Tinea Enfeksiyonları
Dermatofit enfeksiyonlar için sorumlu tutulan mikroorganizmalar Triko-fiton, Mikrosporum ve Epidermofiton türleridir. T. rubrum, T. mentagro-fites ve E. flokkosum insanlarda dermatofit enfeksiyonlarına neden olan en yaygın gruplardır. Köpekler, kediler veya çocuklardan geçen Mikrosporum kanis çocuklarda tinea kapitis yapar, nadiren de diğer tinea enfeksiyonlarına neden olur. Bazen çok yangılı bir mantar enfeksiyonu, ineklerden (T. verrukosum) veya atlardan (T. equinum) da bulaşabilir.
Tanı deri kazıntılarının, saç veya tırnakların yüzde 20 potasyum hidroksit içinde 20 dakika bekletildikten sonra fungal hiflerin mikroskobik olarak görülmesiyle koyulur. Yukarıda anlatılan siyanoakrilat ile yapılan "yüzeyel deri biyopsi tekniğinin" kullanımı tanıyı çok kolaylaştırır .
Direk mikroskopi negatif olduğunda kültür denebilir ancak 2-3 hafta veya daha fazla zaman alır.
Tinea enfeksiyonlarının klinik özellikleri
Tinea korporis
Vücut ve ekstremitelerin tinea enfeksiyonudur. Kaşıntılı, yuvarlak veya halka şeklinde, kırmızı, pullu, keskin sınırlı lezyonlar tipiktir
Egzema ve psoriasis lezyonlarından anamnez ve miçelyum varlığıyla ayırt edilmelidir. Herhangi bir dermatofit türü buna neden olabilir. Bir hayvan türü buna neden olmuşsa (T. verrukosum gibi), enfekte deri çok yangılı olup birkaç haftada kendiliğinden iyileşir.
Tinea kruris
Tinea kruris veya kasık tinea'sı çoğunlukla genç erkeklerde görülen çok kaşıntılı bir hastalıktır. Her iki kasıkların medial kısmında asimetrik iyi sınırlı, kırmızı yamalar şeklinde görülür. Tedavi edilmedikçe uyluktan aşağı ve skrotuma yayılır. Sorumlu mantarlar T. rubrum ve E. flokkosum' dur. Ayrıcı tanıya giren seboreik dermatit veya intertrigo' da döküntüler simetrik olup sınırları keskin değildir. Ayrıca, fleksural psoriasis de ayrıcı tamda akla getirilmelidir.
Tinea pedis
Ayaklardaki tinea enfeksiyonları:
1 Veziküler tip; ayak kenarlarında eritemli zemin üzerinde kaşıntılı vezi-küler lezyonlar;
2 Plantar tip, ayak tabanında kızarıklık ve pullanma; veya
3 İnterdigital tip, özellikle dördüncü ve beşinci parmak arasındaki deri de pullanma ve maserasyon formlarında görülebilir.
Tinea pedis özellikle oda paylaşımlarından bunu kapan genç ve orta yaş erkeklerde çok sık görülür. Kaşıntılı olma ve uzun sürme eğilimindedir. Özellikle T. rubrum ama bazen de T. mentagrofites ve E. flokkosum da bu enfeksiyona neden olabilir.
Tinea manuum
Tinea'nın daha az görülen bu kronik formu genellikle sadece bir eli tutar ve genellikle el çizgilerinde açık kırmızı ve gümüş renginde pullar görülür. Çoğunlukla T. rubrum sorumludur.
Tinea kapitis
Çocuklarda çok daha yaygın görülen kafa derisinin bu mantar formu genellikle M. kaniş'e bağlıdır. Kafa derisinin stratum korneum' u ve saçı çevreleyen epiteli tutan bu form (ektotriks enfeksiyonu) kafa derisinde pembe pullu lezyonlar ve saç tellerinin gövdesinde kırılma yaparak saç dökülmesine neden olur. Tarak paylaşımıyla çok kolay yayılır. Enfeksiyon alanları bazen uzun dalga UV ışığıyla (Wood ışığı) altında açık yeşil floresan bir renk verir.
T. schoenleini'nin yaptığı başka bir tinea kapitis formunda mantar saç teli gövdesinin iç kısmını tutar (endotriks) ve şişme, iltihaplanma ile skar bırakabilen yoğun yangıya neden olur.
Tinea unguium
Tinea unguium, tırnak ve tırnak yatağının mantar enfeksiyonudur. Sorumlu mantarlar T. rubrum, T. mentagrofites veya E. flokkosum'dur. Enfekte tırnaklar sarımsı, beyazımsı renkte ve kalınlaşmıştır. Oniko-liz oluşur ve subungual birikintiler meydana gelir. Bu durum, el parmaklarından çok ayak başparmağında görülür. Tinea unguium, tırnak psoriasis' inden ayırt edilmelidir
Tinea inkognito
Bu yaygın atipik mantar formu uygunsuz topikal kortikosteroid kullanımına bağlıdır. Kortikosteroidler derinin mantarlara karşı koruyucu yangısal cevabını baskılayarak yayılmalarına ve görünümlerini değiştirmelerine neden olur.
Tedavisi
Kıllı bölgelerinin bilinen tinea enfeksiyonu için imidazol içeren preparat-ların (mikonazol, ekonazol ve klotrimazol gibi) günde iki defa 3-4 hafta kullanımı genellikle yeterlidir. Terbinafin gibi topikal allilaminler de etkilidir.
Tinea unguium ve tinea kapitiste birçok alan tutulmuşsa veya topikal tedavi başarısız ise aşağıdaki sistemik ilaçlardan biri kullanılabilir:
Griseofulvin (500 mg, günde iki defa) sadece tinea enfeksiyonlarında etkilidir ve ciddi yan etkileri azdır.
Ketokonazol (200 mg/gün) maya ve dermatofit enfeksiyonlarında etkilidir. Bu ilaç ciddi hepatotoksisite, deri döküntüsü, trombositopeni ve gastrointestinal yan etki olasılıklarından dolayı ağır ve dirençli hastalar için saklanmalıdır.
Itrakonazol (100 mg/gün) ketokonazol gibi hem maya hem de derma-tofitlerde etkilidir. Ciddi yan etkileri azdır.
Terbinafin (250 mg/gün) sadece dermatofit enfeksiyonlarında kullanılır. Ciddi yan etkileri azdır.
Bu ilaçlar 2-6 hafta verilir, griseofulvin ise ayak tırnaklarının tinea un-guium'u için verildiğinde 6-12 ay kullanılması gerekir.
