Kronik Böbrek Yetmezliği ve Üremi Hastalığı Nedir
Değişik nedenlere bağlı olarak oluşan kronik böbrek hastalığında ileri derecede nefron kaybı vardır. Böbrek fonksiyonları geri dönmeyecek şekilde bozulur, GFH düşer, idrarı konsantre etme yeteneği azalır ve üremi tablosu oluşur.
Üremi ; böbrek fonksiyonlarındaki yetmezlik sonucu ortaya çıkan semptomlar grubudur. GFH dakikada 10 ml'nin altına düşer.
Belirti ve Bulgular
Kronik böbrek yetmezliğinde görülen belirti ve bulguların temel nedeni;
Proteinlerin yıkım ürünlerinin kanda artması, Sıvı-elektrolit ve asit-baz dengesi bozuklukları olarak ortaya çıkar. Bu bozukluklar vücudun bütün sistemlerini etkiler.
Elektrolit-sıvı ve asit-baz dengesine ilişkin belirti ve bulgular;
Bulantı-kusma ve diyare nedeniyle hiponatremi ve dehidratasyon,
İleri dönemlerde sodyum ve su retansiyonu nedeniyle hipertansiyon
ve konjestif kalp yetmezliği,
Oligüri nedeniyle hiperpotasemi,
Hipokalsemi ile birlikte hiperfosfatemi ve magnezyum değerinde
yükselme.
Hipokalsemi belirtisi ebe-eli, Trousseau ve Chvostek bulguları (+)tir.
Proteinüri, sodyum-su retansiyonu nedeniyle ödem,
Kanda üre, kreatinin değerleri yüksektir. Tubuluslardan normal H
sekresyonu yapılamadğından hastalarda metabolik asidoz görülür.
Gastro-intestinal sisteme ilişkin belirti ve bulgular
Ağız içinde amonyum oluşumunun artması nedeniyle metalik tat hissetme ve ağızda amonyak kokusu,
Ağız müköz membranlarda kuruluk, kırmızı ülseratif lezyonlarla ka-rakterize üremik stomatitler. İştahsızlık (yiyecek görünce ya da yiyince bulantı). Bulantı-Kusma (özellikle sabah) Konstipasyon, ileri dönemlerde diyare (bazen kanlı), Gastro-intestinal sistemin hemen her yerinden kanama olasılığı,
Kardiyo-Vasküler ve Pulmoner Sisteme İlişkin Belirtiler;
Hiperpotasemi nedeniyle aritmiler,
Volüm fazlalığı ve renin sekresyonunda artma nedeniyle hipertansiyon,
Ürenin seröz zarlarda (perikart, plevra, periton ve menenjlerde) toplanması nedeniyle perikardit. Perikarditte olası hemorajik efüzyon sonucu perikardiyal tamponat,
Üremit plörit ve plevral efüzyon (sıklıkla üremik perikardit ile birlikte),
Volüm artışı nedeniyle vasküler konjesyon ve buna bağlı olarak da konjestif kalp yetmezliği ve giderek pulmoner kapiller permeabi-litenin artması ve akciğer ödemi (üremik akciğer) Asidoz nedeniyle Kusmaull solunumu gelişir.
Hematopoetik Sisteme İlişkin Belirli ve Bulgular
Eritropoetin oluşumundaki azalma ve eritrositlerin yaşam sürelerinin kısalması nedeniyle anemi,
Lökosit fonksiyonları bozulduğundan enfeksiyonlara direncin azalması,
Koagülasyon bozukluğu nedeniyle kanamaya eğilim (ekimoz, pur-pura, burun kanaması ve mukoz membranlarda kanama)
Nörolojik Belirti ve Bulgular
Üremide santral sinir sistemi belirtileri sıktır.
Başlıca santral sinir sistemi belirtileri;
Son olaylarla ilgili bellek kaybı,
Emosyonel iritabilite,
Dikkat azalması,
Uykusuzluk,
Konsantrasyon yeteneğinde azalma,
Depresyon,
Paranoid ve agresif kişilik değişikliği,
Anksiyete,
Disoryantasyon,
Halüsinasyon,
Konfüzyon,
Ataksi,
Konuşma bozukluğu,
Yürüme bozukluğu,
Afazi,
Stupor,
Flapping tremor,
Konvülzyonlar ve koma,
Üremik Nöropati Belirtileri
Alt ekstremitelerde ağrı ve uyuşma,
Adalelerde iritabilite,
Kolay yorulma,
Halsizlik,
Atrofi ve kramp,
Ayaklarda kuvvet azalması,
Postural hipotansiyon
Görmede akut kayıp (üremik körlük),
Cilt Belirtileri
Anemi nedeniyle konjuktiva ve avuç içinde solukluk, Pıhtılaşma bozukluğuna bağlı olarak ekimoz, hematom, diş eti ve mukoz membranlarda kanama olasılığı,
Terde yüksek konstantrasyonda bulunan üre, suyun buharlaşması sonucunda deri yüzeyinde beyaz kristal toz halinde birikmesi (üremik frost),
Üre kristallerinin cildi tahriş etmesi nedeniyle kaşıntı. Kronik böbrek yetmezliği olan hastalarda yüksek ürenin nervus fre-nikusu uyarması nedeniyle sık sık inatçı hıçkırık nöbetleri görülebilir.
Kronik Böbrek Yetmezliği Tedavisi
Kronik böbrek yetmezliğinde konservatif tedavinin amacı; Mevcut renal fonksiyonları korumak, Üreminin neden olduğu semptomları tedavi etmek, Sıvı-elektrolit ve asit-baz dengesini düzenlemek, Komplikasyonları önlemek, Fiziksel ve psikolojik rahatlığı sağlamaktır. Bu amaçlara yönelik
Protein ve potasyumu kısıtlı ve bol karbonhidratlı diyet, 24 saatte çıkardığı sıvıdan 500 mi. fazla (zorunlu kayıp) olacak şekilde sıvı replasmanı yapılır.
Gastrointestinal sistemdeki fosforu bağlaması için alüminyum hidroksit ve antiasit verilir.
Hipertansiyon için aldomet gibi antihipertansif ilaçlar verilir, Diüretikler verilebilir,
Epileptik konvülzyonları önlemek için valium ve dilantin verilebilir. Kan transfüzyonu yapılabilir. Demir ve folik asit takviyesi yapılabilir, Bulantı ve kusmayı kontrol altına alabilmek için antiemetikler gerekebilir,
Tetani geliştiğinde kalsiyum glukonat verilir,
Asidoz durumunda sodyum laktat, sodyum glukonat verilir,
Akciğer ödemi geliştiğinde intravenöz olarak digitalize edilir,
Konservatif tedavi yöntemleri ile kontrol edilemeyen şiddetli hiper-
kalemi, hiponatremi ya da metabolik asidoz, ekstrasellüler volüm
fazlalığı vb. durumlarda hasta diyalize alınır.
Kronik Böbrek Yetmezliği Hemşirelik Bakımı
Hastanın aldığı-çıkardığı sıvı miktarı dikkatle izlenir ve kaydedilir, ilaçları içerken aldığı bir yudum su bile hesaba katılmalıdır. Günlük alacağı sıvı öğünlere eşit bölünmelidir. Günlük kilo kontrolü yapılır. Ateş, nabız, solunum kontrolleri düzenli yapılır. Asidoz, hiperkalsemi ya da hiponatremi gibi olası elektrolit denge-sizlekileri açısından laboratuvar bulguları yakından izlenir. Yüksek serum kreatinin ve üre değerlerinin neden olacağı sorunları çözümlemek ya da uygun bakım planı yapabilmek için, bu değerler yakından izlenir.
Üremik perikardit ve sonucunda kalp tamponadı gelişebilir. Olası kalp tamponadının belirtileri olan kalp seslerinin derinden gelmesi, venöz basıncın düşmesi, tansiyon arteriyelin yükselmesi ve venöz dolgunluktur. Hasta huzursuz ve sıkıntılıdır. Lökopeni olduğunda hastayı olası enfeksiyonlardan korumak için hasta ayrı bir odaya alınır ya da maske takılır. Kanama kontrolü yapılır.
İstemde belirlenen antihipertansif ilaçlar düzenli verilir. Digital alan hastalarda, digital intoksikasyon belirtileri izlenir, Stomatitleri önlemek için ağız bakımı verilir, Stomatit mevcut olduğunda, ağızda kurumuş kan vb. varsa, önce yarı yarıya sulandırılmış oksijen peroksit ile yumuşatılıp temizlenir. % 5'lik bikarbonat solüsyonu ile (olası mantar enfeksiyonlarından korumak için) gargara yaptırılır ve dudaklara vazelin vb. yumuşatıcı pomat sürülür.
Pulmoner, komplikasyonları önlemek için hasta sık sık çevrilir, derin soluk alması ve öksürmesi sağlanır. Yatak yaralarının önlenmesi için gerekli önlemler alınır. Ciltteki üre kristallerinin neden olduğu kaşıntıyı gidermek ve hastayı rahatlatmak için sirkeli su ile (2 çay kaşığı sirke 500 mit. su ile karıştırılır) silinir, antihistaminik verilebilir. Kaşıntı nedeniyle cilt iri-tasyonunu önlemek için hastanın tırnakları kesilir. Perine temizliğine özen gösterilir (ödem yoğun olduğundan olası tahriş önlenir). Protein, tuz, potasyum ve fosfattan kısıtlı olarak düzenlenen diyetini alması sağlanır,
Hiperfosfotemiye karşı gastrointestinal sistemde fosforu bağlaması için yemek arasında (yemek yerken) alüminyum hidroksit ve anti-asit verilir,
Nörolojik belirtiler için hastanın çevresinde güvenlik önlemleri alınır, çarpma ve travmalardan korunur,
Hipokalsemi nedeniyle oluşabilecek tetani belirtileri yakından izlenir.
Hasta son derece iritabl olduğundan işlemlerden önce gerekli açıklama yapılmalı, davranış değişiklikleri anlayışla karşılanmalıdır. Hasta ailesine gerekli bilgiler verilir ve destek sağlanır.
