Göğüs Kanseri Tedavisi Sonrası Süreci
Tedavi sürecinde nasıl bir yol izlenir? Diyelim bir hasta size geldi, tanı konuldu; meme kanseri. Bundan sonraki süreçler nelerdir? Mesela önce ilaç tedavisi, iyileşme görülmediği takdirde ameliyat, ameliyat sonrası ışın tedavisi vs. gibi?
Özellikle erken dönemde yakalanmış meme kanserlerinde öncelikli tedavi seçeneği cerrahidir. Eğer cerrahiye uygunsa, yani 5 cm.'den küçük, vücudun başka yerlerine sıçramamış bir kanserse, öncelikle ameliyat edilir. Eğer kitle 5 cm.'den büyükse, öncelikle kemoterapi uygulanarak kitlenin küçülmesi sağlanabilir. Kule ameliyat edilebilecek boyutlara getirildiğinde, yani 5 cm.'nin altına indirildiğinde cerrahi uygulanır. Sonrasında ameliyatta alınan örneklerin sonuçlarına bakarak, gerektiğinde tekrar kemoterapi uygulanabilir.
Ayrıca dörtten fazla koltuk altı lenf düğümü tutulumu varsa, radyoterapi uygulanır. Son olarak alınan parçadaki hormon reseptörlerinin durumuna bakarak hormon tedavisi (tamoksifen vd.) planlanır. Bazı durumlarda da nüksleri önlemek için yumurtalıkların da alınması gerekebiliyor.
En temel tedavi seçeneklerini şöyle formülize edebiliriz:
Önce cerrahi, sonra gerekiyorsa kemoterapi + radyoterapi + hormonoterapi (en sık uygulanan seçenek),
Önce kemoterapi, sonra cerrahi, sonra gerekiyorsa yine kemoterapi + radyoterapi + hormonoterapi,
Sadece cerrahi,
Sadece kemoterapi.
Ameliyattan sonra tedaviye kaç yıl devam ediliyor?
Ameliyattan sonra tedaviye mutlaka devam ediliyor. Ancak bu aşamada hangi tedavilerin verileceği ameliyattan sonra çıkan patoloji raporuna göre planlanıyor. Genellikle ilaç ve ışın tedavisi ameliyattan altı ay sonra tamamlanıyor, ama hormon tedavisi verilecekse bu süre ortalama beş yıldır.
İlaç ve ışın tedavisi bitti, sonra ne oluyor?
Eğer verilmesi gerekiyorsa, hormon ilacı takviyesi ile hasta takibe alınıyor bu aşamadan sonra. Takip protokolü üzerinde dünya çapında tam bir fikir birliği olmamakla birlikte, her ülkenin kendine has yaklaşımları var. Örneğin Türkiye'de yapılan ulusal uzlaşı çalışmalarına göre klinik olarak hastanın ilk üç yıl boyunca üç ayda bir, sonraki iki yılda altı ayda bir ve beşinci yıldan sonra da yılda bir aralıklarla takibi uygun bulunmakta.
Tabii bu standart bir formül değil. Her hastaya ve hastalığın aşamasına göre küçük değişiklikler gösterebiliyor.
Ameliyat sonrasında mamografisi isteniliyor mu?
Ameliyat sonrasında bir yıl geçtikten sonra diğer memenin mamografik takipleri yıllık olarak yapılmaya devam ediliyor. Ancak eğer "meme koruyucu ameliyat" yapılmışsa, ameliyattan kısa bir süre sonra tümörün çıkarıldığı meme, mamografik olarak kontrol ediliyor. Burada amaç, kitlenin tamamen çıkarılıp-çıkarılmadığını araştırmak. Eğer herhangi bir sorun yoksa yine diğer meme ile birlikte yıllık olağan mamografik kontrollere devam ediliyor.
Kemik ve meme sintigrafisi nedir? Ne kadar sıklıkta istenilir?
Sintigrafi, özel bazı radyoaktif maddelerin damar içine verilerek, ilgili organların görüntülenmesini sağlayan bir nükleer tıp uygulamasıdır. Bu uygulama genel cerrahi pratiğinde guatr için sıklıkla uygulanır. Meme sintigrafisi de memeye yönelik olarak yapılan bir tarama yöntemidir. Her ne kadar bazı araştırmalar mamografiye destek olarak tarama amaçlı kullanılabileceğini gösterse de pratikte çok fazla tercih edilmeyen bir yöntemdir.
Kemik sintigrafisi ise çoğunlukla kemiğe sıçrama şüphesi olduğunda istenen bir uygulamadır. Ancak kansere bağlı problemlerle normal kemik erimesi veya kırığa bağlı problemleri ayırt etmede çok başarılı olmadığından, geleneksel kemik filmleri ile birlikte kullanılma eğilimi vardır.
Özetle her iki yöntem de meme kanserinde standart uygulamalar değildir. Gerektiğinde ve diğer tetkiklerle desteklenerek uygulanırlar.
Terleme miktarının meme kanseri ile bir ilgisi var mıdır?
Bilindiği kadarıyla terleme ile meme kanseri arasında herhangi bir ilişki yoktur.
Meme kanserinin gelişme hızı nedir? Ne kadar zamanda müdahale edilmeli?
Normalde memedeki bir kitlenin elle fark edilmesi için ortalama 1 cm.'lik çapa ulaşması gerekiyor. Meme kanserinin tek bir kanser hücresinden 1 santimlik çapa ulaşması için geçen zaman, kanser hücrelerinin özelliğine göre, beş ile sekiz yıl arasında değişmekte.
Dolayısıyla meme kanseri elle fark edildiğinde, aslında başlangıçtan itibaren beş-sekiz yıllık bir süre geçmiştir. Tabii mamografi ile henüz ele gelmeyen kitleleri bile belli bir büyüklükte saptamak mümkün olduğundan, burada yıllık olağan tarama yapılmasının önemi hepten ortaya çıkıyor.
Buradan yola çıkarak meme kanseri saptandığında, mümkün olan en kısa sürede müdahale etmek gerektiği açıkça ortaya çıkıyor. Bu sürenin ameliyat öncesi değerlendirmeler ve hazırlıklar ile birlikte iki haftayı geçmemesinde büyük fayda var.
Meme kanserinin tekrarlama riski nedir? Diyelim meme ameliyatı gerçekleşti, bunun üzerinden ne kadar zaman geçerse tekrarlar? Tekrarlama riskinin görülme sıklığı nedir?
Meme kanserinin en sık tekrarlama olasılığı, ilk iki yıl içerisindedir. Bu nedenle de ameliyattan sonraki ilk iki yıl takip süreleri çok daha sık iken, ikinci yıldan itibaren genellikle herhangi bir kadın gibi yıllık takiplere alınırlar. Tekrarlama olasılığı genel olarak yüzde 10 ile 13 arasındadır.
Meme kanseri tedavi edildi ve belli bir süre de kontrollerine devam edildi. Ne zaman gebe kalabilir? Bu konuda herhangi bir sınırlandırma var mı?
Aslında bu konu oldukça kritik; özellikle meme kanseri geçiren kadın genç ve doğum yapmamışsa, gebelik önem kazanıyor. Bu konuda tam bir fikir birliği olmamakla birlikte, tedavinin bitiminden sonra gebelik için iki sene beklenmesi ideal bir süre gibi görülüyor. Çünkü ilk iki yıl meme kanserinin en sık tekrarlandığı zamandır. Bu süreden sonra meme kanserinin tekrarlama riski gerilediği için gebe kalmak daha uygun olacaktır.
Ayrıca yapılan araştırmalarda gebe kalmanın meme kanserini tetiklemediği sonucuna varılmış. Bu nedenle meme kanseri tedavisinden en az iki sene sonra gebe kalınmasında sakınca yok.
