Zoonoz Helmint Nedir
Helmintlerin oluşturduğu barsak parazitlerine bağlı olarak oluşan enfeksiyonlar, ülkemizde önemli sağlık sorunlarından biri olmaya devam etmektedir. Barsak parazitleri büyüme çağındaki çocuklar başta olmak üzere toplumun bütün kesimlerini etkilemektedir. Bu parazitler, sanitasyon kurallarının eksik olduğu yerlerde insandan insana direkt olarak veya besin ve su kaynaklarının kontaminasyonu sonucu indirekt olarak bulaşmaktadır. Barsak parazitlerinin yaşadığı canlıdaki patojen etkisi, parazitin sayısı, cinsi, konakçının bağışıklık durumu, yerleştiği organa göre değişik derecelerde kendini göstermektedir (Hökelek ve ark., 200). Đntestinal parazitler birçok deri hastalığının etiyolojik faktörleri arasında sayılmaktadır. Parazit enfeksiyonlarında parazitin mekanik ve irritan etkisine bağlı olarak lokal, parazit antijenlerine veya toksik ürünlerine bağlı olarak sistemik deri bulguları oluşabilmektedir
Yabancı bir maddeye karşı kişinin gösterdiği allerjik ve aşırı duyarlılık reaksiyonların parazit hastalıklarının da önemli rolü olabilmektedir. Özellikle helmintler en fazla allerjik reaksiyona sebep olan parazitler olarak kabul edilmektedir. Doku invazyonu yapan helmintlerin salgıladığı kimyasal maddelere ve parazite karşı allerjik reaksiyonların şiddetli olduğu ve konağın cevabı olan hipersensitivite reaksiyonlarından en sık allerjik ürtikerin görüldüğü bildirilmektedir.
Zoonoz helmintler üç gruba ayrılmaktadır.
A.Trematodlar
B. Cestodlar
C. Nematodlar
Trematodlar
Erişkinlerin vücutları sırt karın yönünde yassılaşmış, yaprak şeklinde ve tek parçadan oluşmuştur. Sindirim sistemlerinde anüs yoktur. Ağız hem ağız hem de anüs görevini üstlenmiştir. Bir aile hariç hepsi hermafrodittir. Yaşam döngüleri karmakarışık ve genellikle birden fazla ara konağa ihtiyaç gösterirler. Đnsanda sadece erişkin trematodlar bulunmaktadır. Trematodların sadece erişkin dönemleri insanda bulunur ve erişkinler safra yolları, bağırsak, karaciğer, akciğer ve dolaşım sisteminine yerleşir. Yapışma organı olarak iki tane çekmeni vardır. Ön uçta bulunan ağız çekmeni, karın kısmında olan ise karın çekmeni olarak adlandırılmaktadır. Đnsan bağırsağında yaşayan Heterophyes heterophyes’te ise ağız ve karın çekmenine ek olarak genital açıklık etrafında genital çekmen bulunmaktadır.
Trematodların sindirim sisteminde ağızdan sonra bir yutak bulunur ve bunu yemek borusu izler. Yemek borusu yutağın hemen arkasında iki kola ayrılır.Bazı türlerde bu iki kol silindirik boru şeklinde yanlara uzanıp kör bir biçimde sonlanır (örnek:Dicrocoelium dentriticum) diğerlerinde ise ikiye ayrıldıktan sonra tekrar dallanıp budaklanır ama her dal kör olarak son bulur (örnek:Fasciola hepatica) Schistosoma’da ise bağırsağın iki kolu vücudun arka kısmında tekrar birleşip tek bir kör bağırsak halinde sonlanır. Sıvı artıkları alev hücreleri denilen hücrelerin kanalları tarafından toplanır ve genellikle arka tarafta bulunan bir boşaltım deliğinden dışarı atılır. Katı artıklar ise geri peristaltizm ile ağızdan dışarı atılır. Đnsan vücudunda yerleşen trematodların hemen hepsinde iki testis ve bir yumurtalak (over) bulunur (Unat ve ark., 1995).
Erişkin trematodlar konak vücudunda yaşadıkları yere çekmenleri ile yapışarak yaşarlar. Beslenmek için konak epitel hücrelerini, konak salgılarını, kan, bağırsaktaki sindirilmiş besin maddelerini kullanırlar.Yumurta içinde gelişen miracidium’un denilen yüzeyi kirpiklerle kaplıdır. Miracidium sadece yumuşakçalardan salyangoz (gastropodun) vücudunda gelişir. Miracidium salyangoz vücudunda sporokist şekline dönüşür. Sporokist eşeysiz olarak tomurcuklanma ile çoğalır ve bazı türlerde redi diğerlerinde ise serkarya (cerkaria) denilen evrim dönemi oluşturur
Redi denilen evrim döneminde bir çekmen, kör olarak sonlanan bir sindirim kanalı, bir boşaltım sistemi ve içinde tomurcuklanma yoluyla oluşan serkaryaların çıkacağı delik bulunur. Serkarialarda ise iki çekmen, kör olarak sonlanan ve iki kola ayrılmış sindirim kanalları, boşaltım ve sinir sistemi, proteolitik enzimleri salgılayan bezler, ön uçta kesici ve delici organları, ve bir kuyruk vardır. Kuyruk bazı gruplarda çatallıdır. Đnsana ve diğer omurgalılara trematod infeksiyonlarının bulaşması serkarya veya onların çeşitli bitki yada hayvanlar üzerinde keselenmesiyle oluşan metaserkarya (metacercaria) döneminde meydana gelmektedir. Serkaryalar konak vücuduna aktif olarak deriden metacercarialar ise ağızdan girmektedir. Genellikle trematod yumurtaları oval kapaklı ve açık kahverengidir. Yumurta dış ortama çıktığında bazı türlerde miracidium gelişmişken bazılarında gelişmemiş ve dış ortamda 1-2 hafta kaldıktan sonra gelişmektedir (Bilgehan, 1995, Joklik ve ark., 1992).
