Tümör volümü
Prostat kanseri çeşitli prognostik faktörlere bağlı olarak değişken bir biyolojik davranış göstermektedir. Bu prognostik faktörler arasında en önemli olanları tümörün volümü ve diferansiyasyon derecesidir. Kanserin biyolojik davranışı direk olarak tümör volümü ile ilişkili olup asemptomatik ve latent kanseri olan hastalarda tümör volümü 0.1 cc’den düşüktür. Yüksek grade’li kanserlerin volümü genellikle 1 cc’den fazladır. Genel olarak tümör volümü ile prostat dışına yayılım arasında korelasyon bulunmaktadır. McNeal çalışmasında lenf nodu ve seminal vezikül tutulumunun kapsül penetrasyonu ile ilişkili olduğunu ve kapsül penetrasyonunun da direkt tümör volümü ile orantılı olduğunu göstermiştir (128). Kapsüler penetrasyon tümör volümünün 4cc’den az olduğu olgularda nadirdir. Kapsüler penetrasyonda tümör volümü kadar tümör lokalizasyonu da önemlidir. Örneğin, kapsül penetrasyonu için transizyonel zon tümörlerinin periferik zon tümörlerine göre daha büyük volümlere ulaşması lazımdır. Yine tümör volümünün 4 cc’den az olduğu olgularda lenf tutulumu ya da seminal vezikül tutulumu nadirdir.
Tümör grade nedir
Prostat kanseri oldukça heterojen özellik gösteren bir tümör olup tümörlerin çoğu periferik zonda ve multifokal olarak ortaya çıkmaktadır. Bu karsinomların biyolojik davranışları oldukça değişkendir. Bazıları hiçbir bulgu oluşturmayıp latent halde seyrederken diğer bir kısmı erkenden manifest hale geçerek çok hızlı ilerleme gösterir.
Prostat kanserinin histolojik grade’nin değerlendirilmesinde çok sayıda sistem vardır. Gaeta, Böcking, Broders, MD Anderson Hospital ve Mostofi bunlardan bazıları olup Gleason sistemi en yaygın olarak kullanılan derecelendirme sistemidir. Gleason sistemi esas olarak tümörün glandüler konfigürasyonuna dayalı olup sitolojik özelliklerin bu derecelendirmede etkisi yoktur. Buna rağmen çoğu olguda glandüler diferansiyasyonla hücre çekirdek özelliklerinin korelasyon gösterdiği izlenmektedir. Gleason sisteminde glandüler yapıların diferansiyasyonuna göre 1 ila 5 arasında değişen derecelendirme yapılır. En iyi diferansiyasyon gösteren grade 1’de tümör çevresi sınırlı, uniform, sıkışık ve ayrık yerleşimli bez yapılarından oluşur. Grade 2 tümör iyi diferansiye olup genel olarak tümör çevresi sınırlıyken, yer yer çevredeki non-neoplastik dokuya uzanımlar vardır. Bez yapıları tekli ve ayrı ayrıdır, ancak grade1’deki kadar uniform olmayıp daha gevşek yerleşimlidir. Orta derece diferansiye tümör olan grade3’de tümör non-neoplastik prostat dokusuna infiltre olmuştur. Bez yapılarının şekil ve boyutlarında belirgin farklılıklar izlenir ve grade 1 ve 2’ye oranla daha ufak oldukları izlenir. Kötü diferansiye tümör olan grade 4’te bez yapılarının birleşik olduğu ve tümör kenarlarının düzensiz infiltran karakteri izlenir.Grade 5’te ise glandüler diferansiyasyon tamamıyla ortadan kalkmıştır ve ortası nekroze tümör kitleleri izlenebilmektedir.
Gleason sisteminde, alınan doku örnekleride en sık tesbit edilen ( primer patern ) ve ikinci en sıklıkta ( sekonder patern ) gözlenen grandüler paternler belirlenir. Primer ve sekonder paternin her ikisinin de prognozda etkili olduğu düşünüldüğünden Gleason skor, primer ve sekonder paternin toplanmasından elde edilir ve dolayısıyla Gleason skor en düşük 2 (1+1) ve en yüksek 10 (5+5) arasında değişir. Gleason skoru 2-4 iyi diferansiye, 5-7 orta derece diferansiye ve 8-10 kötü diferansiye tümörleri gösterir. Mostofo’nin ortaya koymuş olduğu ve Dünya Sağlık Örgütünün (WHO) derecelendirmesi olarak bilinen WHO grade 1 (iyi),grade 2 (orta) ve grade 3 (kötü) farklılaşma derecelerinin bu sistemle özdeş olduğu kabul edilir.Bu sistemin dezavantajı grade 1 tümörün Gleason skor 2-4 ve gadre 3 tümörün Gleason skor 8-10’a eşdeğer olmasına rağmen grade 2 tümörün Gleason skor 5-7 ile uyumlu olmamasıdır.Gleason skor 7 tümör,Gleason skor 5-6’ya göre daha kötü prognoza sahip olmasına rağmen Gleason skor 8-10 tümör kadar agressif değildir.
Oesterling ve ark.’ları radikal prostatektomi ve biopsi Gleason skorunun patolojik evre ile korele olduğunu bildirmişlerdir. Gleason skor 8-10 olan olgularda kapsül tutulumu %85, cerrahi sınır pozitifliği %59, ortalama tümör volümü 4 cc, seminal vezikül tutulumu %48 ve lenfatik metastaz ise %24 iken bu oranlar Gleason skor 5’te kapsül tutulumu %16, cerrahi sınır pozitifliği %20, ortalama tümör volümü 2.2 cc, seminal vezikül tutulumu %1 ve lenfatik metastaz ise %1’dir
