İdrar Kaçırma ve İdrar Tutamama
Dünyada milyonlarca kişiyi etkileyen, medikal, hijyenik ve sosyal bir problem olan idrar kaçırma (üriner inkontinans) istem dışı idrar akmasıdır. Bu semptom yalnızca alt üriner sisteme ait bir bozukluk olmayıp, birçok nedenle ortaya çıkabilen karmaşık, multifaktöriyel bir durumdur (Busby-Whitehead and Johnson 1999, Sarkar and Ritch 2000, Yalçın 2000b, Balcı ve Çapar 2005).
İdrar Kaçırma Nedir
Uluslararası Kontinans Derneği (International Continence Society [ICS]) idrar
kaçırmayı 1979 yılında “objektif olarak gözlenebilen, sosyal ve hijyenik sorunlara neden olan istem dışı idrar kaybı” olarak tanımlamıştır (Thakar 2000, Yalçın 2000b, Huskaar et al 2003, Balcı ve Çapar 2005, Tarcan 2007). Bu tanımda hastaların idrar kaçırmayı ciddi bir problem olarak algılama zorunluluğu vurgulanırken, şiddeti ve nedenleriyle ilgili herhangi bir sınırlama yapılmamıştır (Yalçın 2000b, Abrams, Cardozo, Fall, Griffiths and Rosier 2003). Bu tanım epidemiyolojik araştırmalar için uygun olmadığından, araştırmalarda farklı idrar kaçırma tanımları kullanıldığından ve araştırma sonuçlarının karşılaştırılmasında çeşitli güçlükler yaşandığından ICS 2002 yılında idrar kaçırmayı yeniden tanımlamıştır (Abrams et al 2003, Çetinel 2005, Koçak 2005). Bu tanıma göre idrar kaçırma “her türlü idrar tutamama ya da istem dışı idrar kaybı şikayeti” şeklinde tanımlamış; neden, tip, sıklık, şiddet, hijyen, sosyal yaşam ve yaşam kalitesini etkileme durumuna göre daha ayrıntılı olarak incelenmesi gerektiği vurgulanmıştır (Abrams et al 2003, Çetinel 2005, Koçak 2005,).
İdrar kaçırma tipleri ve kadınlarda idrar kaçırma
İdrar kaçırmayı ICS depolama semptomları altında, stres tipi (stress urinary
incontinence), sıkışma tipi (urge incontinence), mikst tip (mixed incontinence), uykuda (nocturnal enuresis), sürekli (continuous urinary incontinence) ve diğer idrar kaçırma tipleri olarak altı başlıkta toplamış ve tanımlanmıştır (Abrams et al 2003, Coyne, Zhou, Thompson and Versi 2003, Lekan-Rutledge 2004, Koçak 2005).
Stres tipi idrar kaçırma “öksürme, hapşırma veya fiziksel egzersiz sırasında yaşanan istemsiz idrar kaybı yakınması” şeklinde tanımlanmıştır. Stres tipi idrar kaçırmada, detrüsör kontraksiyonu olmaksızın, intraabdominal basınç artışına bağlı, mesane iç basıncı, üretral basıncın üstüne çıkar ve böylece idrar kaçırma meydana gelir (Yalçın 2000b, Abrams 2003, Çetinel 2004, Hampel et al 2004, Luber 2004, İtil 2005, Çetinel 2005, Payne 2005, Tarcan 2007). Stres tipi idrar kaçırma, üretral mobilite, internal sfinkter yetmezliği ya da her iki durumun bir arada olmasına bağlı gelişmektedir (Beji 2002, Holroyd-Leduc and Straus 2004a, McBride 2004, Blaivas and Groutz 2005, Balcı ve Çapar 2005, Wein 2005b).
Sıkışma tipi idrar kaçırma “sıkışma hissi ile birlikte ya da sıkışma hissinden hemen sonra oluşan istemsiz idrar kaybı yakınması” olarak tanımlanmıştır. Sıkışma tipi idrar kaçırmada, sık idrara çıkma (frequency) ve sıkışma hissi (urgency [aniden ortaya çıkan, engellenmesi güç ve şiddetli idrar yapma gereksinimi]) ile birlikte az miktarda ya da mesanenin tamamının boşaldığı aşırı miktarda idrar kaçırma görülebilmektedir (Pires 1996, Busby-Whitehead and Johnson 1999, Abrams et al 2003, Wein 2003, De and Wilson 2004, Hampel et al 2004, İtil 2005).
Sıkışma tipi idrar kaçırma detrüsör kasın aşırı aktivitesine bağlı gelişmekte olup; nörojenik ve idiyopatik olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır (Pires 1996, Busby-Whitehead and Johnson 1999, Wein and Rovner 2002, Abrams 2003, Abrams et al 2003, Shultz 2003, Balcı ve Çapar 2005) Nörojenik detrüsör aşırı aktivitesi (hiperrefleks mesane) alzheimer, serebrovasküler ateroskleroz, multiple skleroz, parkinson, spinal kord tümörleri, servikal spondiloz gibi üst motor nöron hastalıklarında ortaya çıkmaktadır (Pires 1996, Busby-Whitehead and Johnson 1999, Yalçın 2000b, Abrams 2003, Abrams et al 2003, Wein 2005b). İdiyopatik detrüsör aşırı aktivitesi (detrüsör instabilitesi) mesanenin dolum fazında, dinlenme anında detrüsör üzerinde istemli kortikal kontrolün kaybolması ile birlikte gelişen inhibe edilemiyen detrusör kas kontraksiyonu sonucunda oluşur. Çoğunlukla neden taş, yabancı cisim, enfeksiyon, tümör ya da belirlenemeyen faktörlerdir. İdrar kaçıran olgularının %10’undan sorumlu olan idiyopatik detrüsör aşırı aktivitesi özellikle pediatrik ve yaşlı popülasyonda yaygındır (Balcı ve Çapar 2005, Yalçın 2000b).
Mikst tipi idrar kaçırma sıkışma ve stres tipi idrar kaçırma yakınmalarının bir arada bulunmasıdır. Semptom olarak hem öksürme, hapşırma, fiziksel egzersiz hem de sıkışma hissi ile birlikte olan istemsiz idrar kaybı şikayetidir (Pires 1996, Yalçın 2000b, Abrams 2003, De and Wilson 2004, Hampel et al 2004, Balcı ve Çapar 2005).
