Rüzgar Nedir, Rüzgar Oluşumu
Rüzgâr: Komşu iki hava kütlesi arasında basınç farklılaşması sonucunda oluşan hava hareketidir.
Rüzgâr daima YB alanlarından AB alanlarına doğru eser.
Rüzgârın hızı:
a) Basınç farkı fazla ise rüzgârın hızı fazla olur.
I. izobar haritasındaki YB alanından doğan rüzgarın hızı daha fazladır.
b) Basınç merkezleri arasındaki uzaklık azaldıkça rüzgârın hızı artar.
c) Yerşekilleri ve bitki örtüsü de rüzgârın hızını etkiler.
Rüzgârın yönü:
a) Basınç merkezlerinin birbirine göre konumu rüzgârın yönünü belirler.
Rüzgârlar her zaman yüksek basınç alanlarından alçak basınç alanlarına doğru eserler. Yönleri buna göre belirlenir. (rüzgar yönleri)
b) Yerşekillerinin uzanışı da rüzgârın yönünü belirler.
Rüzgar Çeşitleri
SÜREKLİ RÜZGÂRLAR; Alizeler, Batı Rüzgarları, Kutup Rüzgarları
MEVSİMLİK RÜZGÂRLAR; Muson rüzgarları
YEREL RÜZGÂRLAR; Meltemler (kara ve deniz meltemleri, dağ ve vadi meltemleri),
Sıcak Yerel Rüzgarlar (Föhn, Sirokko, Hamsin, Samyeli, Kıble, Keşişleme, Lodos ),
Soğuk Yerel Rüzgarlar(Mistral, Bora, Krivetz, Yıldız, Poyraz, Karayel),
Tropikal Siklonlar (Tayfun, Hurricane, Tornado, Kasırga, hortum)
Sürekli Rüzgârlar ve Türkiye’de Rüzgarlar
Sürekli basınç kuşakları arasındaki basınç farkından doğarlar. Dünya'nın günlük hareketi nedeniyle sapmaya uğrarlar. Esiş yönleri yıl içinde hiç değişmez. Okyanus akıntılarının oluşmasına neden olurlar.
a) Alizeler
30° Dinamik yüksek basınç kuşağından, Ekvatoral termik alçak basınç kuşağına doğru eserler.
Kuzey Yarımküre'de kuzeydoğudan Güney Yarım-küre'de güneydoğudan esen doğu yönlü rüzgârlardır.
Sıcak Kuşakla kıtaların doğu kıyılarına ve karşılaşma alanları olan Ekvator çevresinde yağış miktarında artışlara neden olurlar.
Üst troposferde, Ekvator'dan 30° enlemlerine doğru olan hava hareketine ise "Ters Alizeler" denir.
b) Batı Rüzgârları ve rüzgar yönü
30° Dinamik yüksek basınç kuşaklarından, 60° Dinamik alçak basınç kuşaklarına doğru eserler.
Kuzey Yarımkürede güneybatıdan, Güney Yarımküre'de kuzeybatıdan eserler (Batı yönlü rüzgârlardır).
Orta Kuşakla, kıtaların batı kıyılarına bol yağış bırakırlar ve bu bölgelerde her mevsim yağışlı Ilıman Okyanus iklimini oluştururlar.
c) Kutup Rüzgârları
90° Termik yüksek basınç kuşaklarından 60° alçak basınç kuşaklarına doğru eserler.
Kuru ve soğuk rüzgârlardır. Bu nedenle estikleri bölgelerde sıcaklığı düşürürler.
Mevsimlik (Devirli) Rüzgârlar Musonlar
Kıta ve okyanusların yıl içinde farklı ısınıp soğuma özelliğinden doğarlar.
Esiş yönleri yıl içinde değişir. Yazın denizden karaya, kışın karadan denize doğru eser.-
En belirgin olarak görüldüğü bölge Güney ve Güneydoğu Asya kıyılarıdır.
Yaz musonları yağış getirir, kış musonları kuraktır. (hakim rüzgar)
Güney ve Doğu Asya'daki adalar kış musonlarıyla da yağış alır.
Yazın kara denize göre çok ısınır AB alanı olur. Deniz geç ısınır YB alanı olur.
Kışın kara çabuk soğur YB alanı olur. Deniz geç soğur AB alanı olur.
Yerel Rüzgârlar ve coğrafya rüzgarlar
a) Günlük Devirli Rüzgârlar Meltemler
Kara ve Deniz Meltemleri: Kara ve denizlerin gün içinde farklı ısınıp soğumasından oluşurlar. Gündüzleri denizden karaya, geceleri karadan denize doğru eserler. Daha çok yaz aylarında etkili olurlar. En şiddetli olduğu saatler öğle saatleri ve sabaha karşıdır.
Dağ ve Vadi Meltemleri: Yükseklere çıkıldıkça atmosferin yoğunluğu, nemliliği azalır. Bu nedenle dağ-ların yüksek kesimleri ile vadiler arasında gün içinde sıcaklık farklılıkları oluşur. Ortaya çıkan basınç farkı nedeniyle, gündüzleri vadilerden dağlara, geceleri dağlardan vadilere doğru rüzgâr eser.
b) Sıcak Yerel Rüzgârlar ve rüzgar isimleri
Föhn: Bir yamaç boyunca yükselerek soğuyan ve nemini bırakan hava doruğu aşarak diğer yamaçta alçalarak her 100 m. de 1°C ısınır.
Bu nedenle sıcak olarak eser ve kurutucu etki yapar. Rüzgâr ne kadar yükselti kaybederse (yükselti farkı) sıcaklığı ve kurutucu olma etkisi o kadar fazla olur.
Sirokko: Kuzey Afrika'da Büyük Sahra Çöiü üzerinden esen sıcak, kuru, tozlu rüzgârdır.
Hamsin: Mısır'da çöllerden estiği için sıcak ve kuru rüzgârlardır.
c) Soğuk Yerel Rüzgârlar ve rüzgar şekilleri
Bora: Dalmaçya kıyılarında eser. Karlarla kaplı yüksek yerlerden estiği için soğuk rüzgârlardır.
Mistral: Fransa'da Rhone vadisi boyunca karaların iç kısımlarından Akdeniz'e doğru esen rüzgârlardır.
Krivetz: Romanya'nın Karadeniz kıyılarında esen soğuk yerel rüzgârdır.
Türkiye'de kuzeyden esen rüzgârlar hava sıcaklığını düşürür, güneyden esen rüzgârlar hava sıcaklığını yükseltir.
d) Tropikal Siklonlar
Tropikal Kuşakla ani ve büyük basınç farklarından doğan çok şiddetli rüzgârlardır.
Kasırga niteliğindeki bu rüzgârlara Atlantik'te Tornado, Antillerde Hurricane, Hini Okyanusunda Tayfun gibi adlar verilir.
