Sargı Çeşitleri, Sargı Türleri
İlk yardımda yapılan acele sargı ve koruyucu sargı olmak üzere iki çeşit sargı vardır.
Koruyucu sargılar: Yaraları mikroplardan korumak, dış kanamaları durdurmak, kan ve iltihabı çekmek ve dikiş yerlerinin daha çabuk, mikroplanmadan iyileşmesini sağlamak için kullanılır.
Yaranın üstüne birkaç kat gazlı bez konulduktan sonra yaranın üstü sargı bezi ile sarılır. Sargı bezi sarıldıktan sonra uç kısmı uzunlamasına ikiye kesilerek bir düğüm atılır ve bağlanır, ya da sargı bezinin ucu bir flasterle yapıştırılır. Hazır sargı bezi bulunmadığı takdirde temiz bir tülbent ya da mendil sargı bezi olarak kullanılabilir.
Sargı bezleri, Sargı Bezi Nedir
En çok kullanılan sargı bezleri, gazlı bez, rulo sargı bezi, beyaz ve yumuşak pamuklu bez, üçgen sargı bezi, steril sargı bezi, selüloz bantlar ve su geçirmeyen sargılardır. Yaranın üstüne konulan birkaç kat gazlı bez yarayı soğuktan ve tozdan koruduğu gibi, ince ve delikli olduğundan, yaranın hava almasını sağlar, kanı ve iltihabı emer. Gazlı bezden tampon, kompres ve sargı yapılabilir.
Selüloz bantlar dayanıksız, ama iyi emici özelliği olan kâğıt dokumalardır. Bu tip bantların yaranın üstüne doğrudan konulması sakıncalıdır.
Su geçirmeyen sargılar, hava ve su geçirmeyecek şekilde işlem görmüş pamuklu sargı bezleridir. Bu tip sargılar ıslak pansuman ve kompreslerle birlikte kullanılır.
Pamuklu bezden yapılmış üçgen şeklindeki sargı bezlerinin çok çeşitli kullanım yerleri vardır.
Yaraların üstünde iplikçikler bırakması nedeniyle pamuk doğrudan yaraların üstüne konulmamalıdır. Yaranın üstü ince bir gazlı bezle örtüldükten sonra pamuk kullanılabilir.
Sargı kullanımı, Sargının sarılması: Sargının ucu sol elle, rulo bölümü sağ elle tutulur. Sargının ucu gazlı bezin üzerine gelecek şekilde parmak ucu ile tutulur. Sargı bezi sarılırken, rulo bir elden diğerine geçer. Sargı ne çok gevşek ne de çok sıkı sarılmalıdır. Sarma işi tamamlandıktan sonra sargının ucu ya bir flastere yapıştırılır, ya da ortasından uzunlamasına ikiye kesilip bir düğüm atılarak bağlanır. Sargının bağlantı yerinin yaranın üstüne gelmemesine dikkat etmelidir. Eğer sarılan sargılar tekrar kullanılacaksa, çözüldüğü zaman yine rulo halinde sarılmalıdır.
Acele sargı: Yaranın kapatılması için ortasında bir parça gazlı bez bulunan flasterle yapılan sargıdır. Ayrıca, kırıklarda kullanılan tahtaların sarılması da «acele sargı» olarak nitelendirilebilir.
Sargı şekilleri
Her sargı daima soldan sağa doğru sarılır. 'Sargıların aşağıda belirtilen şekilleri vardır:
Daire sargı: Bu sargı şeklinde sargı katlan birbirinin üstüne gelecek şekilde sarılır. Bu tip sargılar sağlamlaştırıcı ve koruyucu görev yapar.
Helezon sargı: Her sargı katı diğerinin yalnız yarısını ya da üçte ikisini kaplayacak şekilde yapılan sargı şeklidir. Sargının daima eşit kalınlıkta yapılmasına dikkat edilir.
Başak sargı: Helezon sargıya benzer. Ancak bu sargı şeklinde, sargı bir düz bir ters sarılır. Sargı arkadan düz gelirken ön tarafta katlanarak tersi döndürülür ve sargıya devam edilir.
Kaplumbağa sargı: Eklemlerin sarılmasında uygulanır. Birinci kat eklemin altından başlayarak yapılan sargıdır. Sargı katları birbirinin üstüne paralel gelecek şekildedir ve son kat eklemin üstüne gelir.
Sekiz sargı: Eklemlerin sarılmasında uygulanan bir sargı şeklidir. Sargı bezi bir sekiz çizecek şekilde sarılır.
Baş sargısı: Baş sargıları en güç sargılardır. Başın sarılması için kullanılacak sargı bezi çok enli olmamalıdır. Eğer kulaklar, gözler, burun ve ağız yaralı değilse açıkta bırakılmalıdır. En kolay baş sargısına «kasket» adı verilir.
Baş sargısı için resimde görüldüğü gibi iki taraflı rulo yapılmış sargı bezi kullanılır. 1. rulo sol, 2. rulo sağ elle tutulur ve sargıya alından başlanır. Sargı alından enseye doğru sarılır ve ensede sargı ruloları el değiştirerek 1. rulo sağ, 2. rulo sol ele geçer. Sol eldeki 2. rulo başın etrafından dolanıp alna gelirken, sağ eldeki 1. rulo 2. rulonun üzerinden bir çapraz yaparak başın ortasından alna gelir. Başın ön tarafında sargı ruloları tekrar el değiştirir. Bu kez, sağ eldeki 2. rulo alından geçip başın çevresini dolanarak enseye giderken, sol eldeki 1. rulo, 2. rulonun üzerinden çapraz yaparak başın üstünden gelen sargının hemen yanından arkaya doğru gider ve sarma işi beş kez tekrarlanarak tamamlanır.
Göz sargısı: Çoğu zaman tek taraflı olarak yapılır. Göz çukuru gazlı bez ve pamuk ile kapatılır. Sargı bezi alından başlayarak başın çevresinde bir çember yapar ve başın arka kısmından gelen sargı alından ve kulakmemesinin altından geçerek başın arkasına doğru sarılır. Bu işlem sarılan göz tarafındaki kulağı kapatacak şekilde beş kez tekrarlanır. Son sargı katı yine başın çevresinde bir tur yapar ve bağlanır.
Kulak sargısı: Önce kulak kepçesi gazlı bez ve pamukla kapatılır. Sargı bezi alından başlayarak başın çevresinde bir daire yapacak şekilde yedi kez döndürülür ve sekizinci kat tekrar birinci katın üzerinden geçirilerek bağlanır.
Burun sargısı: Yaklaşık 30 cm. uzunluğundaki bir sargı bezinin her iki ucu uzunlamasına 8-10 santim kadar ikiye kesilir. İki kesik ucun ortasında 10 cm. kadar bir parça kalır. Bu parça, gazlı bez ve pamukla örtülmüş burnun üstüne yerleştirilir. Sargının iki üst ucu kulağın altından, iki alt ucu kulağın üstünden geçirilerek arkada bağlanır.
Çene sargısı: Burun sargısında kullanılan bir sargı hazırlanır. Orta parça çeneye yerleştirilir. Sargı bezinin üst uçları kulakmemesinin altından geçirilerek ensede, alt uçları şakaklardan doğru geçerek başın üstünde bağlanır.
Boyun sargısı: Alından başlayıp enseden dönerek alnın çevresinde bir kat sarılan sargı enseden göğüse iner, koltuk altından geçip sırtı dolaşır, diğeri koltuk altından geçerek boyun bölgesine gelir ve boynun çevresine sarılır.
Göğüs ve karın sargısı: Enli sargılar kullanılarak daire ve helezon şeklinde yapılır. Soluk alışverişi sırasında kayabileceğinden sargı katları flasterle birbirlerine yapıştırılmalıdır.
Omuz sargısı: Kusursuz bir omuz sargısını gerçekleştirmek oldukça güç bir iştir. Omuz sargısına omzun boyunla birleştiği yerden başlanır. Sargı bezi göğüs üstünden, sonra koltuk altından geçirilerek, giderek düzleşen bir helezon sargı şeklinde sarılır. Sargı, gerektiği takdirde kolun üst bölümünü de içine alabilir. Omuz sargısının kaymasını önlemek için kol bir üçgen askıya alınabilir.
Dirsek sargısı: Dirsek, 90 derece bükülü durumdayken kaplumbağa sargısı şekli uygulanır. Sargı önkoldan başlayarak dirseği serbest bırakıp üst kola geçer, son bir iki kat da dirseği sarar.
El sargısı: Üçgen sargı bezi kullanılır. El, parmaklar üçgenin bir ucunu gösterecek şekilde sargının üstüne konur. Üçgenin parmaklar tarafındaki bölümü elin üstüne katlanır. Sonra sağ ve sol uçlar elin üstüne katlanarak düğümlenir. Bilek bölümünde kalan fazla parça düğümün üstüne katlanarak sargı tamamlanır.
Parmak sargısı: Bilekten başlayarak yaralı parmağa doğru uzanan sekiz şeklindeki sargı yapılır. Çoğu kez, parmağın yalnız yaralı ucunun sarılması yeterli olabilir.
Ayak sargısı: Ayak tarağından başlayarak bileğe doğru yükselen başak sargı şekli uygulanır. Bileğe sarılacak son kattan sonra düğüm yapılır.
Üçgen sargılar: El, ayak sargıları için kullanıldığı gibi omuz askısı yapmak için de kullanılır. Evde her zaman üçgen sargı bulunmayabilir; ama çocuk bezleri, peçeteler ya da eşarplardan hemen bir üçgen sargı hazırlamak mümkündür.
Omuz askısı: Üçgen sargıyla yapılır. Üçgenin bir ucu koltuk altının hemen üstünde kalır. Üçgen sargının gövdesi göğüsten sarkar ve kol bu parçanın içine alınarak üçgenin diğer ucu kaldırılıp koltuk altının hemen üstünde bırakılan uçla bağlanır. Düğümün daima omzun ön tarafında yapılmasına dikkat etmelidir. Ensede yapılacak düğümler enseye basınç yaparak rahatsızlık verebilir.
Sargının açılması: Sargılar açılırken, yaranın açılmamasına dikkat etmelidir. Yapışmış sargı bezleri, üzerine damlatılacak oksijenli su ile yumuşatılmalıdır. Doğrudan yaranın üzerine konmuş olan gazlı bezin mümkünse çıkarıldıktan sonra yakılarak yok edilmesi uygundur. Sargı bezi tekrar kullanılacaksa, yıkanır, ütülenir ve tekrar rulo halinde sarılır.
