Sestod Nedir, Sestodlar ve
Genel Özellikleri
Sestodlar vücutları yassı,
halkalara ayrılmış, uzun ve şerit şeklindeki helmintlerdir. Boyları 3-5mm
olabildikleri gibi, 8–10 m uzun olanları da mevcuttur. Vücutları şekil ve
fonksiyon bakımından 3 farklı kısım içerir:
1. Baş (skoleks)
2. Boyun
3. Halkalar (segment, proglottis)
Baş, üzerindeki vantuz veya
çengelleri ile parazitin barsak duvarına tutunmasını sağlar. Boyun bölgesi ince
ve segmentsizdir. Halkalar boyundan tomurcuklanma ile meydana gelirler.
Halkaların boyna yakin olanları en genç olanlarıdır. Boyundan uzaklaştıkça
genital organlar oluşur ve olgun halkalar meydana gelir. Daha da ileride gebe
halkalar yer alır. Sestodlar hermafrodittir
Şeritler olarak da bilinen
bu gruptaki parazitlerden Taenia saginata, Hymenolepis nana, Hymenolepis
diminuta ve Türkiye’de insanlarda rastlanılmayan Taenia solium ve Diphyllobothrium
latum olmak üzere 5 tür insanlardaki enfeksiyonların önemli bir bölümünü
oluşturur
Taenia saginata Morfoloji
Çiğ et tüketiminin yaygın
olduğu yerlerde sık görülen Taenia saginata zorunlu insan parazitidir,
erişkinleri başka bir canlıda görülmez. Kesin konağı insan, ara konağı başta
sığır olmak üzere otçul hayvanlardır. 1000–2000 arasında halka içerebilen
parazit, 10metre uzunluğuna ulaşabilir. Rostellar çıkıntısı ve çengelleri
olmadığından silahsız tenya olarak da bilinir. Armut şeklinde ve toplu iğne
başı büyüklüğünde olan skoleks vardır. Skoleksinde eliptik şeklinde 4 çekmen
bulunur. Enfekte bir insanda parazitin olgunlaşmış son gebe halkası
strobiliadan koparak ayrılır ve kendi aktif hareketi ile veya dışkılama
sırasında anüsten çıkar. Aktif hareketle anüsten çıktığı için, halk arasında
“abdest bozan” olarak ta bilinir. Halkalarında yumurtlama deliği yoktur.
Toprağa ulaşan halka parçalanarak yumurtalar etrafa saçılır.
Tomurcuklanma ile boyundan oluşan halkaların sayısı 1200–2000 arasında değişir
(48). Halkalar içlerindeki genital organların olgunluk derecelerine göre üçe
ayrılır
1) Genç Halkalar: Genital organ henüs gelişmemiştir. Boyuna en yakın organdır. Eni
boyundan uzun olan halkalardır.
2) Olgun Halkalar: Genç halkalardan sonra gelirler. Genital organlar
olgunlaşmamıştır. Boyları ve enleri hemen hemen birbirine eşittir.
3) Gebe Halkalar: Boyları 16–20 mm eni 4–7 mm’dir. Bu halkalardaki döl yatağı
ortadan boyuna ve yana dallar veren bir boru şeklindedir. İçleri yumurtalarla
doludur fakat yumurtlama deliği olmadığından yumurtalar halkanın parçalanması
ile serbest hale geçerler.
Taenia saginata yumurtaları yaklaşık 35 mikron çapında, yuvarlak veya ovaldir.
Kabuğu düz, kalın, enine çizgili görünümde ve sarı-kahverengidir. İçinde 6
çengelli onkosfer bulunur. Bazen kabuk etrafında vitellus zarı
bulunur. Taenia yumurtasının kabuğu verem basili gibi asit ve alkole
dirençlidir. Yapılan hesaplamalara göre bir gebe halkadaki yumurta sayısı 120
bine yakındır ve bir şeridin senelik yumurta sayısı 600 milyona ulaşır (85, 88,
113). Taenia saginata yumurtalarının canlı kalış süresi sıvı dışkıda 71
gün, şehir kanalizasyonlarında 16 gün, pastırmalarda 14 gün ve sucuklarda 3–7
gündür
