Zehirlenmeler
İnsanlığın ilk günlerinden beri insanın enerji gereksinimini karşılamak için bitkisel ve hayvansal maddeleri tadarak, gerekli işlemlerden geçirerek ve koruyarak; örneğin pişirerek ve tuzlayarak yaşamını sürdürdüğü düşünülmektedir. Bu nedenle insan, vücuduna giren maddelerin yararlan kadar zararlarını da öğrenmek zorunda kalmıştır ve belki de bu yüzden Zehir tanımı, vücuda kesin olarak zararlı maddeler ve kimyasallar için yapılırken, vücut fonksiyonlarının devamı için gerekli ve yararlı maddeler Besin adını almıştır. Bu düşünce tarzı bugün de devam etmekte, bazı biyolojik, bitkisel, hayvansal ve bazı kimyasal maddeler besinlerimizi oluşturmaktadır.
Kır hayatından şehir hayatına geçiş, kimyasal teknolojinin gelişmesi ve ilaçlar; toplum hayatına ve tıp dünyasına getirdiği artıların yanı sıra, başa çıkılamayan meslek ve ev kazalarının nedeni olan zehirlenmeleri hazırlayarak insanlığın önemli bir sorunu olmaktadır. Bunun dışında 20. yüzyıldaki savaşlarda kullanılan kitle yoketme silahlarının başında Kimyasal Zehirler yer almaktadır. İnsanlık, terör veya savaş amacı ile kullanılan bu zehirlerin tehditi altında yaşamaktadır.
Bugün yararlı kimyasal maddelerle, zararlı kimyasallar arasındaki kesin sınırı belirlemek çok güçtür. Herhangi bir kimyasal maddenin emniyet ve zararlı-lrk dereceleri vardır. Bir madde kesin zararlı olmasa da yeterli miktarda alınsa bile, bazı istenmeyen yan etkilere neden olabilir. Kimyasal bir bileşiğin zararlılığı veya emniyeti vücutta bulunan bileşiğin miktarı ile ilişkilidir. Bir bileşiğin zararlılık derecesini belirleyen faktör, bileşiğin dozudur. Zararlı etkisini ise, biyolojik mekanizmanın hasar görmesi veya ciddi şekilde bozulması belirler. Doz minimumdan maksimuma yükseldiğinde, cevap da yararlı veya zararlı olarak artan reaksiyon şeklinde görülür.
TANIMLAR
Zehir: Hücre, doku ve organizmanın metabolizmasını etkileyerek biyolojik sistemlere zarar veren, kalıcı hasara ve/veya ölüme neden olan doğal, sentetik yapıda kimyasal maddelere verilen addır.
Toksik: Zararlı kimyasal etki ile eş anlamlıdır.
Toksikoloji: Zehirler ve zehirlenmeler bilimidir.
1787-1835 yılları arasında yaşayan Mathiue Joseph Bonaventura Orfıla; XVIII. Löüis' riîn doktoru olup, 1815'de ilk Toksikoloji kitabını yazan ve Paris Üniversitesi'nde ders veren bilim adamıdır. Modern Toksikolojinin Babası olarak kabul edilir. Çeşitli bilim dallarıyla desteklenip gelişen Toksikoloji Bilimi günümüzde çeşitli alt bilim dallarına ayrılmıştır.
Herhangi bir kimyasalın zehirli ola-bilmesindeki temel neden; giriş yolu ve dozajıdır.
Kimyasal maddeler, biyolojik sistemlerin hedef organlarında kritik yoğunluğa ulaştıklarında toksik etki oluştururlar.
LD50I kimyasal bileşiklerin insan üzerinde potansiyel tehlikesini sınıflamak için kullanılmaktadır.
ED50 ise kişilerin %50'sinin tedavisinde etkin olan doz için kullanılır.
LD50) ile ED50'nin oranlanması ile 'Tedavi İndexi' veya 'Emniyet Sınırı' hesaplanır. Tl = LD50 /ED50'dir.
LD50 eğrisi sola kaydığında, Tl küçülür, emniyet sınırı daralır. Daha toksik hal alır.
Bir bileşiğin toksisite yapıcı özelliğini değerlendirmede LD1/ED99'nını hesaplamak gerekir.
