Hayvanlarda Beslenme Şekilleri
Hayvan gıdaları suda erimiş halde veya katı durumda olabilir. Ancak kaynağı ne olursa olsun hayvanlarda besleyici maddeler dört kategoriye ayrılır.
Bunlar; 1. Karbonhidratlar ve yağlar 2. Proteinler 3. Mineraller 4. Vitaminler
Her bir hayvan hücresi bölünme ve büyüme için sürekli enerjiye ihtiyaç duyar. Hayvan hücreleri hiçbir zaman fotosentez yapamadığından enerjisini yiyeceklerden almak zorundadır. Hayvanlar enerjilerini karbonhidratlar ve yağlardan elde ederler. Bu moleküller hücre solunumu sonucu parçalanır, kimyasal enerji formu olan ATP oluşur ve sonuçta bir ısı ortaya çıkar. Bu enerji kaynakları arasında yağlar en çok enerji sağlarlar. Yağlar aynı zamanda bazı hormonların sentezinde, nöronların (sinir hücrelerinin) çevrelenmesinde ve hücre membranlarında gereklidir. Karbonhidratlar basit bir şeker içeren uzun zincirli bileşiklerdir.
Sindirim sisteminde proteinler parçalanarak aminoasitlere dönüşür. Bazen aminoasitler beraberce birleşerek vücut için gerekli yeni proteinlerin yapımında kullanılır.
Hayvan vücudunda değişen miktarlarda mineral kullanılır. Bu maddeler ya sudan erimiş halde veya yiyeceklerden elde edilir. Hayvanların kemik ve dişlerinde başlıca fosfor, magnezyum ve kalsiyum elementleri bulunur. Sodyum ve potasyum kasların kasılması için sinirsel elektrik iletiminde ö-nemlidir. Demir hemoglobin içinde yer alan esas elementtir. Hemoglobin bilindiği gibi kanın esas yapı taşıdır. İyot tiroid bezlerinde hormon üretiminde kullanılır. Bununla birlikte hayvanlardaki elementler bazı enzimlerin bir kısmını oluşturur. Bu elementlerin arasında çinko, bakır, selenyum v.b. sayabiliriz. İnsan vücudunun %60'ından fazlası sudur. Tüm hayati önemi o-lan kimyasal reaksiyonlar su ortamında gerçekleşir. Vitaminler vücut işlevini yapmak için gereklidir. Hayvanlarda prensip olarak vitaminlerin çoğu sentezlenemez
Beslenmede Lifli Yiyeceklerin Rolü
Özellikle lifli yiyeceklerin beslenmemizde önemli rolü olduğu bilinmektedir. Besinlerimizin bir parçasını oluşturan lifler sindirim sistemimizde sindirilmeden veya absorbe edilmeden geçerler. Bunlar selüloz ve diğer bitki ürünlerinden oluşur. Meyve ve sebzelerde bol miktarda bulunur. Örneğin buğday tanesinin üst kısmını saf lifler oluşturur. Liflerin en önemli özelliği dışkının hacmini, su içeriğini arttırmak ve daha yumuşak olmasını sağlamaktır. Bu durumda dışkı bağırsaklardan hızla atılır. Bu durum bir çok avantaj sağlar. Lifli yiyecek tüketen Afrika'nın fakir toplumlarında, kuzey Amerika'nın zengin toplumlarıyla kıyasladığımızda bağırsak kanserine hiç rastlanmadığı görülmektedir.
Farklı Sindirim Sistemleri
Tek hücre içerisinde (intrasellüler) sindirim
Bu tip sindirimde küçük besin parçaları, hücre içinde bulunan kesecikler içine alınıp sindirilir. Tek hücreli canlıların yanı sıra süngerler gibi basit yapılı canlılardaki sindirim tipidir. Süngerlerde besin kofulları (vakuol) bulunmaktadır. Sindirimi sağlayan lizozomlar ufak partikülleri parçalarlar ve hücre sitoplazması bu maddeleri absorbe ederler.
Basit kese şeklindeki canlılarda sindirim
İlkel çok hücreli canlılarda görülen bir sindirim şeklidir. Bu canlılarda sindirim kese şeklindeki sindirim boşluklarında gerçekleşir. Bu tip beslenmeye ekstrasellüler sindirim (hücre dışı sindirim) adı verilir. Deniz şakayıkları veya laleleri, hidra, deniz anemonu, deniz anası gibi canlıların sindirimi bu şekildedir.
İki ucu açık boru şeklindeki yapılarda sindirim
Bu tip sindirim sisteminde besinlerin alındığı belirgin bir ağız, artık maddelerin dışarıya atıldığı anüs veya son açıklık bulunur. Sindirim genellikle hücre dışında gerçekleşir. Örneğin, toprak solucanlarının sindirim sistemi yiyeceklerin parçalanmasına yardımcı olan bir seri bölmelerden oluşur. Bu sindirim sisteminde besinler çeşitli bölmelerde (yutak, mide, barsak vs. gibi) önce fiziksel olarak parçalanır sonra kimyasal olarak basit parçalara dönüştürülür ve birey tarafından absorbe edilir. Bu sindirim sisteminin insanda ve geviş getiren hayvanlarda çok farklılık göstermesine rağmen prensipte bir boru olduğu kolaylıkla anlaşılır.
Geviş getiren hayvanlar, parçalanması güç olan sellüloz maddesini içeren besin maddelerini sindirebilmek için bu boru sisteminde bazı değişik yapılara sahiptirler. Bu canlıların bölmeli midelerinde bulunan bazı bakteriler yardımıyla sellülozu parçalar ve sindirime yardımcı olurlar. Sonuçta çıkan bol enerji bakteriler ve diğer canlılar tarafından kullanılır.
