Anestezide Kullanılan Aletler
Anestezide kullanılan ilaçların bir kısmı anestezi uzmanı tarafından damara yapılan injeksiyon yolu ile, diğer bazıları ise akciğerler yoluyla verilir. Akciğerler yoluyla verilen ilaçlar ve oksijen için anestezi uzmanları anestezi makinelerini kullanırlar.
Anestezi makineleri ve aletleri, anestezi yapan makineler değildirler. Fakat karmaşık yapıları olan aletlerdirler. Üç önemli bölümden oluşurlar. Bunlardan biri gazların karışımını sağlayan sistem, diğeri anestetik maddelerin solunduğu dolanımlı sistem ve bir diğer ise solunumun otomatik olarak sağlandığı solunum makinesidir (ventilatör). Bunlara bir dördüncü bölüm olarak hayati belirtilerin sürekli izlendiği monitör sistemini de eklemek gerekir.
Gaz karışımını sağlayan sistem genelde hastanelerde ameliyathaneye kadar gelen oksijen, azot protoksit ve basınçlı hava borularının çıkış uçlarına anestezi makinelerinin ilgili giriş uçları bağlanarak sağlanır. Bazı durumlarda bu gazlar anestezi makinelerine yerleştirilen tüpler aracılığı ile de sağlanabilir. Bütün gazlar sanayide kullanılan gazlardan çok daha saf ve temizdir. Bu gazlar makine sayesinde tehlikeli sınırlara varmayacak oranlarda karıştırılıp anestezik maddenin bulunduğu özel buharlaşma kabına genelde oksijen ve azot protoksit karışımı olarak gönderilir ve anestezi uzmanı tarafından ayarlanan oranda anestezi buharı eklenerek oluşan karışım akciğerlerden solunmak üzere hastaya gönderilecek hale gelir. Buharlaşma kapları genelde sıvı halde bulunan anestetik ilacın buhar hale gelmesini sağlayan özel aletlerdir. Oksijen ve azotprotoksit karışımı bu aletten geçerken anestezi ilacı ile de karışmış olur.
Anestezi uzmanı, hastasının özelliğine göre hesapladığı miktarda bu gaz karışımını solunmak üzere dolanımlı sisteme yönlendirir. Bu sistem kıvrımlı hortumlardan oluşan, ya hasta yüzüne kapatılan maskeye veya hastanın boğazına yahut soluk borusuna yerleştirilen bir tüpe bağlanır. Bu sistem üzerinde hastadan dönen hava içerisinde bulunan karbon di-oksiti temizleyen kimyasal maddeyi içeren ve adına soda kabı denen bir bölüm daima mevcuttur.
Ventilatör, ayarlandığı şekilde gaz karışımını akciğerlere, onları bir şişirip bir söndürerek gönderen otomatik solunum aletidir. Anestezi uzmanı anestezi makinesi üzerinde gaz akımının miktarını, oksijen konsantrasyonunu, anestetik ilacın konsantrasyonunu, ventilatör üzerinde de her solunum ile alınacak gaz karışımı miktarını ve dakikada yaptırılacak solunum sayısını ayarlar.
Monitörler anestezi uygulamasında son derece önemli aletlerdir. Anestezi uzmanlarının anestezi başladıktan sonra bir şey yapmadığı zannedilir. Oysa ameliyat boyunca anestezi uzmanı son derece meşguldür. Sürekli olarak hastasını, ameliyatı, cerrahı, ameliyat odasında olan biten her şeyi gözler ve değerlendirir. Duruma göre verilecek serum miktarını arttırır veya azaltır, eğer gerekiyorsa başka ilaçlar kullanır. Ameliyatın sonunda da ameliyat sonrası tedavileri planlar, hastasının yoğun bakıma gönderilip gönderilmeyeceğinin planlamasını cerrahi ekip ile tartışır.
Anestezi uzmanı bu değerlendirmelerin çoğunu monitörlerden aldığı bilgileri kullanarak yapar. Bu monitörler hastanın anesteziye ve ameliyata verdiği cevabı yansıtmaktadır. Bu cevabı değerlendirmek amacıyla aşağıdaki belirtiler sürekli monitörler aracılığı ile izlenir:
Nabız sayısı ve ritmi, monitörler üzerinden göğse yerleştirilen elektrotlar aracılığı ile hastanın elektrokardiografisi (EKG) sürekli ekrana yansıtılarak izlenir. Bu izleme ile hem nabız sayısı hem de kalbin herhangi bir rahatsızlığı da izlenmiş olur.
Kan basıncı, kola yerleştirilen manşon aracılığı ile ayarlanan zaman aralıklarında veya atar damara yerleştirilen bir ince plastik iğne aracılığı ile sürekli olarak monitör üzerinden izlenebilir.
Uç damarlara kadar giden kanın taşıdığı oksijen miktarı parmağa takılan ve Pulse oksimetre denen alet sayesinde yine monitör üzerinden izlenir.
Solunum havasındaki karbondioksit miktarı anestezi makinesinin solunum devresine takılan yine benzer bir alet sayesinde monitör üzerinden izlenebilir.
Bunları dışında solunum yeterli mi, akciğerler yeterli olarak havalanıyor mu, hava yollarında bir tıkanıklık var mı, hava yolları basıncı normal mi, hastanın vücut ısısı normal sınırlar içerisinde mi sürekli olarak monitörler yardımı ile ameliyat bozunca izlenir. Bunların yanı sıra bazı ameliyatlarda çıkarılan idrar miktarı, toplar damar basınçları, akciğer atar damar basınçları gibi ileri bulgular da izlenebilir. Anestezi makinelerinde var olan alarm sistemleri sayesinde anestezi devrelerinin ayrılması, katlanması, gaz boru sisteminde basınçların düşmesi veya gazın tükenmesi, hava yolları basınçlarının değişmesi gibi teknik aksaklıklardan da anında anestezi uzmanı haberdar olur ve alarm sistemlerinin uyarısı doğrultusunda aksaklıkları hemen düzeltir. Hastanın yeterli derecede anestezi altında olup olmadığı da anestezi uzmanı tarafından izlenerek, anestezinin yetersiz sınırda kalması veya tam tersine gereğinden fazla derinleşmesi önlenir.
