Mimikri Nedir
Bir sinek türünde olduğu gibi, korumasız bazı hayvanlar yırtıcı ve iğnesi zehirli eşek arısına çok benzer. Burada evrim sürecinde, eşek arısının bir taklitçisi oluşmuştur. Eşek arısını avlamak için edinilen olumsuz deneyim nedeniyle, ondan çekinen avcı düşmanlar, sinekten de çekinir. Bu olaya MİMİKRİ denir.
Afrika ve Güney Amerika'nın kelebeklerindeki mimikri çok iyi bilinir. Burada zararsız türler lezzetsiz türleri taklit eder. Kötü lezzetli olanlarla yapılan deneyim nedeniyle, böcekcil kuşlar da aslında lezzetli olan taklitçileri yemekten kaçınır. Mi-mikrinin özel bir şekli de engerek yılanlarında görülür. Engerek yılanları çok zehirli, zehirli ve az zehirli türleri kapsar. Bu üç grup birbiri ile akraba değildir; ama hepsi kırmızı sarı-siyah halkalıdır. Burada hangi türlerin gerçek, hangi türlerin taklitçi olduğu bilinmez. Gerçek engerekler çok zehirlidir. Bunlar avını hemen öldürür. Hem gerçek engerek hem de zehirsiz olan taklitçi yılanlar üçüncü grup (az zehirli engerek) yılan türünü taklit eder. Engereği taklit eden karayılan az zehirlidir. Avcılar kırmızı sarı-siyah bandlılığa sahip yılanlardan kaçınır. Bu durum az ve çok zehirli taklitçiler yüzünden ortaya çıkar. Orta derecede zehirli olan yılan grubu burada taklit edilendir.
Bazı taklitçi hayvanlar avcıdır. Deniz şeytanı adlı bir balık türü sırt yüzgecini kamçı gibi uzatarak avını avlar. Kamçının ucu solucan şeklindedir ve avcının ağzı önünde hareket eder. Kendisi gizli olarak denizin tabanında oturur. Bu uzantıları solucan sanan balıklar avcı balığın avı olur. Zoka balığı derin denizlerde de yaşar. Bunlardaki uzantının ucunda bir elektrik organı vardır. Bu da av olan organizmaları uyarır.
Taklit Zoka balığındaki gibi avı yanıltıcı ise AGRESİF (=SALDIRGAN) MİMİKRİ vardır.
Parazitlik (=AsalakIık)
Bağırsak solucanı, sivrisinek ve pire PARAZİT olup ya geçici ya da devamlı olarak bir konukçuda yaşar.
Parazit başka bir canlının organik maddeleri ile beslenir ve ona zarar verir. Bunda bir taraf için fayda (+), diğer taraf için ise zarar (-) söz konusudur Bu nedenle parazitliği (+/-) işareti ile gösterebiliriz. Parazitler konukçularına göre daha küçüktür. Parazitlik hayvanlar aleminde çok yaygındır. Hayvan türlerinin 1/4'ü parazitik yaşar. Vücut içindeki parazitliğe ENDOPARAZİTLİK (=İÇ PARAZİTLİK) denir.
Organizasyonu yüksek bitkiler arasında parazit olanların sayısı çok azdır. Ökse-otu çok yaygın bir YARI PARAZİT'tiv, zira yaprakları fotosentez yapabilir. Ökseotu bitki dokusuna girer ve oradan su, tuz ve muhtemelen belli organik maddeleri alır.
Birçok parazit türü de insanda yaşar. Örneğin insan biti vücudun dışında yaşayan tipik bir DIŞ PARAZİT (=EKTOPARAZİT)'tir. Parazitlere de parazit olan canlılar vardır. Bunlara HİPERPARAZİT adı verilir.
Parazitler insanda çeşitli rahatsızlıklara neden olur. Parazitlerin salgıladığı zehirli metabolitler sağlığı tehdit eder.
Sıtma (=Malaria)
Ellili yıllarda Dünya Sağlık Örgütü (=WHO) nün denetiminde başlatılan sıtma ile savaş kampanyası sonucu sıtmanın kontrol edildiği sanılıyordu. Sıtma bugün özellikle yurdumuzun bazı bölgelerinde tehlikeli bir artış gösteriyor. Bütün dünyada yılda 200 milyon insan sıtmaya yakalanır. Sıtma nedeniyle ölenlerin sayısı da milyonlarla ifade edilir. Ölenlerin büyük bölümünü 5 yaş ve altındaki çocuklar oluşturur.
Sıtma endoparazitik yaşayan PLAZMODYUM'la olur. Bunlar SPOROZOlT olarak ANOFEL sivrisinek türlerinin tükürüğü ile sokma sırasıda aşılanır. 30 dakika içinde sporozoitler kanla insan karaciğerine girer. Orada BÖLÜNME (=ŞIZOGONI) ile çoğahr(Şekil 339.1). Tek bir sporozoitten 10000 MEROZOİT oluşur. Bunlar kana girer ve her biri bir alyuvara arız olur. Bundan sonra da 2ş zamanlı bir bölünme olur ve alyuvarlar patlar. Aniden serbestleşen parçalanma ürünü, malaria için tipik olan yüksek ateşe neden olur. Bunun yanında kan azalması, kalp ve dolaşımda yetmezlik görülür. Alyuvarlardaki şizogoni tekrarlanır. Malaria tertiona'da, üç gün ateşinde çoğalma süresi 48 saati bulur ve her üç gün de bir alyuvarların patlaması tekrarlanır. Birçok defa olaylanan bu şizogoniden sonra, ayrı ayn merozoitler alyuvarlarda eşeysel olarak farklı formlara dönüşür. Bu GAMETOSİT'ler anofel dişisinin tekrar sokması ile taşınır ve sivrisinek bağırsağında eşey hücrelerinin bir araya gelmesi (=GAMOGONİ) olaylanır. Zigottan sporogoni ile enfeksiyonu yapan SPOROZOIT'ler oluşur ve tükrük bezine aktarılmayı bekler. Böylece hastalık yapıcının gelişim çevrimi tamamlanır.
Dünya genelinde sıtmanın yaygınlaşmasının önemli nedenlerinden birisi de, hastalık yapıcının, hastalığa karşı kullanılan klasik tedavi ilacı KİNİN ve kinin benzeri sentetik ilaçlara direnç kazanmasıdır.
