Zehirlenmeler ve Toksik Maddeler

Zehirlenmeler

İnsanlığın ilk günlerinden beri insa­nın enerji gereksinimini karşılamak için bitkisel ve hayvansal maddeleri tadarak, gerekli işlemlerden geçirerek ve koru­yarak; örneğin pişirerek ve tuzlayarak yaşamını sürdürdüğü düşünülmektedir. Bu nedenle insan, vücuduna giren mad­delerin yararlan kadar zararlarını da öğ­renmek zorunda kalmıştır ve belki de bu yüzden Zehir tanımı, vücuda kesin olarak zararlı maddeler ve kimyasallar için yapılırken, vücut fonksiyonlarının devamı için gerekli ve yararlı maddeler Besin adını almıştır. Bu düşünce tarzı bugün de devam etmekte, bazı biyo­lojik, bitkisel, hayvansal ve bazı kim­yasal maddeler besinlerimizi oluştur­maktadır.

Kır hayatından şehir hayatına geçiş, kimyasal teknolojinin gelişmesi ve ilaç­lar; toplum hayatına ve tıp dünyasına getirdiği artıların yanı sıra, başa çıkıla­mayan meslek ve ev kazalarının nedeni olan zehirlenmeleri hazırlayarak insan­lığın önemli bir sorunu olmaktadır. Bu­nun dışında 20. yüzyıldaki savaşlarda kullanılan kitle yoketme silahlarının başında Kimyasal Zehirler yer al­maktadır. İnsanlık, terör veya savaş amacı ile kullanılan bu zehirlerin tehditi altında yaşamaktadır.

Bugün yararlı kimyasal maddelerle, zararlı kimyasallar arasındaki kesin sı­nırı belirlemek çok güçtür. Herhangi bir kimyasal maddenin emniyet ve zararlı-lrk dereceleri vardır. Bir madde kesin zararlı olmasa da yeterli miktarda alınsa bile, bazı istenmeyen yan etkilere neden olabilir. Kimyasal bir bileşiğin zararlılı­ğı veya emniyeti vücutta bulunan bile­şiğin miktarı ile ilişkilidir. Bir bileşiğin zararlılık derecesini belirleyen faktör, bileşiğin dozudur. Zararlı etkisini ise, biyolojik mekanizmanın hasar görmesi veya ciddi şekilde bozulması belirler. Doz minimumdan maksimuma yüksel­diğinde, cevap da yararlı veya zararlı olarak artan reaksiyon şeklinde görülür.

TANIMLAR

Zehir: Hücre, doku ve organizma­nın metabolizmasını etkileyerek biyolo­jik sistemlere zarar veren, kalıcı hasara ve/veya ölüme neden olan doğal, sen­tetik yapıda kimyasal maddelere verilen addır.

Toksik: Zararlı kimyasal etki ile eş anlamlıdır.

Toksikoloji: Zehirler ve zehirlenme­ler bilimidir.

1787-1835 yılları arasında yaşayan Mathiue Joseph Bonaventura Orfıla; XVIII. Löüis' riîn doktoru olup, 1815'de ilk Toksikoloji kitabını yazan ve Paris Üniversitesi'nde ders veren bilim ada­mıdır. Modern Toksikolojinin Babası olarak kabul edilir. Çeşitli bilim dal­larıyla desteklenip gelişen Toksikoloji Bilimi günümüzde çeşitli alt bilim dallarına ayrılmıştır.

Herhangi bir kimyasalın zehirli ola-bilmesindeki temel neden; giriş yolu ve dozajıdır.
Kimyasal maddeler, biyolojik sis­temlerin hedef organlarında kritik yo­ğunluğa ulaştıklarında toksik etki oluş­tururlar.
LD50I kimyasal bileşiklerin insan üzerinde potansiyel tehlikesini sı­nıflamak için kullanılmaktadır.
ED50 ise kişilerin %50'sinin tedavi­sinde etkin olan doz için kullanılır.
LD50) ile ED50'nin oranlanması ile 'Tedavi İndexi' veya 'Emniyet Sınırı' he­saplanır. Tl = LD50 /ED50'dir.
LD50 eğrisi sola kaydığında, Tl kü­çülür, emniyet sınırı daralır. Daha tok­sik hal alır.
Bir bileşiğin toksisite yapıcı özelli­ğini değerlendirmede LD1/ED99'nını he­saplamak gerekir.