Çocuklarda Büyüme
Çocukluk
çağı, döllenme (konsepsiyon) çağında başlar ve ergenliğin tamamlanmasına kadar
devam eder. Tek hücre olarak yaşama başlayan insan yavrusu haftalar, aylar ve
yıllar boyunca büyür, gelişir; birçok kompleks becerileri yapabilen, düşünme ve
düşüncelerini ifade edebilen, kişilik sahibi bir erişkin haline gelir.
Büyüme, vücut hacminin ve
kütlesinin artması anlamına gelir. Gelişme (olgunlaşma, diferansiyasyon)
biyolojik işlevlerin kazanılmasını ifade eden bir terimdir. Büyümenin en önemli
göstergesi boy uzamasıdır. Boy uzaması iskelet sisteminin büyüme ve
olgunlaşması ile doğrudan ilgilidir. Büyüme, organizmadaki hücre sayısının ve
hücrelerin büyüklüğünün artması ile ilgilidir. Gelişme ise hücre ve dokuların yapı
ve bileşimindeki değişimleri sonucu oluşur.
Çocuk
organizmasını erişkinden ayıran en önemli özellik, sürekli bir büyüme, gelişme
ve değişme süreci içinde olmasıdır. Çocukta sağlık durumunu bozan durumlar
büyüme ve gelişme sürecini yavaşlatır, durdurur ya da normalden saptırır.
“Sağlıklı
Çocuk” hastalık belirtileri göstermeyen, aynı zamanda kronolojik yaşına uygun
bir vücut büyümesi, fizyolojik olgunlaşma, ruh ve zekâ gelişimi gösteren çocuk
olarak tanımlanır.
Yaşa göre büyüme ve gelişme durumunun değerlendirilmesi çocuk
sağlığı taramalarında önemli bir öğedir. Olumsuz çevre koşullarının en fazla
etkilediği kesim, büyümenin en hızlı ve dış etkilere en duyarlı olduğu süt
çocukluğu ve erken çocukluk dönemleridir. Bu yaşlarda karşılaşılan kötü
beslenme, sık enfeksiyonlar gibi olumsuz durumlar, geri dönüşümsüz
bozukluklarla sonuçlanabilir. Bu nedenle bir toplumun çocuklarının büyüme ve
gelişme durumu, o toplumun sosyoekonomik durumunun güvenilir bir göstergesidir.
İlk basamak sağlık hizmetlerinin önemli bir görevi, doğan her çocuğu aralıklı
olarak değerlendirmek ve çocukluk yaşlarında birçok hastalığın ilk belirtisi
olan büyüme hızında azalmayı, büyüme ve gelişmede duraklamayı erken dönemde
belirleyerek gerekli önlemlerin alınmasını sağlamaktır.
Çocukların büyümelerinin
izlenmesi bütün yaşamlarını etkileyebilecek öneme sahiptir .
Yenidoğan döneminin ilk 15
gününde özellikle ağırlık artışı sık aralarla (haftada bir kez ya da daha sık
değerlendirilir. Bunu izleyerek ilk ay sonunda izlem yapılır. Birinci aydan itibaren
6. aya kadar ayda bir; 6. aydan 2 yaşına kadar üç ayda bir, 2 yaşından 6 yaşına
kadar altı ayda bir ve 6 yaşından başlayarak da erişkin döneme kadar yılda bir
her çocuğun büyüme ve gelişme yönünden değerlendirilmesi uygundur.
Büyümenin değerlendirilmesinde
kullanılan başlıca ölçütler aşağıda sıralanmıştır.
1. Vücut ağırlığı ve ağırlık artı hızı
2. Boy uzunluğu ve boy uzama hızı
3. Baş çevresi ve baş çevresinde artma hızı
4. Vücut bölümlerinin birbirlerine oranları.
Büyümenin değerlendirilmesinde yaşına göre ağırlık ve yaşına göre boy ölçümleri
en sık kullanılanıdır.
Ortadan sapma (standart
deviasyon) z skoru ile büyüme durumunun yaş ve cinsten bağımsız olarak ifade
edilebilmesi ve küçük değişikliklerin de gösterilebilmesi açısından, özellikle boy
büyümesi sorunu olan çocukların değerlendirilmesinde bugün en seçkin yöntem
olarak kabul edilmektedir
Boy ölçümünün yaşa ve cinse
göre 3.persentil veya -2 SDS’ den düşük olması büyüme geriliğini gösterir
Büyüme genetik yapı,
nutrisyonel faktörler (yetersiz kalori alımı, demir ve çinko eksikliği, kronik
inflamatuar barsak hastalığı, malabsorbsiyon sendromları, Çöliak Hastalığı) ,
hormonlar, metabolizma ve serebro-kortikal etkilerin interaksiyonu sonucu
meydana gelir ve her bir majör faktörün farklı büyüme periyotlarında değişir
