Uçucu Madde Bağımlılığı
Uçucular solunum yoluyla kullanılan gazlar ve yüksek derecede gaz haline gelebilen maddelerdir. Bilgi kaynaklarının çeşitliliği yüzünden uçucu madde kullanımının insidensi ve prevalansı tam olarak bilinmemekle birlikte bu maddeler daha çok adölesans döneminde 12-17 yaş grubunda sık kullanılmaktadır. Çünkü, ucuz temini kolay ve yasaldır. Uçucu madde kullanımında çeşitli risk grupları olarak bir sınıflama yapılırsa yine başta çocuklar ve adölesanlarda görülür. Özellikle okulu bırakmış, sosyo-ekonomik olarak geri şehir alanlarında yaşayan, azınlıklara mensup çocuk ve adölesanlar, uçucu madde meslek mensupları ve yetişkinler. Yani yağlı boyacılar, anestezi ternisyenleri ve dişçiler gibi tıp mensupları, mahkumlar, cinsel istek (lipido) uyandırmak için çeşitli madde (amilnitrit, butilnittrit v. b) kullanan homoseksüeller, başka madde kullanan kişiler vs. sınıflandırılabilir.
Uçucu maddeleri (çözücü, temizleyici, yapıştırıcı, solvent volatil) şöyle sıralayabiliriz; eter, kloroform, çakmak gazı, sulandırma sıvıları, tiner, temizleme sıvıları, model uçak tutkalı, sarı vernik, tırnak cilası, aseton gibi, kuru temizleme sıvıları, bally, uhu, benzin, bazı silgiler, eterli zamk, amil nitrit, toluen, benzen ve naphta vb.
Uçucuların, kullananlarda meydan getirdiği belirtiler esas olarak birbirine benzer ve bu maddelerin psikolojik etkilerini açığa çıkaracak çok az bilimsel araştırma vardır. Bununla beraber bu maddeler az miktarda alındıktan sonra kişide ruhsal yönden canlılık yaratırlar.
Hepsi merkezi sinir sistemindeki inhibitör merkezlerin depresyonu sebebiyle başlangıçta uyarıcı etki yapabilirler. Yine başlangıçta etkisi alkol sarhoşluğuna benzer, neşelenme duygusundan halüsilasyonlara kadar değişen ruhi değişiklikler ortaya çıkabilir. Fazla miktarda kullanılırsa ileri derecede sükunet hali ve bütün davranışlarda yavaşlama olur. Bunu merkezi sinir sisteminin genel bir depresyonu izler bu sırada kullanıcı öforik (kendini aşırı zinde hissetmekten doğan haz) olabilir. Bazı vakalarda hezeyan ve görme halüsilasyonları olabilir. Eksitasyon hali gösterebilir ve müstehcen konuşmalar yapabilir. Kullanıcı konfizyon (zihin karışıklığı) halinde garip davranışlarda bulunabilir. Fizyolojik olarak isek kullanıcıda nistagmus (görme koordinasyonunun bozulması) kaslarda koordinasyon bozukluğu -sallanarak yürüme-gibi geveleyerek konuşma, baş dönmesi, kusma, reflekslerde azalma, titreme ve adale zayıflığı, muhitsel sinirlerde (bacak sinirleri gibi) felçler, karaciğer bozukluğu ve işitme kaybı vb. bozukluklar sayılabilir.
