Canlılığın Temel Birimi: Hücre İle İlgili Bilgiler
Canlıları cansızlardan ayırt ederken canlıların hücrelerden yapıldığını daha önce belirtmiştik. Bu bölümde hücre yapısı ve özelliklerinden bahsedilecektir. Hücre, yaşama ve çoğalma yeteneğine sahip en küçük birimdir. Hücreler çıplak gözle görülemezler ancak yumurta, Acetabularia vs. gibi bazı canlılar tek iri hücreden oluşmuştur. Çevremizde gördüğümüz her canlı hücrelerden oluşur. İnsan, yaşamının ilk evrelerinde tek hücreden ibarettir. Daha sonra geliştikçe milyarlarcası bir arada olan hücre topluluğundan meydana gelir.
Hücre, ilk kez 1665 yılında bir İngiliz bilim adamı olan Robert Hooke tarafından incelenmiştir. Hooke şişe mantarından aldığı kesiti mikroskop altında incelemiş ve gördüğü odacıklara hücre anlamına gelen "cellula" adını vermiştir. 1838 yılında Alman bilim adamları Theodor Schwann ve Matthias J. Schleiden, o güne kadar bilinenlere dayanarak hücre teorisini ortaya atmışlardır. Bu teoriye göre "bütün organizmalar hücrelerden yapılmıştır". Hücrelerin bölünerek yeni hücre oluşturması ilk kez Rudolf Virchow tarafından 1855'de izlenmiştir. 1930 yılında elektron mikroskobunun keşfedilmesinden sonra, hücrenin ayrıntılı yapısını gözlemek ve hücredeki yapıların görevini anlamak mümkün olmuştur. Bugünkü bilgilerimize dayanarak hücre teorisini özet olarak şu şekilde açıklayabiliriz:
1. Bütün canlılar hücrelerden oluşmuşlardır. Canlılığın devam etmesi hücrede oluşan kimyasal reaksiyonlara bağlıdır.
2. Hücreler kendilerinden önce yaşayan hücrelerden oluşurlar.
3. Hücre içinde oluşan kimyasal reaksiyonlar, hücre içinde belli görevleri yapmak üzere bir arada bulunan özelleşmiş yapılara (mitokondri, kloroplast ve çekirdek, gibi) bağlıdır.
4. Bütün canlı hücrelerin temel benzerliği, hücrelerde benzer kimyasal reaksiyonların olmasıdır.
Hücrenin Şekli ve Büyüklüğü
Yaşamın en basit şekli hücredir. Hayvan ve bitkilerin hücre ve şekilleri temel yapılar hariç farklılıklar gösterir. Hücrenin şekli ve büyüklüğü, görevine ve kalıtsal özelliklerine bağlıdır. Bu yüzden hücreler canlıdan canlıya ve canlıda yaptıkları işe göre şekil bakımından farklılıklar gösterirler. Genelde hücreler şekil bakımından sabittirler. Ancak bazı özel durumlarda görevlerinden dolayı şekil değişikliği görülebilir. Örneğin; Amip ve akyuvarlarda olduğu gibi şekil değişikliği görülebilmektedir.
Hücreler büyüklük bakımından farklılıklar göstermektedir. Boyları 0,2 - 0,5 mikron çapında olan bakteri ve parazit bir hücreliler olduğu gibi, çapları 10 mikrondan fazla olup evrilmiş hücrelerde vardır. Böyle evrilmiş yapıların sitoplazmalarında birçok organel bulunur. Memelilerdeki vücut hücreleri ve bazı ileri yapılı bitki hücreleri buna örnektir.
