Bazı Hormon Bezleri ve Çalışması
İnsandaki hormon çeşitlerinden bazılarını daha yakından inceleyelim
Tiroid Bezi
Tiroid bezi gırtlağın önünde iki loplu 30 gr ağırlığında bir yapıdır. Tiroidin hastalık yapacak şekilde irileşmesi sonucunda GUATR oluşur .Tiroidin tamamen uzaklaştırılması çeşitli bozukluklara yol açar. Bu nedenle önemi en önce bulunan bez tiroiddir. Onun hormonu iyod içerikli ve TtROZÎN adlı aminoasitten kökenlenen TİROKSİN' dir. Erişkin birinin vücudunda 10-15 mg tiroksin vardır. Bu tüm hücrelerdeki oksida-tif olayları hızlandırarak temel enerjinin artmasına yol açar. 2-3 mg'lık tiroksin, temel enerjinin % 20-30 oranında ilaveten artmasına yol açar. Temel enerji 20°C'lik ortamda gevşemiş durumdaki bir insanın, vücut işlevlerini yapması için gerekli enerjidir.
Hipofizin büyüme hormonu etkisini, ancak tiroksinin varlığı halinde göstereceğinden, tiroksinin yetersiz veya hiç olmayışı, vücudun genç yaşlarda küçük kalmasına neden olur ve eşey organlarının gelişimi gecikir. Genellikle psikolojik bozukluklar da görülür. Bu hastalık KRETİNİZM olarak ifade edilir. Önceleri daha çok iyot eksikliği olan bölgelerde rastlanırdı. (hormon bezi)
Tiroid bezinin salgıladığı başka bir hormon da KASİTONİN'du. Bu kalsiyum metabolizmasına etki yapar.
Böbreküstü Bezi
Böbreküstü bezleri böbreğin üzerinde yer alır. Her birisi böbreküstü kabuğu ve özünden oluşur. Öz kısmında ADRENALİN ve NORADRENALIN üretilir. Böbreküstü bezi korteksi hormonlarına KORTİKOİD adı verilir. Bu hormonlardan Mİ-NERALKORTIKOİD'lor, mineral bütçesine etki yapar ve kan ile dokudaki Na+ ve K+ iyonu oranının düzgün olmasını sağlar. İkinci bir grup olan GLUKOKORTÎ-KOID'ler karbonhidrat ve protein metabolizmasına etki yapar. KORTİZOL bu gruptan olup, karaciğerde glikozun sentezini aktive eder ve immun sistemini etkileyip iltihaplanmayı bloke eder.
Ani korku, hiddet ve diğer etkileyici faktörler senpatik sinir sisteminin de etkisi ile ADRENALİN ve NORADRENALİN'm kana salgılanmasına neden olur. Bu her iki hormon tarafından harekete geçen fizyolojik tepkimelerin tamamına FIGHT OR FLIGHT SYNDROME (=FFS) adı verilir. FFS kalp atışı artışı, kasın kanlanması, yağın serbest yağ asitlerine yıkımı, kan şekerinin yükselmesi, göz merceğinin genişlemesi, terlemenin artışı ve sindirimin inhibe edilmesi gibi simptomlarla kendini belli eder.
Alarma neden olan dış uyarıların kaybolması ile tepkiler de son bulur, çünkü hormonlar kısa sürede yıkılırlar.
Acı çekme, soğuk, oksijen noksanlığı ve infeksiyonlar gibi bazı etmenlerin organizmayı uzun süre etkilemesi sonucunda kültür hastalığı adı da verilen STRES ortaya çıkar. Yoğun stres zararlı olabilir buna DİSTRES denir. Ölçülü ve normal düzeydeki stres, organizmayı aktive eder ve onu uygun aktif durumda tutar, buna ÖSTRES denir.
Eşey Bezleri
Neslin devamı eşey hücrelerinin üretilmesine bağlıdır. Hadımlaştırma (=kas-trasyon), kadın ağalardaki gibi, ikincil eşey organlarının oluşumunu engeller. İğdiş yapılan bir boğa sakin bir öküze dönüşür. Genç yaşta iğdiş edilen geyik ve karacalarda boynuz oluşmaz. Hadımlaştırılan horozda ibik meydana gelmez. Daha sonra eşey bezi nakli yapılan horoz tekrar normale döner. Eşey bezi hormonları (=SEKSÜEL HORMON) eşeysel gelişim, vücut yapısı, metabolik olaylar ve insanın ruhi yapısını etkiler. Eşeysel organların olgunlaşması ve ikincil eşey özelliklerinin izlenmesi ile insanda ergenlik (=PUPERTET) görülür. Her bireyde her iki seks hormonu da bulunur. Yalnız eşeysel özelliklerin oluşumunda dişilik ve erkeklik hormonlarının miktarı önem taşır. Bu miktarlardaki bozukluklar bazı anormalliklere neden olabilir (örneğin transseksüalite). En önemli erkek eşey hormonu TESTOS-TERONdur. Bu ergenlik döneminde testis (=torba) dokusunun olgunlaşmasına ve sperm üretimine yol açar; erkeğin ikincil eşey özelliklerini yönetir. Ergenlik döneminde çok salgılanıp yoğunluğunun artışı vücut büyümesini engeller.
