İnsanda Solunum Sistemi
Vücudumuz için gerekli olan enerji, hücrelerde organik moleküllerin yıkılmasıyla ortaya çıkar. Bu kimyasal tepkimenin gerçekleşebilmesi için oksijen kullanılır ve artık ürün olarak karbondioksit oluşur. Enerji veren tepkimelerin, dolayısıyla canlılığın sürekliliği, oluşan karbondioksitin atmosfere verilip, oksijenin alınmasıyla mümkündür. Solunum sistemi, gerekli oksijenin atmosferden alınması ve geriye karbondioksit verilmesinde önemli bir işleve sahiptir.
İnsanda solunum sürecinde başlıca dört büyük mekanizma yer alır. Bunlar:
1. Solunum havasının, atmosferle akciğer hava keselerine alınması
2. Oksijen ve karbondioksidin hava kesesi ve kan arasındaki difüzyonu
3. Kan ve vücut sıvılarıyla oksijenin dokulara taşınması, ve dokularda oluşan karbondioksidin uzaklaştırılması.
4. Solunum hareketlerinin düzenlenmesi.
Solunumla ilgili yapılar
Burun
Burun, kemik ve kıkırdaktan yapılmış, kas ve deriyle örtülü bir organdır. Burnun uç kısmına doğru yerleşmiş olan kıkırdak doku, soluk alırken burun duvarlarının içe doğru çekilmesine engel olduğu gibi dayanıklılığı artırması bakımından da önemlidir. Burnun içi epitel dokudan salgılanan mukusla kaplıdır. Mukus tabakasının; solunum havasını ısıtmak, nemlilik derecesini artırmak ve temizlemek gibi fonksiyonları vardır. Diğer yandan silli epitel ve burun kılları solunum havasını temizleyen oluşumlardır. Burun mukozasından kokain ve nikotin gibi uyuşturucu maddeler kana karışabilir.
Yutak
Yutağın ön tarafı açıktır. Bu açıklık ile yutak yukarıda burun, ortada ağız boşlukları ve aşağıda soluk borusuyla bağlantı sağlar. Yutak, solunum ve sindirim sisteminin açıldığı bir açıklık durumundadır. Yutağın üst bölümüne burun delikleri ve orta kulaktan gelen östaki boruları açılır.
Gırtlak
Kıkırdak, bağ doku ve kaslardan yapılmış olup, soluk borusunun üst bölümünü oluşturur. Aynı zamanda ses organıdır. Gırtlağın üst deliği solunum deliğini daraltabilecek ve hatta gerektiğinde tamamıyla kapatabilecek bir mekanizmaya sahiptir. Özellikle sesin oluşumuyla ilgili olan bu mekanizma, gerekli durumlarda solunum yolunu tamamıyla kapatarak, yabancı ve zararlı cisimlerin içeri girmelerini engeller.
Ses Oluşumu
Gırtlakta ses oluşumunda iskelet kasları görev yapar. Ses plikaları olarak adlandırılan bu kaslar, akciğerden gelen havayla titreşmeye başlar. Oluşan titreşim buradan geçen havayı da titreştirerek ses dalgalarını oluşturur. Oluşan ses dalgaları ağız boşluğunda çene, dil, yanak ve dudakların çeşitli hareketleriyle harfler oluşur.
Soluk Borusu
Solunum yolunun gırtlaktan sonra gelen bölümüdür. Düz bir boru şeklindedir. Soluk borusunun yarısı boyunda yarısı göğüs boşluğunda bulunur. Beşinci göğüs omurunun üst kısmında sağ ve sol olmak üzere iki kola ayrılır. Bu kolların her birine bronş denir. Bronşların hava keseleri içinde kalan kısmına ise bronşçuk denir. Bronşların iltihaplanmasına ise bronşit denir. Soluk borusunun arka kısmında yemek borusu bulunur.
Akciğerler (Pulmones)
Göğüs boşluğunda bulunan akciğerler, sağda ve solda birer adet olmak üzere iki tanedir. Solunum olayının temeli olan gaz alış-verişi burada gerçekleşir. İki akciğer ortada, kalp, yemek borusu, soluk borusu ve önemli sinirleri barındıran orta bölme (mediastinum) ile ayrılmıştır. Mediastinum aynı zamanda göğüs boşluğunu da ikiye ayırır. Akciğerler iki katlı bir zarla kaplıdır. Plevra adı verilen bu zarlardan; dışta olan göğüs boşluğunu, içte olan ise akciğerlerin üzerini kaplar. İki zar arası sıvıyla doludur. Sıvı, akciğerlerin solunum hareketlerini kolaylaştırır.
Akciğerler; derin yarıklarla sağdaki üç, soldaki iki loba ayrılmıştır. Akciğerlerin üzerini örten zar bu yarıklara kadar sokulur.
Loblar: Çok sayıda lobçuktan oluşur. Her bir lobçuk özel sinir ve kan damarlarıyla bağlantılıdır. Bir lopçuk ise, çok sayıda hava kesesi ve bu keseleri bir arada tutan bronşçuklardan oluşur.
Hava keseleri, solunumun en önemli aşaması olan, kanla solunum havası arasında gaz alışverişinin gerçekleştiği yapılardır. Keseler bu görevi yapmak üzere oldukça özelleşmişlerdir. Yetişkin bir insan akciğerlerinde toplam 300 milyondan fazla hava kesesi bulunur. Bunlar solunumun yüzeyini 65-70 m2 ye kadar genişletir.
