Yaşlılarda Travma Nedenleri
Yaşlanmanın neden olduğu fizyolojik değişiklikler, kardiyak debide azalma, vücut kapasitesindeki sınırlılık, kas atrofisi, osteoporoz ve azalmış sübkütan doku kitlesi yaşlılarda travmanın ciddiyetini daha fazla arttırmaktadır. Bu fizyolojik değişikliklere ek olarak akut ya da kronik hastalıklar, kardiyak ritm sorunları, ilaçların etkileri ve hafızadaki değişiklikler yaşlı bireylerin yaralanma riskini arttırmaktadır.
Düşme
Yaşlılarda görülen en sık travma nedeni düşmedir. Önemli ölçüde hastalık ve ölüm ile sonuçlanan düşmeler yaşlıda yaşam kalitesini, bireysel bağımsızlığını, psikolojik ve fiziksel sağlığı tehdit etmektedir.
Düşme; bireyin herhangi bir zorlayıcı kuvvet, bayılma ya da inme olmadan, dikkatsizlik sonucu bulunduğu seviyeden daha aşağıdaki bir seviyede hareketsiz hale
gelmesidir. Son 12 ay içerisinde ikiden daha fazla düşme olması durumunda ise tekrarlayan düşme olarak tanımlanmaktadır.
Düşme insidansı yaşla ve yaşanılan çevrenin özelliklerine göre artmaktadır. Şöyle ki;
• Toplum içerisinde yaşayan yaşlılarda yıllık %30-40,
• Uzun dönem bakım merkezlerinde yıllık %50,
• Bir önceki yıl düşmüş olanlarda yıllık %60, olarak saptanmıştır.
Yaşlı kadın ve erkekler aynı oranda düşseler de kadınlarda yaralanmanın şiddeti daha fazla ve uzun süreli görülmektedir. Bunun olası nedeni kadınlarda kas dokusunun erkeklere göre daha az olması ve karşı karşıya kaldıkları osteoporozdur
Düşmeye neden olan faktörler bireysel (intrensek) ve çevresel (ekstrensek) faktörler olarak ikiye ayrılmaktadır. Bireysel faktörler; yürüme ve denge bozuklukları, hipotansiyon, baş dönmesi, beceri azalması, önceki düşme hikayesi, korku, nörolojik ve kas yetersizlikleri, bazı ilaç tedavileri, metabolik hastalıklar, demans ve görme bozukluklarıdır.
Çevresel faktörlerden evde, ıslak zemin, kapı eşiği, banyo, tuvalet ve yatak yanında tutunacak destek yerlerinin olmaması, kaygan zeminler, düz olmayan kırışık halılar, korkuluksuz merdivenler, yetersiz aydınlatma, yerlerde sabit olmayan objeler, evde dolaşan evcil hayvanlar düşme riskini arttıran faktörlerdir. Yüksek kaldırım, engebeli veya buzlu yol, düşmeye zemin hazırlayan dış etkenlerdir. Uygun olmayan ayakkabılar, alkol kullanımı, depresyon düşmeye neden olan diğer faktörlerdir.
Düşmelerin genellikle birden fazla nedeni vardır. Tüm ölümcül düşmelerin %70'ini yaşlı insanlar oluştururlar. Yaşlılardaki düşmelerin %70’i ise yaralanma ile sonuçlanır.
Düşmeye bağlı olarak gelişen komplikasyonlar; ağrılı yumuşak doku yaralanmaları, kafa yaralanmaları, kalça, femur, humerus, el bileği ve kosta kırıkları, subdural hemotom, immobilizasyona bağlı komplikasyonlar, fiziksel yaralanmaya bağlı hareket kaybı, korku ve güvensizliğe bağlı hareket kaybı, bakımevine sevk edilme riski, sakat kalma ve ölümdür. Korunmada temel ilkeler ise düşmelere neden olan sorunun giderilmesi, çevre düzenlemelerinin sağlanmasıdır.
Ev kazaları
Yaşlının yaşam kalitesinin yükseltilmesinde, günlük yaşamının büyük bölümünün geçtiği ev ve çevresinin özellikleri önem taşımaktadır Konut, insan sağlığına olan etkileri nedeniyle sağlıklı yaşamın temel öğelerinden biri olarak kabul edilmiştir. Yaşlıların nerede, nasıl yaşadığı, yaşadığı yerin niteliği ve düzenlenmesi yaşlı refahı açısından önemlidir.
Yaşlıların karşılaştığı sorunların büyük bir bölümünü ev kazaları oluşturmaktadır. Yaşla birlikte meydana gelen fizyolojik değişlikler, bazı kronik hastalıkların, unutkanlığın sık görülmesi vb. nedenlerle yaşlılar ev kazaları açısından riskli grup olmaktadırlar. Bununla birlikte, beyin yaşlanması sonucunda ortaya çıkan nörooftalmolojik bulgular, pogresif işitme kaybı, duyu değişiklikleri, postür, denge ve yürüme bozuklukları, bellek bozuklukları ortaya çıkmaktadır. Bu faktörlerde kaza riskinin artmasına katkıda bulunmaktadır. Yaşlı güvenliğinde en önemli koruyucu uygulamalardan biri olan yaşa bağlı olarak gelişen fizyolojik yetersizlikleri gidermeye yönelik düzeltici araçların (işitme cihazı, gözlük vb.) kullanımı kadar, ev içi kazalara yol açabilecek koşulların belirlenerek ortadan kaldırılması da gerekmektedir.
Yaşlılar ev ortamında, düşme, kayma, yanma, sıcak su ile haşlanma, zehirlenmeler (ilaçlarla), kesici delici aletle yaralanma, elektrik çarpmaları ve boğulma (duman, gaz, su ile) gibi kazalarla karşılaşmaktadırlar. En sık kaza tiplerinin ise yanma, kayma ve düşme olduğu belirtilmektedir. Yaşlının bireysel özellikleri dışında, yaşadığı ev ortamı da kazaların önlenmesi için önemlidir.
Yaşlılarda ev içi kazaların sık olması, ölüme, özürlülüğe, yetersizliğe yol açabilmesi ve önlenebilir olması nedenleri ile konunun önemi artmaktadır.
Yaşlılara uyarlanmamış iç ve dış yaşam ortamı da düşme ve yaralanma riskini arttırır. Örneğin evde fazla eşya olması, yetersiz aydınlatma, kaygan zemin, döşeme veya merdiven gibi iç yaşam faktörleri birer risk oluştururlar.
Ev kazaları, dünyada ve ülkemizde diğer kaza türlerine göre daha sık görülmektedir. Ülkemizdeki kazaların %25'ini ev kazaları oluşturmaktadır. Ev kazaları mevsime göre değişiklik göstermektedir. Kış döneminde yanıklar fazla iken, ilkbahar ve yaz mevsimlerinde düşmeler, zehirlenmeler, ölüm hızının 1971-1995 yılları arasında %34 arttığı belirtilmiştir.
Kaynak; http://zehirlenme.blogspot.com
