El Yanıkları, El Yanığı ve Tedavisi
Yanık nedeniyle hastaneye başvuran tüm olguların yüzde sekseninde el yanıklarının görülmesi konunun ciddiyetini göstermektedir.
Birinci ve ikinci derece yüzeysel yanıklar yeterli tedaviyle sorunsuz iyileşirken, ikinci derece derin ve üçüncü derece yanıklarda epitelizasyon yetersizliği sonucu tam iyileşme olmamakta ve komplikasyonlarla sonuçlanmaktadır. Hareket ettirilmeyen bir elde, fibröz çatı üzerinde kollagen yapımı oluşarak daha önce kaygan olan yüzeylerin yapışıklıklarına neden olmakta, oluşan bu kollagen liflerinin kısalması sonucu da kontraktürler gelişerek genellikle MP eklemde hiperekstansiyon, PIP ve DİP eklem seviyelerinde fleksiyon, başparmakta addüksiyon, el bileğinde volar fleksiyon kontrak-türleri gelişmektedir.
Termal yanıklar: En sık görülen yanık türü olup yanıkların %80-90'mı kapsar. Termal yanıklarda elin dorsal digital bölgesi deri ve derialtı dokusunun ince ve eklem kapsülünün de yüzeyel olması nedeniyle büyük risk taşır. Avuç içi derisinin kaim olması ve yağ bezlerinin fazla olması, ikinci derece yanıklarda epitelizasyona ve iyileşmeye yardım eder. Termal yaralanma sonucu oluşan 3. derece yanıklarda oluşan eskar dokusu eskarotomi yapılarak rahatlatılmalıdır .
Termal yanık sonrasında ödem çoğu zaman fas-ya üzerinde kaldığı için, kaslara kadar inen derin yanık oluşmamışsa fasyotomi yapma gerekliliği yoktur.
Elektrik yanıkları, Elektrik Yanığı: Elde oluşan elektrik yanıkları alev ve haşlanma tipindeki yanıklardan tamamen farklı olup, değişik takip ve tedavi gerektirir. Akımın voltajı, amperi, kontakt noktasının direnci ve süresi elde oluşacak yanığı etkiler. Elektriksel yaralanma termal yaralanmada görülen düzlemsel hasara ek olarak derinlemesine de hasar oluşturur ve yanık ekstremitede progressif bir doku nekrozu meydana getirir. Kan damarları iyi bir elektrik taşıyıcısıdır ve bundan dolayı orijinal yaralanma bölgesinin çok uzağında da damar endotel hasarı oluşabilir. Bazen distal nabızlarlarda palpasyon alınmasına rağmen periferik dolaşım bozukluğu gelişebilir.
Yüksek voltaj yaralanmaları en riskli olan yaralanmalardır ve ekstremitelerin kaybıyla sonuçlanabilirler. Bu tip yaralanmalarda ilk yardım sonrasında ilk yapılacak müdahale etkilenmiş olan ekstremitelere geniş fasyotomi yapılmasıdır. Bu yaralanmalarda debridman yapılırken kas yönünden radikal davranılırken tendon ve sinir yönünden mümkün olduğu kadar konservatif kalınmalıdır.
Kimyasal yanıklar, Kimyasal Yanık: Termal ve kimyasal yanıklar arasındaki temel fark kimyasal yanıklarda ajanın inaktive edilmesine kadar geçen süre içerisinde oluşturduğu doku harabiyetinin devam etmesidir. Kimyasal yaralanmadan sonra muayenede yanık derinliğinin saptanması son derece güçtür. Termal yaralanmaların aksine tam kalınlıkta harabiyet yaratan bir kimyasal yanık hafif bir renk değişikliği ile sağlam bir deri görünümünde olabilir. Tedavide kimyasal madde hemen uzaklaştırılır ve yanık tedavisi uygulanır.
Temel tedavi ilkeleri: Elin birinci ve yüzeyel ikinci derece yanıkları semptomatik olarak tedavi edilirler. Temel yanık bakım ilkelerine ilave olarak el elevasyonu, erken atelleme, erken dönemde aktif ve pasif hareketler ve rehabilitasyon önerilmelidir. Derin 2. derece ve 3. derece yanıklarda ise debridman , greftleme veya lokal, uzak fleplerle onarım olabildiğince erken yapılmalıdır.
