Romatoid Artrit ve Juvenil Romatoid Artrit
-Romatoid artrit yangılı eklem hastalığı demektir. Elin küçük Menileri, el bileği, diz, kalça, omuz gibi oynar eklemlerde görülen ve genellikle simetrik tutulum gösteren kronik seyirli, iç organları da etkileyebilen ciddi bir romatizmal eklem hastalığıdır. Çocuklarda (16 yaş altı) görülene juvenil romatoid artrit denilir.
Romatoid artritin (RA) kesin sebebi bilinmemektedir. Ancak yapılan değişik çalışmalarda bazı sebeplerin neden olabileceği ileri sürülmektedir. Bazı mikroplar, kalıtımsal nedenler, cinsiyet, yaş, stres ve fiziki travmalar suçlanan nedenlerdir. Bazı mikropların hastalığın ortaya çıkmasına neden olduğunu ortaya koyan çalışmalar vardır. Kalıtımın hastalığın ortaya çıkmasında etkili olabildiği ve ailede varsa çocuklarda da görülebileceği bazı araştırıcılar tarafından iddia edilmektedir. Hastalığın kadınlarda daha sık görülmesi nedeniyle cinsiyeti suçlayanlar olmuştur. Hastalık genellikle ileri yaşlarda (30-60) görüldüğü için yaşlılığın bir neden olabileceği düşünülmüştür. Stres, pek çok hastalıkta olduğu gibi romatoid artritin başlamasında ve başladıktan sonra kronikleşmesinde etkili olmaktadır. Önemli ve ağır sayılabilecek ameliyat, kaza vb. durumlar da bazen hastalığı başlatabilir.
R. artritin toplumda görülen oranı % 1-3 arasında değişir. Görülme sıklığı her toplumda aynı değildir. Hastalık kadınlarda biraz daha sık görülmektedir.
Hastalık başlangıçta genel durumda düşkünlük, yorgunluk, hafif ateş ve eklem ağrıları, iştahsızlık gibi belirtilerle başlar. Genel bir mikrobik hastalık tablosuna benzer. Bazende bir veya daha fazla eklemde şişlik, ağrı ve hareket sınırlılığı gibi belirtilerle başlayabilir. Hastalık başladıktan sonra yavaş yavaş ilerleyerek devam eder. Bazen bir süre durur sonra tekrar alevlenir. Bazen de çok hızlı bir şekilde ilerleyerek hastayı sakat bırakır.
R.artritin klinik bulguları, eklem bulguları ve iç organ tutuluş bulguları olmak üzere iki gruptur.
1- Eklem bulguları: İlk belirtiler tutulan eklemde ağrı ve hareket tutukluğudur. Ağrı ve tutukluk bilhassa sabahlan daha barizdir. Eklemlerde sabah tutukluğu ve agn tarif eden hastalarda ilk düşünülecek romatoid artrittir. Bir süre hareket ettikten sonra (bir-iki saat kadar) eklem sertliği ve ağrı azalır. Ancak tamamen kaybolmaz. Eklemlerde ağrı ile birlikte değişik derecelerde şişlik vardır. Şişliğin nedeni eklemde su toplanması veya eklemin yumuşak dokularının şişmesi ve kalınlaşması olabilir. Eklemlerde lokal ısı artışı vardır. Romatoid artritin etkilediği eklemler özellik gösterir. Özellikle elin küçük parmak eklemleri, el bilekleri, diz ve kalça gibi eklemler tutulur. Hastalığın ileri dönemlerinde eklemlerde kalıcı şekil bozuklukları, kaslarda incelme ve zayıflamalar ve sinir sıkışmaları gibi kalıcı belirtiler ortaya çıkar. Bazen hastalık omurganın boyun bölgesini etkileyerek omurilik sıkışmasına kadar gidebilen ciddi sorunlara yol açabilir.
2- İç organ tutuluş belirtileri: R. artritli hastalarda eklemlerden başka iç organ ve diğer sistemlerde etkilenebilir. Cilt altında lenf bezlerine benzer orta sertlikte düğüm olabilir. Damarlarda iltihaplanmalar ve damar tıkanıklıkları görülebilir. Akciğerlerde ve akciğer zarlarında iltihaplanmalar ve kalıcı bazı bozukluklar olabilir. Kalp etkilenebilir. Uzun süren tüm hastalıklarda olduğu gibi bu hastalıkta da kemiklerde zayıflık (osteoporoz) gelişir. Ba-zenda hastalığın başlangıcında veya ileri dönemlerinde gözün etkilenmesine bağlı göz rahatsızlıkları ortaya çıkabilir. Uzun süren hastalarda kas güçsüzlükleri, karaciğer ve böbrek rahatsızlıkları sık görülen diğer belirtilerdir.
Laboratuar tahlillerinde; kansızlık, kanın çökme hızında artış ve romatoid faktör testinin pozitif olması tesbit edilir. Kan proteinlerinde değişiklikler olur. Tutulan eklemlerin sıvılarında bazı değişiklikler saptanır. Eklem sıvısı artar, yoğunluğu azalır, bula-nıklaşır, içindeki hücre sayısı artar, şeker miktarı azalır, protein miktarı artar. Röntgen incelemelerinde eklem aralığının daraldığı, eklemin şiştiği, ekleme komşu kemiklerin zayıfladığı, eklem kenarlarında yeniklerin oluştuğu ve eklemlerde şekil bozuklukları görülür.
Romatoid artrit diğer romatizmal hastalıklarla karışabilir. 0 nedenle kesin tanısı mutlaka iyi bir şekilde yapılmalı ve ondan sonra tedavi programına başlanılmalıdır. Tedavide ilk yapılacak hastanın eğitimi olup hasta ve yakınlarının hastalık konusunda bilgilendirilmesi ve hastalığın uzun süreli bir takip ve tedavi gerektirdiği konusunda ikna edilmesidir. Daha sonra kısa sürede etkili birya uzun sürede etkili ve romatizma ilacı verilir. Ayrıca hastanın durumu ve ihtiyacına göre, ağrı kesici ve kas gevşetici ilaçlarla birlikte vitamin ve sakinleştirici ilaçlar birlikte verilir. Romatoid artrit tedavisinde bugün artık oldukça mesafe kaydedilmiş ve uzun sürede etkili ilaçlarla hastalar iyi bir şekilde tadavi edilebilmektedirler.
İlaç tedavisi ile birlikte eklemlere sıcak veya soğuk tatbiki, pasif veya aktif egzersizler ile masaj uygulanır. Hastalığın dönemine göre kaplıca tedavisi önerilir. İnatçı ve tedaviye cevap vermeyen ve eklemde ciddi şekil bozukluğu gelişen vakalarda cerrahi girişim ile eklem düzeltilir.
Romatoid artritin 16 yaşın altındaki çocuklarda görülen şekline Juvenil romatoid artrit denilmektedir, juvenil romatoid artrit (JRA) de eklem bulgularından ziyade iç organ tutuluşuna ait belirtiler ön plandadır. Hastalık daha ziyade 8-12 yaşları arasında görülür. Kesin sebebi bilinmemekle birlikte mikroplar, kötü sos-yo-ekonomik koşullar ve olumsuz iklim koşulları suçlanmaktadır. JRA'de eklemlerde hafif ağrıdan şiddetli eklem ağrılarına ve eklemlerde şekil bozukluğuna kadar gidebilen eklem rahatsızlıkları görülebilmektedir. Bazı şekillerinde eklem bulguları çok hafif olup iç organ tutuluşuna ait belirtiler ön plandadır. Sistemik belirtiler içinde ateş, deri döküntüleri (% 90) kalp tutuluşu, akciğer hastalığı, lenf bezlerinde şişmeler, dalak ve karaciğer büyümesi ile karın ağrıları görülebilir. Genel olarak hasta çocuklarda halsizlik ve iştahsızlık vardır. Oyuna karşı ilgisizdirler. Laboratuar bulguları kısmen romatoid artrite benzer.
JRA'in tedavisinde yine ilk olarak hasta ve yakınlarının bilgilendirilmesi ile birlikte ilaç tedavisi uygulanır. Aspirin, kortizon grubu ilaçlar ve uzun sürede etkili ilaçlardan ilaç seçilir. Çocuklarda ilaç seçiminde çok hassas ve dikkatli olunmalıdır. Zira eklemlerdeki büyüme çekirdekleri ve iç organlar ilaçlardan kolayca etkilenebilirler.
Romatoid artrite benzeyen ve çok nadir görülen diğer bazı hastalıklar vardır. Bunlardan, Sjögren hastalığında vücutta yaygın kuruluk (gözde, akciğerlerde, sindirim sisteminde) ve eklem ağrıları vardır. Diğer bir hastalık olan Felty hastalığında; dalak büyümesi, eklem ağrıları ve kan hücrelerinden akyuvarlarda azalma vardır. Tedavileri romatoid artrite benzer.
