Özofagus ve Risk Faktörleri
Özofagus SCC etiyolojisinde en sık olarak; alkol ve tütün kullanımı, beslenme ve çevresel etkenler, kalıtım ve Human papilloma Virus (HPV) görülmektedir. Predispozan faktörler; özofajit, özofagus staz sendromları, akalazya, kostik yanıklar, alkali korozyonu, faringoözofageal divertikül, Plummer-Vinson sendromu, çölyak hastalığı, geçirilmiş mide rezeksiyonu, geçirilmiş radyoterapi uygulaması sayılabilir. ADK etiyolojisinde gastroözofageal reflü hastalığı, Barrett özofagus, sigara kullanımı ve obezite rol alır.
Alkol ve tütün: Alkol ve tütün kullanımı Amerika’da, Avrupa’da ve özellikle Fransa’da en önemli etiyolojik faktördür. Kronik olarak alkol tüketenlerde içmeyenlere göre 20-25 kat risk artışı vardır. Tütün kullanımı ile risk 2-6 kat artmaktadır. Tütün kullanımının sonlandırılması ile bu risk %40 oranında geriler. Alkol ile sigara beraber kullanıldığında birbirlerinin etkisini güçlendirerek riski 10-25 kat artırmaktadırlar.
Beslenme: Yüksek risk bölgelerinde sık görülen bir başka özellik, tahıllardan zengin buna karşın A,C,E vitaminleri, folik asit, riboflavin, hayvansal proteinler, yağ, taze meyve ve sebzeden yoksun ya da fakir beslenmedir. Turunçgillerdeki yüksek C vitamini, sarı ve yeşil sebzelerdeki beta-karoten SCC insidansını azaltır.
Bazı gıdalarda mikrobik bulaşma yoluyla oluşan karsinojenik maddelerin direkt alınması ile risk artmaktadır. Örneğin, mısırlar funguslarla enfekte olunca nitrozamin türevleri oluşmaktadır. Ayrıca sebze turşularında oluşan küflerde karsinojenik etki göstermektedir ve özelikle SCC riskini artırmaktadır.
Sürekli aşırı sıcak gıdaların alınması riski belirgin ölçüde artırır.
Eser element eksikliklerinin de rol oynadığını gösteren deneysel çalışmalar vardır. Bir çalışmada molibdenden zengin beslenmenin koruyucu etkisi gösterilmiştir. Bir başka çalışmada çinkonun epitel farklılaşmasında rol oynayan sitokimyasal olaylarda etkili olduğu gösterilmiştir. Ayrıca kobaylarda çinko eksikliğinde özofagus mukozasında parakeratoz, hiperkeratoz ve akantoz gibi epitel değişiklikleri oluşmuştur. Sauvaget ve ark’ları SCC insidansının yüksek olduğu bölgelerde çinko, selenyum ve molibden seviyelerinin düşük olduğunu bildirmişlerdir.
Kalıtım: Özellikle Çin’de ve İran’ın kuzey-doğusundaki bir bölgede özofagus kanserinin sık görülmesi kalıtsal bir faktör olabileceğini akla getirmektedir. Ayrıca Tylosis Palmaris et Plantaris olarak bilinen el-ayakta hiperkeratoza yol açan, otozomal dominant geçiş gösteren kalıtsal hastalıkta özofagus kanseri 1/3 oranında görülmektedir. Özofagus kanserinde genetik ilişkiyi gösteren tek, en iyi örnektir.
Özofagus kanserlerinin 2/3’de p53 mutasyonu olmakla beraber patogenezde en önemli onkojen cyclin D1’dir.
Human papilloma virus (HPV): Özellikle yüksek insidanslı bölgeler olan Çin ve Güney Afrika’da SCC’li hastaların %40-60’da HPV DNA’sı bulunabilmektedir. HPV16 ve HPV18 bazı vakalarda özofagus SCC’da rol oynayabilmektedir.
Çölyak hastalığı: Genellikle gastrointestinal kanser ve lenfoma insidansı artar. Eser elementlerin ve vitaminlerin eksikliğinden kaynaklandığı düşünülmektedir.
Plummer-Vinson (Patterson-Kelly) Sendromu: Atropik glossopati, disfaji ve ağır demir eksikliği anemisi görülen bu sendromda özellikle üst özofagusta olmak üzere hipofarinks ve ağız bölgesinde %10 oranında kanser gelişir.
Akalazya: 30 kat artmış riskle beraber bu hastalarda genellikle orta özofagusta yerleşen SCC insidansı %1-20 arasında değişmektedir.
Divertiküller: Zenker divertiküllü hastalarda genelikle 60 yaşından sonra %0.3-0.7
oranında kanser gelişebilir.
Özofajit: Aşırı sıcak besinler kronik özofajite neden olur. Bu hastalarda özellikle orta ve alt özofagus bölgesinde SCC görülür.
Özofagus darlıkları: Kostik maddelere bağlı yanıklar sonucu oluşan striktürler, SCC riskini normal insanlara göre 20 kat artırırlar. Özellikle kostik yanık oluşma yaşı arttıkça kanser oluşma süresi kısalır. Darlıklar sonucu besin stazı oluşur. Bu da nitrozaminlerle olan temas süresini uzatarak önce özofajite, yıllar sonra epitel hyperplazisine neden olur.
Geçirilmiş mide rezeksiyonu: Önceden parsiyel gastrektomi geçiren kişilerde alt özofagus SCC insidansında bir artış olur. Bunun nedeni yetersiz-dengesiz beslenme ve gastroözofageal reflüdür. Kanser oluşması için geçen latent süre yaklaşık 20-25 yıldır.
Geçirilmiş radyoterapi: Servikal vertebra, meme ve tiroide uygulanan radyoterapi sonrası SCC gelişebilmektedir. Işınlama ile kanser gelişimi arasında bazen 50 yıl süre
geçebilmektedir.
