İlaç Provokasyon
Testi (İlaç Alerji Testi) Nedir
İlaç provokasyon
testleri, ilaç aşırı duyarlılık reaksiyonu tanısının konulması amacıyla bir
ilacın kontrollü şekilde tıbbi gözetim altında uygulanmasıdır. Bu ilaç, şüpheli
ilacın kendisi, farklı içerikte bir alternatifi ya da farmakolojik veya yapısal
olarak benzeri olabilir (79). Bazı kaynaklarda İPT yerine ilaç challenge (sınama), kontrollü challenge, test dozu, kademeli
challenge gibi terimler de kullanılmaktadır.
İlaç provokasyon
testi, ilaç alerjisi tanısında altın standart olarak kabul edilmektedir. Her ne
kadar özellikle erken tip beta laktam alerjisi tanısında deri testleri bir
ölçüde tek başlarına tanı koymaya yardımcı olsalar da özellikle T hücre aracılı
reaksiyonlardaki düşük duyarlılıkları, İPT’lerin önemini arttırmaktadır.
Endikasyonları: Hikayesi
ilaç aşırı duyarlılık reaksiyonunu düşündürmeyen ya da tutarsız olan hastalarda
bu tanıyı elemek, hasta için alternatif ve güvenli bir ilacı bulabilmek, her
biri test edilmesi gereken çeşitli ilaçların varlığında reaksiyondan sorumlu
olma ihtimali en düşük olanla başlamak, ilişkili bir ilaçla çapraz reaktiviteyi
değerlendirmek, kesin bir tanı oluşturmak
Kontrendikasyonları:
a) İlaca bağlı kontrendikasyonlar: Kullanımda olmayan ya da zayıf etkinliği
olan ilaçlarda doğru bir testin garantisi olmadığı için İPT yapılmaz.
Hastaya bağlı kontrendikasyonlar:
Hastanın onam formunu imzalamaması, İPT nin potansiyel risklerinin ilacın yol
açtığı patolojiye göre daha ciddi sonuçlar doğurabilmesi, kontrol altında
olmayan diabetes mellitus
gibi özel durumların varlığı, hipertansiyon, hipertroidi, aritmi gibi adrenalin
kullanımının kontrendike olabileceği hastalıkların olması, çocuk ya da
ebeveynlerindeki psikolojik değişiklikler.
Önceki ilaç reaksiyonuna bağlı
kontrendikasyonlar: Generalize büllöz fiks ilaç erupsiyonları, Akut Generalize
Egzantematöz Püstülozis, Stevens Johnson Sendromu, Toksik Epidermal Nekrozis, Ağır
Anafilaksi, ‘Drug Rush
With Eosinophila
and Systemic Symptoms’,
sistemik vaskülit, spesifik organ tutulumları ( kanda sitopeni, hepatit, pnömoni, nefrit) ve
ilaca bağlı gelişen oto immun hastalıklar (Sistemik lupus eritematozus, büllöz
pemfigoid, pemfigus vulgaris) (İlaç ve gıdalarla provokasyon testi).
Hastada ateş, kusma,
kronik ürtiker ya da kontrol altında olmayan astım varlığında test
ertelenebilir.
İlaç provokasyon
testi öncesinde yapılması gerekenler: Test öncesi hastadan
ve/veya ebeveynlerinden mutlaka yazılı bilgilendirilmiş onam formu alınmalıdır.
Bu yasal bir sorumluluktur. Bu formda testin neden gerekli olduğu ve test
sırasında ortaya çıkabilecek reaksiyonlar hakkındaki bilgilerin eksiksiz
belirtilmiş olması gerekmektedir.
Îlacın ya da
alternatiflerinin hasta için gerekliliği, özellikle kronik hastalığı olanlarda
ilacın kesilmesi ya da alternatif ilaç uygulanmasıyla altta yatan hastalıkta
herhangi bir kötüleşme olup olmayacağı değerlendirilmelidir.
Test yapılacak kişi
sağlıklı bir gününde olmalı ve o gün için herhangi bir başka ilaç
kullanmamalıdır. Kesin ispatlanmış olmamakla beraber kısa etkili
antihistaminikler 3 gün, uzun etkili antihistaminikler 14 gün önceden
kesilmelidir. Üç haftadan uzun süre kortikosteroid kullanılmışsa testle
arasında en az bir haftalık zaman aralığı olmalıdır. Bunun dışındaki
kortikosteroidlerin ise 3 gün önceden kesilmesi yeterlidir. Test NSAÎÎ ile
astım arasında ilişkili ise montelukastın 3 gün önceden kesilmesi gerekir (82).
Özellikle pediatrik yaş grubunda sık kullanılan öksürük şurubu ya da ateş
düşürücülerinin de karışıklık yaratmamaları için testten 3 gün önce kesilmeleri
gerekir. Test deneyimli bir personel tarafından (doktor ya da hemşire) hastane
koşullarında yapılmalıdır.
