xa, intrinsik ve ekstrİnsik yolların aynı noktaya yaklaştıkları ve kan koagülasyonun ortak sonlanma yoluna yöneldikleri konumda bulunur.
Faktör IX, 12 6-karboksiglutamik asit rezidüsü ile proteinin amino terminal bölgesinde yer alan (3- hidroksiaspartik asidin bir rezidüsünü içerir.
İnsan koagülasyon faktörlerinden birisi olan faktör IX'u kodlayan gen, sığır faktör IX amino asit sekansı kullamlarak ilk kez 1982 yılında klonlanmıştır. 1984 yılında ise X kromozomonun uzun kolunun distal bölümüne lokalize edilmiştir. Genin komple dizilemesi 1985 yılında tanımlanmıştır.
Faktör IX geni, 34 kb uzunlukta olup 8 ekzon ve 7 intron içeren bir gendir. Bu gen X kromozomonun uzun kolunda Xq27.1 bandında yer almaktadır. Bütün genin uzunluğu 34 kb olmakla birlikte mRNA'nm uzunluğu sadece 1.4 kb'dır. İntronlar genin yaklaşık % 95'ini oluşturur.
Ekzon uzunlukları 25 bp ile 1935 bp arasında değişmektedir. Promoter bölgesi çok iyi bilinmemekle birlikte, transkripsiyon faktörlerinden karaciğer nükleer faktör 1(NF1-L) ve CCAAT/enhancer-bağlanma proteinleri(C/EBP)'nin sırasıyla 99 dan - 76 ve +1 den +18'e kadar olan nükleotidlere bağlandıkları bilinmektedir.
Faktör IX geninde bulunan 8 ekzon, faktör IX'un 6 majör alanım kodlamaktadır. Ekzon 1, sinyal peptidini kodlar. Ekzon 2, faktör DC'un Gla alanını ve propeptidi kodlar. Ekzon 3, Gla proteinlerinin heterodimerizasyonunu kolaylaştıran kısa bir hidrofobik alam kodlar (35). Ekzon 4 ve 5 tarafından iki epidermal büyüme faktörü (EGF)'ne benzer alan kodlanır. Bunlardan ilki tip (B), Ca2+ bağlanma alanına yüksek afiniteye sahip olup p - hidroksilasyon yoluyla post-translasyonel olarak modifiye olan Asp 64'ü içerir. 35 residü peptid içeren ekzon 6, aktif peptidi ve onu kuşatan dizinleri kodlar.
Bu alandaki amino asitlerin % 23'ü jeneriktir, % 37'si ise faktör IX özelliğindedir. Bu sayılar aktif peptidin K vitaminine bağlı serin proteazlar ve 8 memeli türünün faktör IX genleri arasında en az korunan alan olduğunu göstermektedir. Ekzon 7 ve 8, katalitik alam birlikte kodlar. Burada katalitik alam beş ekzonun kodladığı protrombinin tersine iki ekzon kullanılmaktadır. Bu zıtlık, faktör IX geninin, protrombinin bir prekürsöründen atasal olarak türediğini düşündürmektedir. Bu katalitik alan % 69 jenerik olup, % 34 faktör IX'a spesifik amino asit rezidülerini içerir. Katalitik alanın amino asit rezidüleri Ca2+, fosfolipid ve faktör Villa varlığında faktör X'un aktivasyonu için gereklidir
