Kan ile Doku Sıvısı Arasında Madde Alışverişi
Dolaşımın amacı, doku sıvıları ile kan plazması arasında madde alışverişini sağlamaktır. Kılcal damarların toplam yüzey alanı yaklaşık 500-700 m2 yi bulur. Kılcal damar dış çeperi oldukça ince bir tabakadan oluşmuştur. Kılcallarda kanın akış hızı kılcal damar halka kaslarıyla kontrol edilir. Halka kasların asıl fonksiyonu, kanın dokulardan kontrollü geçişini sağlayarak kan plazması ile doku sıvısı arasında madde alışverişini sağlamaktır. Plazma ile doku sıvıları arasındaki madde alışverişinde en önemli mekanizma difüzyondur. Yağda eriyen maddeler kılcal damarlardaki deliklerden geçmek zorunda kalmaksızın, doğrudan hücre zarından geçerler. Oksijen, karbondioksit, bu maddelerden bazılarıdır. Suyun difüzyonu ise önce kılcal damar çeperinden sonra ise deliklerden gerçekleşmektedir. Su içinde erimiş halde bulunan ve lipitte erimeyen maddeler ise kılcal dışına doğrudan delikler aracılığı ile geçiş yaparlar.
Dokular ile plazma arasındaki madde alışverişinde kan basıncı önemli işleve sahiptir. Hidrostatik basıncın doku sıvısına göre yüksek olduğu bölgelerde plazma, doku sıvılarına doğru kitle akışı yapar. Plazmada, kan basıncının tersi yönünde iş gören ve doku sıvısının kan plazmasına geri dönmesinde etkili olan ozmotik proteinler bulunur. Büyük bir bölümü albuminler grubundan oluşan bu proteinler normal koşullarda doku sıvısına geçemezler ve plazma osmotik basıncının az çok değişmeden kalmasına neden olurlar.
Buna göre dokularda madde alış veriş mekanizmasının işleyişi şöyledir: Atardamar kılcallarında hidrostatik basınç plazmanın osmotik basıncından daha yüksektir. Buna bağlı olarak plazma sıvısı doku aralarına geçer. Ancak bu geçişte osmotik değeri olan kan proteinleri kılcallar içinde kalır.
Toplar damar kılcallarının uçlarına doğru gidildikçe sıvı kaybına bağlı olarak kan basıncı düşer ve sıvı osmotik basıncı artar. Buna bağlı olarak doku aralarındaki sıvı maddeler plazmaya geri dönmeye başlar.
