Parazitlerin Konak
Üzerindeki Etkileri
Soyucu ve Sömürücü Etki: Parazitler gereksinimleri olan besini, bulundukları organdan,
bağırsak boşluğu, hücre veya dokudan veya kandan sağlarlar. Sayıları ne kadar
fazla ise besin ihtiyaçları da o derece artar, ayrıca organın hayatsal işlevi
de bu etkide rol oynar.
Toksik Etki: Parazitlerin enda ve ekzo toksinleri, hücre ve dokularda etkisini
gösterir. Çeşitli parazitler kanın pıhtılaşmasını durduran, eritrositleri
eriten, sayılarını azaltan toksinler, eozinofili ve lökositoza neden olan
çeşitli kimyasal maddeler salgılarlar.
Travmatik Etki: Parazitlerin kendileri veya yumurtalarının çeşitli organelleri
travmatik etki yaparlar. Parazit ne kadar büyük olursa olsun bu etki o kadar
fazladır. Çeşitli ağız organelleri, artropodların hortumları, dikenli yumurtası
olan trematodlar devamlı olarak dokularda yırtılmalara ve kanamalara sebep
olurlar. Böyle durumlarda özellikle bağırsak boşluğunda oluşan yaralardan,
florya dahil mikroorganizmalar vücut içine girebilirler ve sekonder
enfeksiyonları kolaylaştırırlar.
Mekanik Etki: Parazitler çeşitli organlar üzerinde basınç ve tıkama gibi mekanik
etkiler yaparlar. Örneğin, bağırsakta bir araya gelerek yumak oluşturan
askarisler bağırsaklarda tıkanmaya yol açabildikleri gibi Ductus choledocus’a
girerek safranın barsağa akmasına engel olabilirler.
İrritatif (tahriş edici)
Etki: Parazitlerin bu etkisi,
organizmaya yabancı cisimlerin yaptıkları reaksiyonlara benzer. Parazitin
etrafında iltihap reaksiyonu oluşur. Oluşan bu reaksiyon hayati önemi olan bir
organda ise kötü sonuçlar doğurabilir. Örneğin Entamoeba histolytica
karaciğerde veya beyin dokusunda abse veya menengosefalit tarzında iltihabi
olaylara neden olur ve hatta ölüme götürebilir.
Litik ve Allerjik Etki: Birçok parazitin kollagenaz, mukopolisakkaridaz, proteinaz gibi
enzimleri vardır ve bu enzimlerle dokularda erimeye neden olurlar. Allerjik
etki ise parazitin kendi vücuduna karşı veya onun salgılarına karşı oluşan
reaksiyon sonucu görülen bir olaydır. Örnek olarak sivrisinek bir insanı
soktuğunda ısırık yerinde bir kızarıklık ve kaşıntı oluşur. Bu sivrisineğin
tükrük salgısının irritatif etkisindendir. Bazı kişilerde bu cevap çok daha
dramatiktir ve bütün vücutta yaygın, geniş ürtiker plakları oluşumu ile karakterizedir.
İşte bu olay alerjik etki sonucu oluşur (48). Parazit hastalıklarının çoğunda
konağı, enfekte eden aynı parazit türü süperparazitizmden korur. Ancak parazit
atıldıktan sonra enfeksiyon tekrar gelişebilir. Sıtma ve Toxoplasma
enfeksiyonlarında olduğu gibi, sürekli düşük düzeylerde devam eden enfeksiyon
aynı parazit türüne karşı kısmi bir koruyuculuk sağlayabilir. Birçok viral ve
bakteryel hastalıkların aksine parazit enfeksiyonlarında kalıcı ve tam
bağışıklık genellikle gelişmez. Farklı olarak kutanöz leishmaniasis bu
genellemenin dışında kalır.
Helmint enfeksiyonlarına
karşı gelişen bağışık yanıtın en önemli özelliği eozinofili ve IgE
antikorlarının üretimidir.
