Akson Sonlanması (akson terminali) Nedir
Tüm aksonların bir başlangıcı (akson konisi), orta parçası (esas akson) ve sonlanma bölgesi vardır. Aksonun sonu, akson sonlanması (terminal) veya terminal düğme olarak isimlendirilir. Aksonun başka bir nöron veya hedef hücre ile bağlantı kurduğu ve bilgiyi ilettiği bölgesi uç kısmıdır. Bu bağlantı noktasına “sinaps” (Yunanca: birbirine bağlanmak) adı verilir. Bazı aksonların tam uç bölgelerinde çok sayıda dallanma bulunur. “Terminal ağaç” adı verilen bu dallar aynı bölgedeki dendritler veya hücre gövdeleri ile sinaps yapar. Bazı aksonlar ise uzunlukları boyunca bulunan şişmiş bölgelerde de sinaps oluşturur. Akson “geçiş noktaları” olarak adlandırılan bu şişmiş sinaps bölgelerinde sonlanmaz, devam ederek başka bir yerde sonlanır. Bir nöron başka bir hücre ile sinaps yaptığında nöron o hücreyi sinir sistemine bağlamış veya inerve etmiş olarak tanımlanır.
Akson sonlanmasının sitoplazması aksonunkinden farklıdır:
1-Akson sonlanmasında mikrotubuller bulunmaz
2- Çok sayıda mitokondri içerir
3-Sinapsı oluşturan membranın iç yüzü farklı yoğunlukta proteinlerle kaplıdır
4- Akson sonlanmasında sinaptik vesikül olarak isimlendirilen, yaklaşık 50 nm çapında, farklı sayıda ve küçük membranla sarılı veziküller bulunur.
Sinaps
Sinapslar sinir impulsunun iletiminden sorumlu yapılardır. Aksonun dendritlerle veya nadiren başka bir nöronun aksonuyla bağlantı yerleridir. Dendrodendritik sinapslar da vardır. Sinaps, presinaptik bölge, sinaptik yarık ve postsinaptik bölgeden oluşur. Presinaptik alan genellikle bir akson sonlanmasıdır, postsinaptik alan ise bir dendrit veya başka bir nöronun hücre gövdesidir. Pre- ve postsinaptik membranlar arasında kalan alan ise sinaptik yarık olarak adlandırılır. Sinirsel bir uyarının bir nörondan başka bir nörona sinaps aracılığı ile iletilmesine sinaptik ileti, iletim denir. Çoğu nöronda iletilen sinyal ya da bilgi, elektriksel bir uyarı olarak aksonun ucuna kadar gelir, akson sonlanmasında kimyasal sinyale dönüşür ve sinaptik yarığa kimyasal olarak salınır. Bu kimyasal sinyal postsinaptik membranda tekrar elektriksel uyarana dönüştürülür. Kimyasal sinyaller, nörotransmitter olarak adlandırılır ve akson sonlanmasında bulunan sinaptik veziküllerde saklanır. Farklı nöron tipleri farklı nörotransmitterler kullanır.
Beynin hesaplama yeteneğinin çok geniş olmasının ve farklı kombinasyonlara olanak sağlamasının, bilginin elektrik-kimyasal-elektrik çevrimi şeklinde iletilmesinden kaynaklandığı düşünülmektedir. Bu süreçlerdeki değişiklikler hafızayı, öğrenmeyi ve sinaptik iletimi kapsayan bir çok mental bozukluğa sebep olabilir. Sinapslar sinir gazı ve bir çok psikoaktif ilacın etki ettiği noktalardır
