Hiperaktivite Belirtileri
aşağıda sıralanacak olan ilk altısı hiperaktivite son üçü fevriliğe ait olan bu belirtilerin Hiperaktif çocuklarda belirtilerin tamamının olması gerekmez en az altı tanesinin son altı ayda bulunması tanı koymak için yeterlidir).
a-Çoğu zaman elleri ayakları kıpır kıpırdır ya da oturduğu yerde kıpırdanıp durur: Hiperaktif çocuklarda ilk gözlemde bu belirti hemen fark edilir. Çocukların oturduğu yerde bile kıpır kıpır oldukları görülmektedir.
Örneğin sakin bir şekilde oturması gereken çocuk oturduğu yerde ayaklarını sallar, ayakları durduğu zaman parmaklarını kımıldatır, yani devamlı kıpır kıpır olma hali vardır. Anne ve babalar bu durumu "eli dursa ayağı durmuyor, ayağı dursa eli durmuyor" şeklinde ifade ederler. Bu davranış şekli hiperaktif yapıdan kaynaklanmakta olup bu çocukların tabiatı gereği devamlı hareket halindedirler ve kıpır kıpırdırlar.
Hareketlilik ve enerjik olma hali yaş ilerledikçe azalır. Hiperaktif diyebileceğimiz aşırı hareketlilik daha çok okul öncesi ve ilkokulun ilk yıllarında göze çarpar. Daha sonraki yıllarda hareketlilik yavaş yavaş azalır.. Ergenlik döneminde ise hareketliliğin yerini iç huzursuzluğu alabilir.
Hareketli çocuklara dur, sus, yapma gibi aktiviteyi kısıtlayıcı mesajlar uygun değildir. Evdeki eşyaların zarar görmemesi veya evin yapısı için çocuğu kısıtlamak doğru değildir. Bu çocuklara güvenlikli ortamlar oluşturarak enerjilerini dışa atmaları sağlanmalıdır. Aktivitesini dışa atan çocuklar daha sağlıklı gelişecektir. Kapalı, dar, sıkıcı mekanlarda uzun süre kalan çocuğun daha da huzursuzlaşması ve agresif hale gelmesi söz konusudur. Günlük yapılacak gezintiler, park, bahçe, oyun ve spor ortamları çocukların bu enerjik dünyalarına çare olabilir. Onlara negatif mesaj vererek değil uygun ve güvenli ortam sağlayarak enerjinin dışa atılması sağlanabilir.
b-Çoğu zaman sınıfta ya da oturması beklenen diğer durumlarda oturduğu yerden kalkar: Bu belirti özellikle sosyal ortamlarda ve sınıfta zor durumda bırakır. Anne babalar çocukları ile gittikleri bir restoranda hiperaktif çocukları yerlerinde oturamadığı sık sık ayağa kalktığı için strese girebilirler. Aynı şekilde hiperaktif çocuklar özellikle sınıfta oturdukları yerden kalkıp öğretmeni zor durumda bırakabilirler. Bu durum hiperaktif çocukların sık sık çevreden uyarı almasına neden olur. Özellikle sabit oturması gereken bu gibi yerlerde oturamama hiperaktif doğadan kaynaklanmaktadır. Çoğu zaman bu durum belirgin olarak göze çarpar.
Hiperaktivite İle İlgili
C-Çoğu zaman uygunsuz olan durumlarda koşuşturup durur yada tırmanır (erişkinlerde bu durum kendine has huzursuzluk duyguları ile belirli olabilir): Hiperaktif çocuklar bitmek tükenmek bilmeyen bir enerjiye sahiptirler. Sanki bir motor tarafından sürülüyormuş gibidir. Bu durum özellikle çocukların yürümeye başladığı dönemlerden beri sıklıkla göze çarparak etraftakilerin dikkatini çeker.
d-Çoğu zaman sakin bir biçimde boş zamanları geçirme etkinliklerine katılma ya da oyun oynama zorluğu vardır:
Hiperaktif çocukların diğer arkadaşları ile uyumunu bozan belirtilerin başında bu belirti gelir. Bu çocuklar özellikle diğer arkadaşları gibi sakin bir şekilde vakit geçirememekte olduklarından ve bu türlü sakin yapılan etkinliklerden çabuk sıkıldıkları için bu türlü oyunlardan uzak kalırlar. Yine aynı şekilde onlardan sakinlik beklenen grup aktivitelerine katılmak istemezler. Bu türlü sakin yapılan grup aktivite-leri onları oldukça sıkar, bunaltır ve monoton gelir. Diğer arkadaşları gibi bu konuda sabır gösteremedikleri için uyumsuz görülerek çok eleştirilirler veya dışlanırlar.
e-Çoğu zaman hareket halindedir ya da bir motor tarafından sürülüyormuş gibi davranır: Bu belirtide de hiperaktif çocukların bitmez tükenmez enerjilerinden kaynaklanan bir durumu görmekteyiz. Hiperaktif çocuklarda bu hareketlilik o kadar fazladır ki sanki içlerinde bir motor varmış gibi hareket ederler. Bu onları diğer çocuklardan farklı olarak çok hareketli yapar ve bu hareketliliğin etkisi ile bir an bile yerlerinde durmuyormuş gibi görünürler. Bu belirtinin de yaşıtlarına kıyasla çok fazla olduğunun altını çizmek gerekir.
f-Çoğu zaman çok konuşur: Hiperaktif çocuklar hareketlilikten ve bitmez tükenmez enerjiden dolayı yaşıtlarına göre daha çok konuşurlar. Çok konuşma bu çocuklarda çoğunlukla zaman ve mekan tanımadan bir çok ortamda görülür. Bu çocuklar çoğu zaman belirgin bir şekilde fazla konuşurlar. Yakınları, anne babaları bu durumdan bıkabilir, "hiç susmuyor" ya da "devamlı konuşuyor" diye bahsederler. Çok konuşma zaten birçok yönden sıkıntı oluşturan hiperaktif belirtiler karşısında ailenin çocukları ile daha kolay iletişim problemleri oluşturmasına ve bıkmasına neden olur. Özellikle sınıfta da bu durumun devam etmesi öğretmen ve okul ilişkilerinin bozulmasına zemin hazırlar.
Bu durumdan öğretmenler oldukça şikayetçi olurlar.
Fevrilik veya İç Tepkisellik Belirtileri
a-Çoğu zaman sorulan sorular daha tamamlanmadan cevabını yapıştırır: Hiperaktif çocuklarda fevrilik dediğimiz durum sıklıkla belirgin bir şekilde göze çarpar. Etrafta ki kişilerin o an ondan beklemediği ani reaksiyonlar gösterebilirler. Bu belirtide çocuklarda karşılıklı konuşurken diğerinin konuşması bitmeden hemen söze girerek cevabı verme şeklinde olabilir. Aklına gelen bir düşünceyi hemen belirtirler. Bu durum özellikle okulda belirgin bir şekilde öğretmeni rahatsız edebilir. Çocuklar soruların sonunu beklemeden ve sorunun sonunu hiç düşünmeden hemen cevabı vermek, aklına geleni söylemek ve hemen konuşmak isteyebilirler. Bu durum onların fevrilik dediğimiz yönlerinden kaynaklanmakta olup yaşıtlarına göre oldukça belirgindir.
b-Çoğu zaman sırasını bekleme güçlüğü vardır. Hiperaktif çocukların sabırsızlıkları hayli dikkat çekicidir. Acelecilik ve sabırsızlık okul içerisinde veya sosyal hayatta belirgin olarak göze çarpar. Çocuklar sırada bekleyemezler, sabırsızdırlar, hemen istediklerinin olmasını isterler, tutturmalar şeklinde mutlaka olmasını istediği şeyleri takip edebilir. Hatta zaman geçse bile istediği şeyi unutmayıp tekrar talep etme olabilir. Bu tepkiler sonucunda çocuk etraftaki kişiler ile uyumsuzluğa girebilir.
C-Çoğu zaman başkalarının sözünü keser ya da yaptıklarının arasına girer (örneğin başkalarının konuşmalarına ya da oyunlarına burnunu sokar): Hiperaktif çocuklarda iki kişi konuşurken lafa karışma sık olarak görülür. Hiç beklenmedik anda birisi hakkında düşündüğü onun hoşuna gitmeyecek bir sözü söyleyebilir. Yalnızca iki kişinin konuşmasının arasına girme değil iki kişinin karşılıklı olarak yaptığı işe de müdahale şeklinde de olabilir. Özellikle yaşıtları ile birlikte yapılan faaliyetlerde başkalarının kendi arasında olan aktivitelere karışma görülebilir.
