İnsanlarda Kalıtsal Hastalıklar
İnsanda Fenilalanin Metabolizması ve Fenilalanin Nedir
Alkaptonuri, homogentizik asitoksidaz enziminin genetik nedenlerden dolayı oluşmadığı ve idrarda homogentizik asidin biriktiği bir metobolik hastalıktır. Alkalik idrarda, Alkapton da denen bu madde siyah rengi oluşturur. Eklem kıkırdaklarında homogentizik asidin fazlaca birikmesi sonucunda eklem romatizması veya romatoit artirit hastalığı görülür.
İnsanlarda Görülen Kalıtsal Hastalıklar
Alkoptonuri fenilalanin adlı aminoasidin yıkımının genetik rahatsızlık sonucu gerçek-leşmemesinden doğar. Fenilketonuride fenilalaninin tirozine değişimi engellenir Homozigot olarak rahatsız olan insanın idrarında fenilalanin, fenilpirüvikasit ve diğer fenıl ketonları ile birlikte birikir. Fenilketonlarımn birikimi sonucunda bebeklerde beynin gelişiminde çok ağır arazlar ortaya çıkabilir. Bunun olup olmadığını belirlemek için yeni doğan çocuklarda GUTHRIE testi uygulanır. Doğumdan 5 gün sonra, yani bebeğin zengin protein aldığı dönemde, parmağından birkaç damla kan alınarak bir filtre kağıdına damlatılır ve kurutulur. Kuruyan bu kısım kesilerek bir besi plakasına yatırılır. Bu plakaya gelişmeleri için Fenilalanin aminoasidine gereksinim duyan bakteriler ekilir. Bakteriler belirli bir oranda büyürlerse, bebeğin kanında fenilalanin olduğu anlaşılır. Buradan çocukta kalıtsal olan bir metabolizma bozukluğu olduğu, yani çocuğun fenilketonuri hastalığına yakalandığı teşhisi konur. Bu kalıtsal hastalıkta, bir gen bozukluğu nedeni ile karaciğer fenialaninini titrozine dönüştüren, fenilalanin hidroksilaz adlı enzim üretilemez Bu enzim bozukluğu ile fenilalanin kanda 30 misli artar ve fenilketona dönüşür. Aminoasidin yoğunluğundaki artış, beyinde metabolik bozukluklara yol açar. Fenilketonuri tedavi edilmezse yüksek derecede aptallık görülür. (Fenilalanin hidroksilaz hastalığı)
Fenilalanin, insan yaşamı için gerekli bir aminoasit olup, besinle alınır. Fenilketonurinin etkileri büyük miktarda protein alımı ile ortaya çıkar. Yeni doğan çocuk kalıtlanan enzim bozukluğuna rağmen, önce zarara uğramaz. Eğer IGUTHRIE testi yardımı ile bu kalıtsal hastalık tanınabilirse, söz konusu çocuklara 15 yaşına gelinceye kadar, dozu çok iyi ayarlanmış fenilalenince fakir bir diyet uygulanır. Beyin o zamana kadar öyle bir gelişme gösterir ki, yüksek yoğunluktaki fenilalanin zarar yapmaz. Fenilketonurili çocukların ebeveynleri kural olarak hasta değildir; ama "enzim bozukluğu" resesif olarak kalıtlanır. Yeni doğan 10 000 çocuktan ancak birisinde fenil-ketonuriye rastlanır. Her 50 insandan birinin bu defekt (bozuk) genin heterozigot olarak taşıyıcısı olduğu hesap edilir. (kalıtsal hastalık nelerdir)
Resesif gen etkisine dayanan, birkaç yüz adet kalıtsal metabolizma rahatsızlığı vardır. Örneğin Tirozin metabolizmasında başka gen defektleri de görülür;bunlar enzim oluşturulmasını engeller. Örneğin, tirozinaz sentezinin bozulması halinde homozigot durumda tirozinin renk maddesi Melanine değişimi gerçekleşmez. Bu hastalığa yakalanmış kişilere Albino adı verilir. Tirozinden oluşan homogentizik asidi, enzim bozukluğu nedeniyle yıkılmazsa, idrar rengi hava ile temas edince koyulaşır. Buna da Alkaptonuri denir
Renkkörlüğü ve yaygın kalıtsal hastalıklar
Kalıtsal olan renkkörlüğü hastalığına özellikle erkeklerde rastlanır. Avrupa'da erkeklerin %8'i ve kadınlarında %0.5'i renkkörüdür. Bunlar kırmızı ve yeşil renkleri grinin basamakları şeklinde görür. Renkkörlüğüne neden olan gen X kromozomu üzerindedir. Heterozigot kadınlar bu anomaliyi göstermez. X kromozomunun normal geni, başka bir kromozomun defekt genine karşı dominantttır. Defekt gen bakımından heterozigot olan kadınlar renkkörüdür. Eğer renkkörlüğü için X kromozomundaki resesif gen erkek döle aktarılmışsa, bu anomali her durumda ortaya çıkacaktır. Y kromozomu ise gen taşımaz ve renk körlüğü için dominant bir alele sahip değildir. X kromozomuna bağlı kalıtımın en önemli yanı, erkekte bütün resesif genlerin X kromozomunda görülmesidir.
Kalıtsal Olan Kanama (=Hemofili) Hastalığı ve kalıtım kalıtsal hastalıklar
Hemofili, resesif ve X kromozomuna bağlı olarak kalıtlanır. Bu hastalık renkkörlüğüne benzer bir kalıtım şeması gösterir. Renkkörlüğü ve hemofili için sorumlu genler X kromozomunda ortak yerleri nedeniyle bir birleşme grubu oluşturur. 1938 yılında aşağıdaki kalıtsal durum açıklanmıştır: Hem kanama hem de renkkörlüğü hastalığı taşıyan bir kişinin kızı fenotipik olarak sağlıklıdır; ama her iki gen defekti yüzünden heterozigot olması gerekmektedir.
Bu kızın sağlıklı biriyle evlenmesinden dört oğlan çocuk meydana gelmiş ve bunlar fenotipik olarak birbirlerinden farklı bulunmuşlardır. Burada 4 kombinasyon görülür, 1) sağlıklı, 2) hemofilili, 3) renkörü ve 4) kenkkörü/hemofilili. Bu gözlem bağlantılı genlerin yer değiştirmiş olmaları ile açıklanabilir. İşte burada Krossing Över insanda ilk defa kanıtlanmıştır
MARFAN Sendromu
Bir Fransız çocuk doktorunun adıyla anılan bu kalıtsal hastalık, dominant olarak kalıtlanır. Üyelerin uzun oluşu, horoz göğsü oluşumu; göz bebeği ve göz elmasındaki defor-masyonlar ile kalp kapaklarındaki delikler gibi sendromlar, bu hastalığa aittir. Otozomal kromozomdaki MARFAN geni, çok sayıda özelliğe etki yapar. Bu durumda genin Polifeniliginden söz edilir. MARFAN geni anormal bir proteini kodlar. Bu, artan bir esneklik gösterir ve çeşitli organlarda bağ dokunun bileşkeni olarak görülür.
