Enfeksiyonların Bulaşma Yolları, Enfeksiyon Bulaşma
İnsanlar mikrobiyel floralarının dışında yaşadıkları çevreden (toprak, hava, su, besin, dış parazit, evcil- yabani hayvan vs) çeşitli mikroorganizmaları geçici (besinlerle vs) veya bir süre taşıyıcı yada sürekli kalıcı olarak alabilirler (ağız, solunum, temas, vs). Taşıyıcı ve kalıcı olarak aldıkları mikroorganizmalar genellikle kişide enfeksiyon etkeni olarak bulunur. Bazı durumlarda da insan ve hayvanlar kendilerinde hastalık yapmayan mikroorganizmaları bir diğerine bulaştırarak enfeksiyonlara sebep olurlar. Kimi mikroorganizmalar ise insan-hayvan ayırt etmeden aynı tip enfeksiyonlara yol açarlar.
Hekimin dikkatsizliği sonucunda (bulaşık alet-ekipman, ilaç veya biyolojik madde enjeksiyonu vs) gelişen bulaşma şekline iatrojen bulaşma denilir.
Ağız Yoluyla Enfeksiyon Bulaşması
Besinler ve eller en önemli bulaşma kaynağını oluşturur. İçilen su, kaynağından kullanım musluğuna- bardağa gelinceye kadar temiz (bakteri bulundurmaması) gerekir. Yeterince pişirilmeyen veya pişirildikten-işlendikten sonra iyi muhafaza edilmeyen besinler, kontamine tabaklar, kaşık, çatal ve bıçaklar vs ile nihayet insanın eli çeşitli mikroorganizmaları bulundurabilir. Çok çeşitli mikroorganizma kombinasyonlarını ağızlarında bulundurabilen erişkin veya yaşlı insanların, henüz kendi bakteri florası oluşmamış bebekleri sevgi alameti olarak öpmeleri, ülkemizde, ağızdan yanaklara ve ağıza bulaşmanın yaygın yollarındandır. Dişhekimlerinin steril olmayan/dezenfekte edilmemiş alet ve ekipmanları ağız yoluyla bulaşmada etkilidir. Besinlerle bulaşmada toksi-enfeksiyonlar ve toksikasyonlar önemli yer tutar. Besinlerde aşırı mikrop üremesi sonucunda ortama salınan ekzotoksinler zehirlenme oluştururken, bakteriler enfeksiyona sebep olur. (Örnek. Kolera, tifo, paratifo, kolibalilloz, dizanteri, botulismus, tüberküloz, bruselloz, şigelloz, leptospiroz, leptospiroz, yersinioz, kist hidatik, tenyalar, askaridler, aft humması, viral hepatit, AİDS, vs)
Solunum Yoluyla
Mikroorganizmaların (bakteriler, mantarlar ve özellikle viruslar) önemli bir kısmı çeşitli şekillerde (öksürük, hapşırık, yerden kalkan toz, vs) havadaki zerrecikleri veya su damlacıkları üzerinden solunum havasıyla alınır. (Örnek. Influenza virusları, Streptokoklar, Pasteurellelar, Haemophilus influenza, Mycobacterium tuberculosis, Corynebacte-rium diphteriae, B. pertussis)
Ürogenital Yolla
Üriner sistem enfeksiyonları, sistemik enfeksiyöz ajanlarla olabildiği gibi daha sıklıkla assendens (doğrudan dışarıdan üretra yoluyla) bulaşır. Bulaşmada barsak orijinli mikroorganizmalar çoğunluğu oluşturur.
Genital sistem yoluyla bulaşma, anadan yavruya olabildiği gibi zührevi (AİDS, Sifilis, vs.) hastalıkların en yaygın bulaşma şeklidir. Yavrunun intrauterin dönemde enfekte olmasına konjenital bulaşma denir.
İnsandan insana temasla
Enfekte insanlar, bazı mikropları hastalıkları sırasında yakın çevrelerindekilere bulaş-tırabildikleri gibi bazı enfeksiyonlarda bulaşma klinik belirtiler ortaya çıkmadan (Örn. Viral hepatit, AİDS) yada iyileştikten sonra (viral hepatit, difteri, tifo, paratifo) bile bulaştırabilir. Her şeye elini sokan insan elinin bulaşmadaki rolünü tartışmak bile gereksizdir. Gıda sektöründe çalışanlara aylık portör muayenesi (belirli bakteriyel ve pa-raziter etkenleri taşıyıp taşımadıklarını incelemek için yapılan muayene) yapılır.
Hayvanlardan insanlara bulaşma
Hayvanlardaki bazı enfeksiyöz ajanlar ve parazitler doğrudan veya dolaylı (et, süt, yumurta ve bunların ürünleri ile) bulaşabilir. Bu tip bulaşan hastalıklara zoonozlar denilir. Örneğin. Kuduz, tüberküloz, şarbon, tifo, paratifo, bruselloz, Q humması, klamidyoz, toksoplazmoz, leptospiroz, tularemi, avian influenza, şeritler, askaridler, bit, pire vs.
Enfekte-kirli cansız maddelerle bulaşma
İnsan, hayvan veya toprakta bulunabilen bazı patojenler, fomit de denilen cansız maddelerle temasla insanlara bulaşabilir. (Tetanoz, tüberküloz, gazlı gangren, şarbon vs)
Vektörlerle bulaşma
Vektör bulaştırmada aracı demektir. Burada özellikle kene, bit, pire, sivrisinek vb canlı arakonakçılar anlatılmaktadır. Bu tip arakonakçılar mikroorganizmları sadece mekanik olarak taşıyabildikleri gibi bir kısmı doğrudan bu mikroorganizmaların saklanmasında, çoğaltılmasında ve bulaştırılmasında görevlidirler. Örnek. Dişi sivrisinekler sıtma etkeni Plasmodiumları bu şekilde taşır ve bulaştırırlar. Riketsiyaları (çeşitli hummaların etkenleri) keneler taşırlar.
