Sitokin Nedir, Sitokinler Hakkında Bilgiler
Sitokinler; doğal ve çok özel immün yanıt oluşumunda rol oynayan, immün sistem hücrelerinin karşılıklı ilişkilerini düzenleyen çözünür peptid ve glikoprotein yapısında maddelerdir. Bunlar, lenfositler tarafından salgılandıkları zaman lenfokinler, monosit ve makrofajlar tarafından salgılandığında ise monokinler, lökositler tarafından salgılandıkları zaman ise interlökin olarak adlandırılmaktadır.
Hücreler arası sinyal proteini olan sitokinler, immün ve inflamatuar yanıt oluşumu, hematopoez ve yara iyileşmesi gibi farklı birçok biyolojik olayın düzenlenmesinde rol alırlar. Değişik uyarılara cevap olarak salınan sitokinlerin, hedef hücrelerin büyüme, farklılaşma, aktivasyon ve doku onarımında önemli biyolojik rolleri vardır.
İmmün ve inflamatuar olaylara katılan hücrelerin etkinliklerinin arttırılması, uyarılması sitokinler aracılığı ile olur. Bazı dokularda birbirleriyle aynı etkili olabilen sitokinler, başka dokularda zıt etki de gösterebilmekte ve birbirlerini inhibe edebilmektedirler. Sitokinler, hücrelerin çevresel koşullarına göre farklı etkiler gösterebilmektedir. Bir sitokin değişik tip hücreler tarafından yapılabilir ve değişik tip hücreler üzerine etki gösterebilir, başka sitokinlerin sentezlenmesini uyarabilir ya da engelleyebilir. Bir sitokinin aynı hedef hücre üzerinde farklı etkileri olabilir. Birden fazla sitokin aynı etkiyi gösterebilir.
Stokinler Nelerdir
Sitokinlerin sınıflandırılması
Elgert’in aile gruplarına göre sitokinler;
İnterlökinler: IL-1a, IL-1P, IL-2, IL-3, IL-4, IL-5, IL-14, IL-15.
Kemokinler: CXC, CC, XC, CXC3
İnterferonlar: IFN-a, IFN-p, IFN-y.
Sitotoksik/immün düzenleyici/büyüme faktörleri:
TNF-a, TNF-p, TGF-p.
Koloni uyarıcı faktörler (Hematopoietik büyüme faktörleri):
Fonksiyonlarına göre sitokinler;
Doğal immüniteye aracılık edenler: Tip I interferonlar, TNF,
IL-1, IL-B, Kemokinler.
Lenfosit aktivasyonu, çoğalma ve farklılaşmasını düzenleyenler: IL-2,
IL4, TGF-p, IL-13, IL-17.
İnflamatuar yanıtı düzenleyenler: IFN-y, lenfotoksin, IL-5, IL-10, IL-12
Hematopoezi uyaranlar: C-Kit ligand (stem cell factor), IL-3, IL-7, G-
CSF, GM-CSF, M-CSF, IL-7, IL-9, IL-11
Tümör Nekroz Faktör: TNF, mononükleer fagositer hücrelerce salgılanan TNF sistemik ve bölgesel inflamasyonda rol alan temel sitokinlerden birisidir. TNF’nin aynı reseptöre bağlanan iki farklı formu vardır: TNF-a (kaşektin) ve TNF-p (lenfotoksin). İkisi arasındaki en önemli fark kaynaklandıkları hücrelerin farklı olmasıdır. TNF-a monosit/makrofaj ve Kupffer hücrelerinden, TNF-p ise aktive T lenfositlerinde yapılır. Bu ikisinin genleri 6. kromozomun kısa kolunda bulunur.
TNF-a direk antiviral etki, immünomodülatör aktivite, virüsle enfekte hücrelere sitotoksik etki ile apopitoz ve çok sayıda biyolojik fonksiyonlarla birlikte inflamasyon ve hücresel immün cevapta önemli role sahip olduğu bilinmektedir.
TNF-a’nın genel sistemik etkileri:
TNF-a, endojen pirojendir. Ateşin nedeni, hipotalamik hücrelerin aşırı prostoglandin sentezlemesidir.
TNF-a, mononükleer fagosit hücreleri ve damar endotelinden; IL-1 ve IL-6, hepatositlerden ise akut faz proteinlerinin sentezlenmesini uyarır.
TNF-a, damar endotelinin prokoagülan ve antikoagülan fonksiyonlarında değişiklikler yaparak pıhtılama sistemini aktive eder.
TNF-a, uzun süre verildiğinde kemik iliğinde kök hücre bölünmesini baskılayarak lenfopeni, immün yetmezlik ve kaşeksi gelişmesine yol açabilir.
TNF-a, osteoblastik alkalen fosfataz aktivitesini, osteoklastların kemik rezorbsiyonunu, fibroblast ve sinoviyal hücrelerin çoğalmasını uyarır.