Hava Kirlenmesi ve Hava Kirliliği Nedir
Asit Yağmurları
Artan sınayileşme ve yaşama standardı katı, sıvı ve gaz şeklindeki artık ve atıkların üretimine ve atmosfere gönderilmesine yol açtı. Bu çöpler havanın kirlenmesine neden oldu. Eğer zararlı maddeler hayvan, bitki, insan ve taşınmazlara zarar verecek veya bu zarara neden olacak yoğunlukta havaya atılırsa BİR HAVA KİRLENMESİ'nden söz edilir
Havayı kirletici maddelerin zararları, insan sağlığını tehdit eden düzeye ulaşır. Hava kirlenmesinin milli ekonomiye getirdiği olumsuzluk yılda trilyonlarca lira düzeyindedir.
S02 gibi atık gazlar havanın nemi ile temas edince aside dönüşür. Bu da ASİT YAĞ-MURU'na yol açar. Asidite derecesi olarak alınan pH değeri, asit yağmurlarında artar ve 3-4 arasındadır. Doğal pH değerinin 5,6 olduğundan hareket edilirse, asit bakımından yüksek olan yağmurdaki asidite miktarının 100 misli arttığı görülür. Asit yağmuru korozyonla (=aşmma) eşyalara, diğer yandan da toprak ve suya olumsuz etki yapar.
Hava Kirlenmesinin Lokal Etkileri ve Hava Kirliliği Sonuçları
Bir insan günde 26 000 kez solur. Bu durum hava kirlenmesinin insan sağlığı için ne kadar önemli olduğunu gösterir. Trafik, endüstri, enerji santralları ve yaşama alanlarının ısıtılmasından kaynaklanan hava kirletici unsurlar, çevremizde önemli kirleticilerdir.
Yerleşim alanlarının üzerinde oluşan sis bulutları güneş ışımasının bir bölümünü ve özellikle ultraviyole kısmını emer. UV ışını eksikliği güneşin hastalık yapıcıları yok etme özelliğini azaltır ve deride D vitamininin oluşumu engellenir. Bazı büyük şehirler (Ankara, Bursa, Denizli, İstanbul) coğrafik konumlan sonucu duman (=smoke) ve sis (=fog)in karışımı ile oluşan "SMOG'un etkisi altındadır. Smog kış aylarında yüksek hava basıncında normal hava tabakalarına karşı, hafifçe ısınan havanın, ağır ve soğuk hava tabakaları üzerinde birikmesi ile oluşur. Havanın bu tabakalı yapısı İNVERZİYON'u yapar.
İnverziyon varken üst ve alt hava tabakaları arasında hiç sirkülasyon olmaz. Havadaki inversiyon durumu uzun sürerse eksoz gazları, kalorifer ve fabrika bacalarından çıkan sağlığa zararlı maddeler zemine yakın hava tabakalarında birikir. Bu maddeler özellikle kalp, damar ve solunum yolları hastalarında öldürücü etki yapar. Smog sonucu solunum zorluğu, baş ağrıları ve bulantı görülür. Küçük çocuklarda da boğmaca türü ök- sürük ve soluk ama gibi tehlikeli durumlar izlenir. Bu hastalığa YALANCI KUŞPALAZI denir. Hatta smoğa bağlı ölüm olayları da görülmüştür. Örneğin ellili yıllarda bu nedenle Londra'da 5 500 kişi ölmüştür. Havadaki zararlı maddelerden S02 ve diğer bazı maddelerin Dünya Sağlık Örgütünün hoş-gördüğü değerleri aşarsa, SMOG ALARMI adı altında bir dizi önlemler alınır. Böylece AKCİĞER KANSERİ ve SOLUK BORUSU KANSERİ ne de yol açan maddelerin etkinliği azaltılmış olur. Egzos gazında bulunan kanserojen maddelerden BENZİPİREN smoglu havada çok etkilidir. Smog alarmı alınırken, araçların kullanılmaması; kaloriferlerin yakılmaması; fabrikaların bacalarına filtre takılması gibi önlemler gündeme gelir. 1989-90 kışında, gerek Ankara ve gerekse Bursa'da bu tip ikinci dereceden önlemlere sık sık başvurulmuştur.
Hava sigara dumanı ile de kirlenir. Bundan sigara içenlerin yanında içmeyenler de zarar görür. Bu yüzden kapalı ve umuma açık yerlerde birçok ülkede sigara içme yasağı uygulanır.
Sağlığa zararlı havanın etkisini azaltabiliriz. Bunun için kurşunsuz benzin ve katalizatör kullanılma; ısınma, merkezi sistem ve elektrikle ya da doğal gazla yapılmalı; fabrika bacalarına % 98-99 randımanlı elektrofiltre takılması zorunlu tutulmalı; yeşil kuşak ağaçlandırılmasının artan bir şekilde sürdürülmesi; şehir merkezinde eski evlerin yıkılıp yeni yerleşim birimlerinin kesinlikle açılmaması; bunun yerine ulaşım sorunu olmayan banliyö yerleşim düzenine geçilmesi; kitle ulaşım vasıtalarının artırılıp yeraltı geçiti, tramvay ve benzeri sistemlerin getirilmesi ve geliştirilmesi gibi önlemleri sayabiliriz. Sağlıklı bir toplum sağlıklı ve zararsız havayı soluyan bir toplumdur kuralını, her yerde geçerli kılmak hepimizin görevi olmalıdır.
Hava Kirlenmesinin Genel Etkileri
Fosil yakıtların yoğun kullanımı ve bakir ormanların yakılması sonucunda atmosferde 1850 yılında 280 ppm olan C02 miktarı bugün 335 ppm'e çıkmıştır. Bilgisayar model hesaplamalarına göre 2030 ve 2080 yılları arasında havadaki C07 miktarı iki misli, yani 500 ppm olacaktır. Yerküreden yansıyan sıcaklığın geri tutulması COz'nin önemli bir özelliğidir. Bu SERA ETKİSİ'ne neden olur. C02 miktarının iki katına çıkması model hesaplamalarına göre çok yaygın, yöresel; ama atmosferin farklı bir şekilde ısınmasına neden olacaktır. Bu sıcaklık artışı 1,5-4,5 kelvin kadar olabilecektir. Kanada ve Rusya'nın tarım için bugün kullanmadığı bölgelerde tahıl yetiştirilebilecektir; ama günümüzün TAHIL AMBARI diye bilenen bölgeleri de kuruyacaktır.Yerkürenin buz örtüsü azalacak ve buna bağlı olarak deniz seviyesi yükselerek taşkın ve seller görülecektir. Bu şimdiye kadar okyanusların yüksek sıcaklık kapasitesi ve yüksek C02 depolama özelliği sayesinde büyük ölçüde engellenmiştir. IKLtM DEĞİŞMELERİnin ileride olup olmayacağı toz birikimi, bulut, nem ve atık gaz yüzünden atmosferin geçirgenliğinin azalması ve diğer etmenlere bağlıdır.
Hava Kirliliği Sebepleri
Havayı Kirleten En Önemli Maddeler
Kükürtdioksid (S02)
S02 kömür ve petrol ürünlerinin yanması ile oluşur. Kükürdün SO, ve S03'e oksidasyonu ile su buharı havada kükürt asitlerini oluşturur. Bunlar da asit yağmurlarına neden olur.
2SO, + Oz + 2H20 -> 2H2S04
H2S04 + CaC03 -> CaS04 + H20 + C02
Havadaki kükürt asitleri tarihi mermer taşları hatta bronz heykeller gibi metallere de etki yapar.
Karbonmonoksid (CO) ve hava kirliliği slayt
Taşıt ve ısıtma sistemlerindeki yanıcıların, tam yanmaması ile oluşur. CO hemoglobin ile bağlanarak 02 naklini bloke eder. Çok az miktarı bile organların işlevini engelleyebilir.
Azot Oksitleri (NO, N02)
Her türlü yanma işleminde ve özellikle taşıt trafiğinde oluşur. Azot oksitleri solunum organlarına zarar verir. Sinir zehirleri olup orman ölümlerinde de etkilidir
Tozlar
Endüstriyel kaynaklı olup bacalardan çıkar. Bunlar civa, kadmiyum, kurşun gibi zehirli maddeleri; is, asbest ve diğerlerini içerir. Gözlere zarar verir, akciğer kanserine yol açar ve deride döküntü yapar.
Hidrokarbonlar (Benzipiren ve Dioksin)
Araba yakıtları ve ısınma sistemlerindeki madde ya da ara kimyasal madde olarak oluşurlaı Bunlar kalıtsal hastalıklara ve kansere neden olabilir.
