Uyuşturucu Tedavi, Uyuşturucu Bağımlılığı Tedavi
Uyuşturucu Tedavisi ve Rehabilitasyon
Uyuşturucu bağımlılarının tedavisi, diğer hastalıklara göre oldukça farklı ve güçtür. Çünkü, hiçbir bağımlı içinde bulunduğu durumun bir "hastalık" olduğu bilincinde değildir ve tedavi olup normal hayata dönmek istemez.
Halbuki uyuşturucu bağımlılığından kurtulmanın temel şartı, bağımlının tedavi olmayı İSTEMESİ'dir. Bu istek inanarak belirdiğinde ve bağımlı kendiliğinden gelip tedavi olmak arzusunu bildirdiğinde, tedavi sonucu çoğu kere başarılı olmaktadır. Aksi halde, gözleme ile veya başkalarının baskısı ile yapılan tedaviden bir süre soma, bağımlı tekrar eski haline dönerek, uyuşturucu kullanmaya başlamaktadır.
Uyuşturucu bağımlılarının tedavisi üç değişik şekilde olabilir.
İlaçla tedavi,
Psikolojik tedavi,
Sosyal Rehabilitasyon.
İlaçla tedavi, AMATEM, UMATEM gibi özel sağlık merkezlerinde, üniversiteler hastaneleri ile kamu hastaneleri, psikiyatri bölümlerinde yapılmaktadır. Burada amaç, uyuşturucu kullanma sonucu ortaya çıkan krizin ortadan kaldırılması bağımlının bozulan vücut fizyolojisinin normale döndürerek düzenlenmesinin sağlanmasıdır. İlaçla tedavi hekim nezareti ve kontrolünde bir sağlık kuruluşunda yapılır.
Psikolojik tedavi, yukarıda belirtilen sağlık kuruluşlarında bir ekip eliyle yapılan tedavidir. Özellikle ruhsal yönden rahatsız olan bağımlının, kendine güvenen toplumda iyi ilişkiler kurmasını mümkün kılacak bir hale gelene kadar yapılan bir tedavi şeklidir. Psikiyatr, psikolog, sosyal hizmet uzmanı, eğitim uzmanlarından oluşan tedavi ekibi psikolojik tedaviyi uygulama yollarım ve yöntemlerini bağımlının özelliğine ve durumuna göre seçer. Ya karşılıklı teke tek görüşme (mülakat) ile bağımlının sonullarını ortaya çıkarır. Veya grup tedavisi ile, aynı sorunlar içinde bulunan bağımlıların hep birlikte düşüncelerinin ve görüşlerinin belirtilmesine imkan verirler. Bu görüşmeler ve toplantılar her disiplin açısından değerlendirilerek, tedavi şekli, süresi, yeri tesbit edilir.
Bu tedavi sırasında bağımlı ailesi, yakınları ile işbirliği kurulmasının da yararlan vardır.
Sosyal rehabilitasyon, tedavi sonrası sürdürülen izleme çalışmalarıdır. Tedavi sonrası eski bağımlının desteğe ihtiyacı vardır. Tekrar öğrenim görecek, işe başlayacak veya iş arayacaktır. Toplumla çeşitli ilişkileri olacaktır. Bu dönemde uyum sağlama programlan ile kişi tekrar normal haline kavuşturulacaktır. Yapılan bir araştırmaya göre tedavi görenlerin % 25'i tamamen iyileşerek topluma uyum sağlamışlar ve yeniden çalışmaya başlamışlardır. Anaç, tedaviden sonra tüm bağımlıların sağlıklı ve normal yaşamlarını sürdürmektir. Burada aileye, yakınlara da önemli görevler düşmektedir.
İzleme ve Destekleme Hizmetleri
Uyuşturucu bağımlılarının tedavi ve rehabilitasyon döneminden sonraki durumlarının izlendiği ve sürekli onlara yardımcı olunduğunu söylemek mümkün değildir. Çünkü bunu sağlayacak bir uzmanlık kuruluşu yoktur. Oysa, tedavi gören bağımlıların tekrar bağımlı olmamaları için ailelerin ve çevresinin bilgilendirilmesi için rehberlik yapacak bir ihtisas kuruluşuna ihtiyaç vardır.
Tedavi gören bağımlıların aileleri ve yakın çevrelerinin yaklaşımı, ilişkileri de eski bağımlıya yardımcı olacaktır. Özel olarak yetiştirilmiş elemanlarla ailelere danışmanlık yapılması, başvuruların değerlendirilmesi, yol gösterilmesi son derece önemlidir. Bu tür bir hizmeti, kamu yararına çalışan gönüllü kuruluşlar yapabilir. Diğer ülkelerde özel kuruluşlar oluşturulmuştur. Yakın bir gelecekte bu tür organizasyonların, ülkemizde de devreye girmesi kaçınılmazdır.
Tedavinin başarısı, uyuşturucu maddelere talebin azaltılması ve çok yönlü önlemlerin başarıya ulaşması büyük ölçüde izleme ve destekleme çalışmalarına bağlıdır.
Eğitim Çalışmaları
Bu çalışma sırasında, AMATEM Özel Okullar Derneği işbirliği ile Milli Eğitim Bakanlığının da yer aldığı bir projeden haberdar olunmuştur. Zaman zaman kaynak gösterdiğimiz "Uyuşturucu Maddeler ve Bağımlılık Eğitim Paketi"nde kimlere, nasıl eğitim yapılacağı açıklanmıştır
Öğrencilere Eğitim
Uyuşturucu kullanan öğrenci ile ilişki kurma:
Uyuşturucu bağımlılığı bir hastalıktır. Bağımlı kişilerde hastalara yaklaşıldığı gibi yaklaşılmalıdır. Bu kişilerde çok şiddetli duygusal dalgalanmalar gözlenebilir. Bunlar arasında kendine karşı olumsuz duygular, kendine zarar verici davranış ve tutumlar, depresyon ve intihar eğilimleri sayılabilir.
Kişiler sıklıkla suçluluk, utanç, pişmanlık, öfke, kızgınlık, yalnızlık ve güvensizlik duygularını yaşarlar. Bunların sonucu uyuşturucu kullananlar kendilerini dinleyecek ve anlayacak kişilerin varlığını ararlar.
Uyuşturucu kullanan öğrencinin durumu:
Uyuşturucu kullanmanın ve yakalanmanın veya bunu açıklamanın utancını ve heyecanını yaşamaktadır.
Çok karmaşık duygular içindedir.
Biran önce konuşmanın bitmesi için can atmaktadır.
Kimsenin ona yardım edemiyeceğini düşünmektedir.
Uyuşturucu kullanmayı bir sorun olarak görmemektedir.
Eğiticiden Beklenenler
Okullarda öğrencilere eğitecek eğiticilerin konunun özelliğini düşünerek bazı özellikleri göz önünde bulundurması gerekir.
Uyuşturucu kullananlar ile sık sık konuşarak onlara yaklaşmak ve onları uyuşturucuya iten nedenleri anlamak ve onların kullandıkları maddeye bağımlı hale gelmesini önlemek,
Bağımlı olarak kabul edilebilecek gençlerin tedavi edilmesini sağlamaya çalışmak,
Tedavi sonrası onların okula tekrar uyumuna yardımcı olmak.
Öğrenci ile görüşmede temel ilkeleri şöyle özetleyebiliriz:
Onun güvenini kazanın
Tarafsız olun
Onu suçlamayın
Gizliliğe kesinlikle uyun
Yalnız görüşün.
Görüşmelerde öğrencilere yaklaşım aşağıdaki ilkelere uygun olarak yapılmalıdır.
Empatik anlama
Empati kişinin kendisini karşısındakinin yerine koymasıdır. Empati karşısındaki insanı dikkatle ve onun sözlerini kesmeden dinlemek ile başlar. Bu dinleyen kişinin karşısındaki kişinin neler yaşantıladığını anlamasına yol açar. Bu noktada eğrimi, dünyayı uyuşturucu kullanan kişi gibi algılamalıdır.
Karşımızdaki madde bağımlısı kişi dünyayı sizin anladığınızdan ve gördüğünüzden farklı olarak görmekte ve algılamaktadır. Onun kendine özgü bir kişiliği vardır. Eğitici için anlamlı olan bir şey onun için herhangi bir anlam ifade etmeyebilir. Onun yapacağı öneriler kişiye akıllıca gelmeyebilir.
Kişiye yardımın yolu onu dinlemek, gözlemek ve konuşurken sorununu nasıl yaşadığını anlamaya çalışmaktır.
Gerçeklik
Onu dinlerken aldatıcı bir tutum takınmayın. Onu sevebilir veya ondan hoşlanmayabilirsiniz. Olumlu veya olumsuz duygular duyabilirsiniz. Duygularınızı kendinize saklayın. Hiçbir zaman yapmacık olmayın. Yalan davranış karşınızdaki tarafından hemen anlaşılacak ve size olan güveni kaybolacaktır.
Saygı
Karşımızdaki genci bağımsız bir birey olarak kabul edin. Zaten onu anlayarak ve onu yapmacık olmayan ve tavır takınarak saygınızı gösterdiniz. Onu saygılı olmak, onun yaşadığı sorunu çözmek için önemli bir adım olacaktır. Çünkü böylece onun varlığını güçlendirmiş olacaksınız.
Kimi zaman uyuşturucu kullanan genç ilgili olmayan konulardan konuşabilir. Bu takdirde onu daha somut biçimlerde duygularını ifade etmesi için yönlendiriniz. Böylece onun kendini daha iyi anlamasına da yardımcı olacaksınız. Çok gerektiği durumlarda konuşmada kullandığı dili kendisine hatırlatabilirsiniz. Ancak buna yorumlarınızı katmamaya özen gösteriniz.
İletişim
Uyuşturucu kullanan bir kişi ile ilişki aktif dinleme, bakış ve yanıtlamadan oluşur.
Aktif dinleme
Dikkatinizi verin
Sözünü kesmeyin
O konuşurken siz ne konuşacağınızı planlamayın
Düşüncenizi onun sözünün bitimine saklayın
Bakış
Onunla iletişim içinde iken bakışlarınızı kontrol altında bulundurun,
Onun yüzündeki ifade ve kullandığı beden diline dikkat edin. Sinirli veya huzursuz mu? Rahat mı gözüküyor?
Onu dinlediğinizi belli edin, oturuyorsanız öne eğilerek dinleyin, başınızı sallayın v.b.
Yanıtlamak
Yararlı yanıtlama biçimleri;
"Bu durum beni çok etkiledi..." veya "anlıyorum, kimi zaman bu çok zor bir durumdur..." biçiminde yanıtlamaya başlayın. Şu yanıt biçimlerini kullanmayın. "Şunu yapmalısın..." veya "ben senin yerinde olsam..." veya "ben senin yaşında iken..."
Eğer genç size duymak istemediğiniz birşey söyler ise, bu cümleyi görmezlikten gelmeyin.
Onun söylediği herşeye bir öneri ile yanıt vermeyin. Onu dikkatlice dinlemek ve söylenen sözlerin arkasında yatan anlamı bulmaya çalışmak çok daha yararlıdır.
Onun anlatmak istediği şeyi anladığınıza emin olun. Kimi zaman söylediklerini ona tekrar ettirerek hem onu daha iyi anlayın hem de ona iyi bir dinleyici olduğunuzu gösterin.
Uyuşturucu kullanan öğrenci ile eğiticinin görüşmesinde, özellikle ilk görüşmede, öğrencinin müracaat şeklinde uygun biçimde işe başlamak önemlidir. Bu biçimler;
Arkadaşları getirmiş olabilir
Sınıf öğretmeni aracılığı ile gelmiş olabilir
Okul içinde bir şekilde yakalanmış olabilir.
Öğrenciye Yardım
Uyuşturucu bağımlılığından kurtulma veya yeni başlayanlara yapılacak yardımın çeşitli aşamaları vardır. Bu aşamalar şu şekilde belirtilmiştir.
Hazırlık Evresi
Bu evrede karşılıklı güvenin oluşturulması iletişimin sağlanması ve öğrencinin kendini açması hedeflenmelidir.
Öncelikle kişinin kendini açmasına izin verilmelidir. Kişinin kendini açması için size güvenmesi gereklidir. Bunun için acele etmeyin. Etkili bir şekilde onu dinleyin. Size açılması birkaç görüşme sonrası gerçekleşecektir.
Çeşitli ancak yansız sorular sorarak onu anlamaya çalıştığınızı gösterin. Bu sırada eğitici de aynı zamanda kişiyi anlamaya ve tanımaya çalışacaktır.
Sorunun Tam Olarak Tanımlanması
Onu dinleyip anladıktan sonra onu sorular sorup iyice tanımlamaya ve onun bunu tam olarak anlamasına yardımcı olabilirsiniz.
Bu senin için gerçekten bir sorun mu?
Bu sorunun boyutları neler?
Sana bunun bir sorun olduğunu gösteren şeyler neler? Seni değişmeye iten nedenler var mı?
Direncin Saptanması
Genç değişmeye karşı ve madde kullanımı ile başa çıkma konusunda bir direnç gösterebilir. Direncin belirtilen şunlardır.
Tartışma, meydan okuma, görüşeni aşağılama,
Söze girme veya kesme,
Soranlar için başkalarını suçlama, kendi davranışları için özürler bulma, sorunları küçümseme, yapılabilecekler ile ilgili olarak karamsar bir tutam takınma,
Görüşme sırasında dikkatini vermeme, sorunlara başka yanıtlar verme, soruları yanıtsız bırakma, konuyu değiştirme.
Direnci Kırmanın Yolları
Yansıtma: Onun direnç göstermek için söylediklerini ona tekrarlayabilirsiniz. (Örn. "- Madde kullanmak benim için bir sorun değil" "- Evet o zaman yaşadığın tüm bu sorunlar senin için önemli değil." gibi.)
Odak değiştirme: Eğer direnci farkeder ve bununla başa çıkamayacağınızı düşünürseniz, o zaman konuyu başka bir yöne çevirebilirsiniz. Bunun için en iyi yol, yaşadığı sorunlar hakkında daha ayrıntılı bilgiler istemek olabilir.
Bireysel seçim hakkı ve kontrolü vurgulamak: Burada kararı kişinin kendisine bıraktığımızı ve kendi hayatı için en doğru karan kendisinin verebileceğini, buna kimsenin karışamayacağını belirterek size karşı olan tavrım değiştirebilirsiniz. (Örn: "Bu senin seçimin; hiç kimse senin kararını değiştiremez." ya da "Ben senin kararlarını değiştiremem." gibi.)
Madde Kullanımının Getirdikleri ve Götürdükleri
Kimi zaman genç, madde kullanımının kendisine önemli bir zarar vermediğini hatta yararlı olduğunu ileri sürebilir. Böyle durumlarda hemen öne atılıp "maddenin zararlarını nasıl görmezsin? gibi zorlayıcı ve anlayışa dayanmayan bir yanıt ilişkiyi bozar.
Bunun yerine onu dikkatlice dinleyin. Daha sonra madde kullanımının ona getirdiklerini ve götürdüklerini bir kağıda yazın. Bir anlamda artı ve eksileri belirleyin.
Örneğin, artılar; rahatlıyorum, arkadaşlarım ile birlikte oluyorum v.b. Eksiler; sağlığım zarar görüyor, insan ilişkilerim bozuluyor, ailem ile olan ilişkilerim bozuluyor, bağımlı oluyorum v.b.
Bu artı eksileri toplayarak birlikte değerlendirin.
Kendini Tanıma
Daha sonra gelen aşama kişinin kendisini anlamasına ve tanımasına yardımcı olmaktır. Bunun için ona onu anlatmak yerine onun size sunduğu verilerden yola çıkın. Onu konuşturun; yaşamını öğrenin. Ona anlattıkları hakkında sorular sorabilirsiniz. Örneğin;
Öğrenci: "- Alkolü bırakmak istiyorum, bana zararları var, ancak, bırakamıyorum".
Eğitici: "-Kendini rahatsız hissediyorsun. Çünkü alkolün sana birçok zararları olduğunu söylüyorsun..."
Genelde bağımlılık yapıcı maddeleri kullanan insanlar, sorunları başkalarına yüklemek veya atma eğilimindedir. Bütün herşeyin suçlusu başkalarıdır. Bu noktada kişinin sorunlarını kişiselleştirmesi ve kendini bu sorunun içinde görmesi gerekmektedir. Bu onun sorunudur. Başlamasına neden olan dış etkenler ne olursa olsun, sorunlarını çözmesi gereken kişi kendisidir. Bunun için gerekiyorsa bir psikiyatrist veya psikologdan profesyonel yardım alabilir.
Adım Atma (Gelecek Planları)
Ona hiçbir zaman ("senin şimdi yapman gereken..."), şöyle yapmalısın... gibi sözler ile yapması gerekenleri öğretmeye kalkışmayın. Bu sözler yerine onun kendi geleceği ile ilgili kararı kendisinin vermesini sağlayacak yolları araştırmalısınız. Bunun için şu soruları kullanabilirsiniz.
Bundan sonra ne yapmayı düşünüyorsun?
Bütün bunları yaşamak senin için zor olmalı. Şimdi adımın ne olacak?
Önünde ne gibi seçeneklerin var?
Bundan sonra neler olabilir? Bunlara karşı senin yapacakların neler olacak? (Burada tedavi seçeneğini kendisi getirmezse ergenlik döneminde yaşanan sorunlar için (tedavi gibi) bunu siz önerebilirsiniz.
Aile Eğitimi
Uyuşturucu konusunda yapılacak aile eğitimi ile ilgili olarak yine hazırlanan (Eğitim Paketi'nden, temel ilkeler ve aile ile yapılacak görüşme aşamaları ve özellikleri hakkında yapılan çalışmaları aktaralım:
Temel İlkeler
Aileler ile konuşurken vurgulanması gereken en önemli nokta, bu konunun konuşulur hale getirilmesidir. Çünkü birçok anne ve baba bu konuyu gerek aile içinde gerekse aile dışında konuşmaktan kaçınmaktadır. Konuşmayarak bu konudan kaçmaya çalışmanın hiçbir yaran olamaz.
Uyuşturucu kullanan çocukların aileleri kimi zaman bu durumu saklama eğilimindedir. Yapacağınız konuşmada onları kendinize çekmelisiniz. Sizinle konuşabileceklerini düşünmeliler. Bunun içinde gizliliği vurgulamanız gerekli olacaktır. Eğer bunun gizli kalacağına inanırlarsa sizinle paylaşacaklardır. Bu da sorunun çözümüne önemli bir katkı sağlayacaktır.
Aileye, uyuşturucu konusunda bir uzman olmadığınızı ancak konunun uzmanları ile iletişim içinde olduğunuzu belirtin.
Genellikle aileler "benim çocuğum kullanmaz" gibi bir düşünce taşırlar. Tüm toplum ve herkes için bu tehlikenin var olduğunu aileye anlatın. Böylece bilgilenmenin önemini vurgulayın.
Aile ile Görüşme
Anne ve babalar çocuklarının uyuşturucu kullandığını oldukça geç dönemde öğreniyorlar. Bu nedenle kimi zaman çocuğun uyuşturucu kullandığını söylemek öğretmene düşebilir.
Böyle bir durumda öğretmenin takınacağı tutum çok önemlidir. Çünkü ilk kez çocuk ile aile arasında uyuşturucu konusunda bir ilişki kurulacaktır. Bu ilişki olumlu başlarsa, öyle devam edecektir. En azından genç ailesi ile uyuşturucu sorununu paylaşabileceğini öğrenecektir.
Uyuşturucuya başlama nedenleri arasında aile sorunlarının önde geldiğini düşünecek olursak, o zaman aile ile kurulacak ilişkilerin önemi daha net olarak görülmektedir.
Hazırlık Evresi
Öncelikle ailesi ile bu konuyu konuşması gerektiğini gence hatırlatın. Eğer kendisi konuşmak istemezse o zaman bu görevi üstlenebileceğinizi söyleyebilirsiniz. Aile ile konuşmadan önce muhakkak gençten izin isteyin ve onayını alın.
İlk başta genç bu teklifinizi reddedecektir. Olayı duyar duymaz hemen aileye bildirmek zorunda da değilsiniz, biraz beklemek genç ile sizin aranızdaki ilişki açısından da yararlı olacaktır. Ancak zaman içinde genci ailesi ile konuşmak için zorlamanız gerekebilir. Çünkü, ailesinin de bu sorunu bilmeye hakkı vardır. Nasıl olsa birgün öğrenecektir. Bu sorunda olumlu bir tavır takınırsa, sorunun çözümü de kolaylaşacaktır. Öte yandan bu sorunu tek sizin biliyor olmanız size önemli bir sorumluluk ve yük getirecektir.
Eğer genç ailesi ile konuşmayı kabul eder ve konuşursa, sız de tekrar aile ile konuşmayı talep edin. Böylece okul-aile-öğrenci üçgeni içinde sorunun çözümüne daha ciddi bir katkıda bulunabilirsiniz.
Anne ve babanın olası tutumları:
Genellikle aileler çocuklarının madde kullandığını öğrendikleri an büyük bir şok geçirirler. Geçirdikleri bu şokun altında birçok etken vardır.
Çocuklarından büyük beklentileri olan, çocukları için bir gelecek düşleyen anne baba bir anda ciddi bir hayal kırıklığı yaşamaya başlar. Bütün düşleri, umutlan, planları yok olmuştur. Çocuğu kendisine ve anne babasına bunu nasıl yapmaktadır? Hadi kendini düşünmedin, anne babanı da mı düşünmedin?
"Ben bunu haketmedim" duygusu hemen anne ve babayı kaplar. "Neden benim çocuğum",
Ardından ciddi bir suçluluk duyarlar. Neyi eksik yapmıştır ki, çocuğu bu uyuşturucu batağına saplanmıştır. Bu suçluluk duygusu kimi zaman öfkeye dönüşür ve çocuğa yansıyabilir. Bu da ilişkiyi baştan bozacaktır.
Bu arada çevre baskısını düşünmeye başlarlar. Çevredeki diğer insanları, arkadaşlar, yakınlar ne düşünecektir? Onlara bu durumu nasıl anlatacaklardır? Anne ve baba kendini suçlamaya başlar. Bu duygu giderek bir öfkeye dönüşür. Kendine ve çocuğuna duyduğu öfke gösterilen ilk tepkidir.
Böyle bir sorunla nasıl başa çıkabileceklerini bilmedikleri için. Bir panik durumu yaşayabilirler. Ne yapmaları gerekmektedir? Nasıl davranmalıdırlar? Bu ve benzeri somlara yanıt bulmada öğretmen yardımcı olabilir.
Kimi zaman anne ve babalar durumu kabul etmek istemeyebilir. Bunu bir sorun olarak algılamayabilir. Onun bir bağımlı olduğunu ya da olabileceğini düşünmez. Ona konduramazlar. Söz konusu durumu bir anlamda inkar ederler. Çocuğunun kullanmadığını, bunun sizin hayal ürününüz olduğunu söyleyebilir veya okulu ve öğretmenleri gevşek davrandıkları için suçlayabilir. Bu durumu kabullenmeleri için onlara zaman tanıyın.
Aile ile Görüşme
a) Eğer aile sorundan habersiz ise, "son zamanlarda çocuğunuzda bir farklılık gözlediniz mi?" sorusu ile başlayabilirsiniz. (Dalgınlaşma, tuvalette fazla kalma, arkadaşlarını değiştirme, aşırı hassasiyet, -aşırı tepkiler, duygusal iniş ve çıkışlar, son zamanlarda daha fazla para harcama gibi.)
b) Gözlenen bu değişikliklerin nedenlerinin neler olabileceğini tartışın. Onların bu değişiklikler hakkında neler düşündüklerini öğrenmeye çalışın.
c) Bu değişikliklerin nedeni uyuşturucu olabilir mi? sorusunu akıllarına getirmeye çalışın.
d) Genellikle bu durumu anneler önceden fark ederler ancak baba ile bu konu konuşulmamıştır. Oysa, bu sorun bütün aile üyeleri ile paylaşılmalıdır.
e) Anne ve baba bu durumu öğrendikten sonra bir duygusal tepki yaşayabilirler. Bu dönemde ailenin duygularını ifade imkanı tanınması gerekir. Bir süre onların duygularını dile getirmelerine fırsat tanınmalıdır.
Yönlendirme
Öğretmenin soğukkanlı davranması, anne ve babayı da rahatlatacaktır. Bu nedenle sizin davranışlarınız büyük önem taşır.
Aileyi suçlayıcı bir tavır içine girmeniz onlarla iletişim kurmanızı güçleştirir.
Anne ve babaya da sakin olmalarını önerin. Ailenin bu sorunun tedavisinde ne kadar önemli bir yeri olduğunu anlatın. Bu nedenle kendilerine çok büyük görev düştüğünü ve bu sorumluluğu kaldıracak biçimde davranmaları gerektiğini anlatın.
Daha sonra önerilerinizi sıralayabilirsiniz. Ancak her önerinizi tek tek aile üyeleri ile tartışın.
Kendisi bu sorunun gelişmesi için ne kadar katkıda bulunmuştur?
Başkalarının hatalarının yanında kendisinin hataları neler olabilir?
Öncelikle soğukkanlı olmalısınız. Kendinizi çocuğunuz ile konuşmaya hazır hissetmiyorsanız, kendinizi hazır hissedinceye kadar bekleyin.
Kendinizi suçlamaktan vazgeçin. Bu duygunuz, öfkeye dönüşebilir ve sorunun çözümüne hiçbir zaman katkıda bulunmaz.
Konu hakkında iyice bilgilenin. Bilmediğiniz şeyler hakkında fikirler ileri sürmeyin.
Önyargılarınızdan arının. Her birey farklıdır. Sizin çocuğunuzda diğer uyuşturucu kullananlardan ve bağımlılardan farklı özelliklere sahiptir. Ancak sakın sorunu küçümsemek veya önemsememek gibi bir tuzağa düşmeyin.
Çocuğunuz ile konuşun, ancak onu yargılamayın, korkutmayın ve suçlamayın. Bu şekilde davranmaz iseniz aranızdaki ilişki daha da bozulacaktır.
Konuşurken onu muhakkak dinleyin. Kendinizi onun yerine koymaya çalışın.
Onun sizin gibi düşünmek zorunda olmadığını unutmayın. Çocuğunuzun farklı bir birey ve kişilik olduğunun farkına vararak konuşun.
Ona her zaman destek olacağınızı hissettirin. Her ne olursa olsun, herzaman onun yanında olacağınızı belirtin.
Tüm bu desteklerinizin yanında ondan bu maddeyi kullanmamasını istemeye hakkınız vardır.
Bırakma konusunda her türlü yardıma hazır olduğunuzu belirtin.
Ancak unutmayın hiçbir zaman kişinin isteği dışında maddeyi bıraktırmak ve tedavi etmek mümkün değildir. Onun maddeyi bırakmamak gibi bir seçeneği de vardır. Böyle bir durumda ise ona destek veremeyeceğinizi belirtin.
Yardım ve bilgi alabileceği tedavi kurumlarının hangileri olduğunu aileye öğretin.
Sosyal Hizmet ve Uyuşturucu
Uyuşturucu konusunun birçok disiplini, sektörü ve hizmet alanını ilgilendirdiğini belirtmiştik. Çeşitli bilim dallan arasında "sosyal hizmet" konuya en yakın bir disiplin ve meslek alanıdır.
"Sosyal hizmet kişi ve ailelerin kendi bünye ve. çevre, şartlarından doğan veya kontrolleri dışında oluşan maddi, manevi ve sosyal yoksunlukların giderilmesi ve ihtiyaçlarının karşılanmasına, sosyal sorunlarının önlenmesi ve çözümlenmesine yardımcı olunması ve hayat standartlarının iyileştirilmesi ve yükseltilmesini amaçlayan sistemli ve programlı hizmetler bütünüdür."
Belirtilen tanım yasalarımızda yeralan tanımdır. Bu tanıma göre çalışan profesyonel kişi "sosyal hizmet uzmam"dır. 1960'lı yıllardan itibaren başlayan mesleki eğitim bugün lisansüstü kariyer kazandırma noktasına ulaşmış, birçok sosyal hizmet uzmanı üniversitelerimizde kariyerlerinin en üst noktalarına ulaşabilmişlerdir.
Uyuşturucu ve diğer madde bağımlılığı ile zararlı alışkanlıklar konusunun sosyal hizmet alanı içinde önemli bir yeri vardır. Çünkü sosyal hizmet mensupları bilimsel olarak kişilerle, grupla, toplumla çalışma yöntem ve tekniklerini teorik olarak bilen, pratik olarak uygulayan profesyonel uzmanlardır.
Sosyal hizmet mesleği ve disiplini olarak "uyuşturucu" konusunda neler yapılabileceğini belirtmeye çalışalım.
Eğitim bölümünde sözü edilen özellikler de dikkate alınarak uyuşturucu ve bağımlı bireyler konusunda yapılacak çalışmaları üç aşamada yürütmek mümkündür. Bunlar;
a) Koruyucu önlemler,
b) Bağımlıların tedavisi ve bakımı,
c) Tedavisi sonrası izleme ve rehberlik.
Bu aşamalarda sosyal hizmet uzmanının iki tür yaklaşımı ve görev üstlenmesi söz konusudur.
Uzman kişi olarak profesyonel uygulamalar,
Bir ekip elemanı olarak ortak çalışmalar.
Koruyucu Önlemler
Uyuşturucu sorununun gerek ülkemizde gerekse dünyada giderek yaygınlaştığını ve zaman yitirilmeden önlem alınmazsa gençlik kesiminin zarar göreceğini değişik biçimlerde işaret etmiştik. Yalnız istanbul'da 30 000 gencin risk grubu içinde olduğu tahmin edildiği bilinmektedir. Yurt ölçüsündeki risk grup sayısı konusunda yapılacak tahmin beklenenin çok üstünde çıkacaktır.
Gençlik kesiminde yapılacak bir inceleme ve araştırma, sosyal hizmet çalışmalarına yön verecektir. Çünkü konu ile ilgili sağlıklı veri bulunmayışı bir sorun olarak karşımızdadır.
Yapılacak koruyucu önlemler için bilinmesi gereken uyuşturucu bağımlılarının nicel ve nitel özellikleridir. Bu da yapılacak bilimsel araştırmalarla elde edilebilir.
İkinci önemli görev, araştırmalara dayalı düzenlenecek planlama ve programlama çalışmaları olacaktır. Ayrıca ulusal politikanın saptanmasında, karar verici organlara uzman görüşünün sağlanması gerekmektedir.
Gençlik kesiminin boş zamanlarını değerlendirme olanaklarına kavuşturulması, yoğun gençlik gruplarının bulunduğu yerlerde açılacak "Gençlik Merkezleri"nin çalışır halde tutulması, ünivesitelerdeki sağlık ve sosyal merkezlerinin konusu ile ilgili çalışmalar düzenlenmesi koruyucu önlemler arasında düşünülmelidir. Önemli nokta uyuşturucuya başlamadan gençleri ve risk gruplarını kazanmaktır. Koruyucu önlemler her zaman daha sağlıklı, daha ekonomik, daha insancıldır. Yapılacak sürekli eğitim çalışmaları içinde sosyal hizmet yaklaşımını ve bu akışımın oluşmasına gayret edilmelidir.
Bağımlı olmadan, bağımlılığa giden nedenlerin neler olabileceği bir çok araştırma ile ortaya çıkarılmıştır. Bu nedenlere bakarak önleyici çalışmalar listelenmeli. Bu listeye bakarak her bir nedenin bağımlılık yaratmasını önleyecek mekanizmalar uygulanmalıdır.
Bir uyuşturucu bağımlısı olabilecek adayın gösterebileceği tutum ve davranışlar neler olabilir? Bu uyuşturucu maddelerin temelinde bulunan uyarıcılar nelerdir? Sorularının yanıtı bir "aday uyuşturucu bağımlısı profili" çıkarmak olabilir. Bilimsel yöntemlerle bunu saptamak mümkündür.
Koruyucu önlemler aşamasında uyuşturucu bağımlılarına karşı ailelerin, toplumun, kamu kuruluşlarının, yasaların bakış açılarını da inceleyerek değiştirmek sosyal hizmetin görevi olmalıdır.
Tedavi ve Bakım Aşaması
Uyuşturucu bağımlılarının tedavisi özeldir ve ekip çalışmasına dayanır. Ekip içinde sosyal hizmet uzmanları önemli görevler üstlenmelidir. Bağımlının tedaviyi kabul etenesi ve isteklendirilmesi başarının birincil koşuludur. Kişinin istekli olarak tedaviye kabullendirilmesi sosyal hizmet yöntemleriyle olanaklıdır. Ondan sonraki tedavi sürecince bağımlı ile yapılacak çeşitli görüşmelerle (mülakat tekniğine uygun) tedavinin etkililiği artırılabilir.
Tedavi ekibinde her disiplin kendi disiplini açısından değerlendirirken sosyal hizmet uzmanı, bağımlılığın kişisel nedenlerini, özelliklerini, ailesi, arkadaş grubu, yakınları ve çevresi ile olan etkileşimi ve bağımlı- toplum ilişkisini inceleyerek önerilerini belirleyecektir. Tedaviden beklentiler ve sonuca böylece daha kısa sürede ve olumlu olarak ulaşılabilir.
Tedavi için tıbbi olarak verilecek ilaç kadar, hatta ondan daha önemli olarak bağımlının kendine olan güvenini, yani özgüvenini artırmak, ona, ailesi ve toplum içinde önemli bir yeri olduğunu benimsetmektir. Bu sosyal hizmet mesleğinin teknikleriyle sağlanabilir.
İzleme ve Rehabilitasyon
Tedavi sonrası bağımlının normal yaşam koşullarına kavuşturulması, toplum içinde yararlı, mutlu ve üretken olabilmesinin sağlanması amaç edinilmiştir. Bu amacı gerçekleştirmek üzere çeşitli ve ilgili kamu, özel, gönüllü kuruluşlar işbirliği ile belirli bir program uyarınca çalışmalar sürdürülebilmelidir. Sosyal hizmet açısından yapılabilecek çalışmaları şu şekilde belirtmek mümkündür:
Bağımlı tamamen iyileştikten sonra yeni bir çevreye uyumunu gerçekleştirmek üzere önemle periyodik görüşmelerin sürdürülmesi.
Bağımlı öğrenci ise okula tekrar devamını sağlamak üzere okul yöneticileri ve öğretmenleri ile işbirliği kurulmasına destek olunmasıdır.
Bağımlı genç veya yetişkin çalışmak durumunda ise onun iş bulmasına ve çalışmasına yardımcı olunması. Gerekirse belirli bir süre rehabilitasyon kuruluşlarında görev almasının sağlanması.
Bağımlı ailesi ve yakın arkadaşları ile görüşmeler yaparak, bağımlının tekrar normal yaşamına kavuşturulmasının sağlanması.
Bağımlı istek ve arzusuna bağlı olarak boş zamanlarını değerlendirmek üzere ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği ile çeşitli olanaklardan yararlanmasına yardımcı olunması.
Bağımlının tedavi sonu rehabilitasyonunun gerçekleştirilmesinde görev alınması. Bu rehabilitasyon, tıbbi, mesleki ve sosyal rehabilitasyon alanlarında gerçekleştirilmelidir.
