İlaç
Alerjisinde Çarpraz Reaktivite
Çapraz reaktivite,
bir ilaca karşı duyarlılığı olan kişinin benzer yapıdaki başka bir ilaca karşı
da reaksiyon gösterebilmesi olarak ifade edilir. Bu konu özellikle beta laktam
grubu antibiyotikler için önemlidir. Bu grup antibiyotikler, yan zincirlerinde
farklılıklar taşıyabilmelerine rağmen ortak bir beta laktam halkasına
sahiptirler ve bu nedenle aralarında değişik derecelerde çapraz reaktivite söz
konusudur.
Genelde
benzilpenisiline duyarlı olan kişiler ampisilin, amoksisilin ve kloksasiline
karşı da reaksiyon verirler. Bir grup kişide ise benzilpenisiline duyarlılık
olmadığı halde amoksisiline karşı duyarlılık saptanmış ve bu durum amoksisiline
karşı selektif yanıt olarak ifade edilmiştir. Bu durum amoksisilinin yan
zicirine karşı spesifik yanıtla açıklanmaktadır.
Beta laktam grubu
ilaçlar arasındaki çapraz reaktivite eş oranlarda değildir. Penisiline duyarlı
olan kişiler aynı oranda sefalosporinlere ya da sefalosporinlere duyarlı olan
kişiler aynı derecede penisilinlere duyarlı değillerdir. Yan zincir spesifik Ig
E antikorları gösterildiğinden beri sadece penisilin ya da sadece sefalosporin
grupları içinde, penisilin ile sefalosporin grupları arasında ve
sefalosporinlerle monobaktamlar gibi daha uzak gruplar arasında (aztreonam ve
seftazidim gibi) selektif yanıtlılık ve çapraz reaktivite durumları dikkate
alınmalıdır.
Sefalosporinler
değerlendirildiğinde, penisilinlere karşı daha benzer yapısal özellikler
taşıdıkları için 1. kuşak sefalosporinlerin tamamının çapraz reaktivite
potansiyelini taşıdıkları oysa 2. ve 3. kuşak sefalosporinlerin yapılarındaki
farklılıktan dolayı penisilinlere karşı çapraz reaktiviteyle büyük oranda
ilişkisiz oldukları görülmektedir.
Sefalosporinlerin
kendi aralarındaki çapraz reaktivite durumuna bakıldığında R1 pozisyonlarında
eş yan zinciri paylaşan seftriakson, sefotaksim ve sefepim arasında önemli
çapraz reaktivite saptanmıştır. Bu üç sefalosporinle, seftazidim ve sefuroksim
arasında da R1 yan zincirleri birbirlerine benzer olduğu için çapraz reaktvite
oranı yüksektir. Bunla beraber bazı hastalarda da farklı yan zincire sahip
sefalosporinler arasında çapraz reakivite görülmektedir. Bu durum bu
sefalosporinlerin ortak kimyasal yapılarına karşı antikorların yönlenmesiyle
açıklanır.
Diğer beta
laktamlarla penisilin arasındaki çapraz reaktiviteye bakıldığında penisilin
alerjisi olan çocuk ve erişkinlerde meropeneme karşı duyarlılık oranı %0.9
olarak bulunmuştur (88,89). Penisilin alerjisi olanlarda aztreonamın iyi tolere
edildiği ancak aztreonamla benzer yan zincir taşıyan seftazidim arasında çapraz
reaktivite görülebildiği gösterilmiştir.
