Parotis Bezi Anatomisi
Tükrük bezleri genel olarak major (Glandula salivariae majores) ve minör (Glandula salivariae minores) tükrük bezleri olmak üzere iki grupta değerlendirilir. Salgısını ağız boşluğuna akıtan, ağız çevresinde yerleşmiş, simetrik konumlu ve büyükçe olan tükrük bezlerine major tükrük bezleri, ağız boşluğu, burun boşluğu, paranazal sinüsler ve farinkste mukozanın hemen altında yaygın küçük kümecikler halinde yerleşmiş olanlara minör tükrük bezleri denilir. Tükrük bezleri tarafından oluşturulan tükrük salgısı dişlerin, diş etlerinin, oral kavite ve mukozasının bütünlüğünü korur ve nişastalı gıdaların sindiriminin başlatılmasında önemli rol oynar. Parotis, submandibuler ve sublingual tükrük bezi olmak üzere 3 çift majör tükrük bezi var olup bunlar tükrük üretiminde ana role sahiptir. Yaklaşık 600-1000 adet kadar olan minör tükrük bezlerinin ise tükrük üretimine küçük bir katkısı vardır.
Parotis bezi ortalama 20-30gr ağırlık ile en büyük tükrük bezidir. Kraniokaudal olarak; ortalama 5,8cm, ventrodorsal olarak da 3,4cm boyutlarındadır. Kulağın önündeki retromandibuler fossada ve aşağısında, sternokleidomastoid (SKM) kası önündeki parotis boşluğunda bulunur.
Fossa retromandibularis, önde ramus mandibula, arkada prosessus mastoideus ve SKM kası, altta ve arkada digastrik kas arka karnı, prosessus stilohyoideus ve bu çıkıntıdan başlıyan kaslar ile sarılmıştır. Dolayısıyla parotis bezi bu yapılarla sınırlı olup, fossayı tamamiyle doldurarak önde, yukarda ve aşağıda sınırları aşmakta ve önde masseter kasının üzerine çıkmaktadır. Aslında bez üç kenarı, üç yüzü ile alt ve üst iki ucu olan prizmaya benzetilmiştir. Ön-iç ve arka-iç yüzleri fossa retromandibularisi sınırlıyan oluşumlarla, dış yüz deri, derialtı dokusu ve platisma ile komşudur.
Parotis bezi, parotis boşluğu oluşturan derin servikal fasyanın yüzeyel katmanları ile içten ve dıştan sarmalanır. Parotis bezinin yüzeyel ve derin olmak üzere iki lobdan oluştuğu sıklıkla söylenir. Birçok anatomist parotis glandında gerçek bir anatomik bölünme olmadığını ancak cerrahi kolaylık sağlaması açısından kabul göründüğünü savunmaktadır. Yüzeyel ve derin lob terimleri, basitce fasiyal sinirin medialindeki ve lateralindeki yumuşak dokuları ifade etmektedir.
Parotis bez dokusunun %20’si fasiyal sinir derininde, %80’i fasiyal sinir yüzeyinde, yani superfisiyal yerleşimlidir. Bezin yüzeyel lobu, masseter kas posterioru ile ramus mandibulayı kuşatır ve tükrük salgısının %85-89’nu sağlar. Oldukça vaskülarize olup, farinkse yakın olan derin lob mandibula ramusu arkasından ve mastoidin önünden derine uzanarak içte parafaringeal boşluk, arkada mastoid kemik, stiloid proçes, SKM ve stiloid kaslar, digastrik kasın arka parçası ile komşuluk oluşturur.
Radyolojik olarak lobları tanımlamada fasiyal siniri her zaman görüntülemek mümkün olmadığı için, hemen daima fasiyal sinirin üstünde yol alan retromandibular ven referans olarak kullanılır.
Parotid kompartıman, etrafı kaslarla çevrili trianguler bir boşluk olup, parotis bezi yanı sıra, fasiyal sinir ve dallarını, sensoriyel ve otonomik sinirleri, eksternal karotis arteri ve dallarını, retromandibuler veni (posterior fasiyal ven) ve parotid lenfatikleri içerir.
Parotid kompartmanın sınırlarını çeviren yapılar:
Superior sınır: Zigomatik ark,
Posterior Sınır: Dış kulak yolu, mastoid çıkıntı ve SKM kası,
İnferior sınır: Stiloid proçes, stiloid proçes kasları, internal karotis arter ve juguler ven,
Anterior Sınır: Zigomatik kök’ten dış kulak yoluna uzanan diagonal çizgi.
