Kardeş Çocukları Evliliği
Tercihli evlilikler arasında saydığımız kardeş çocukları evliliği; amca, teyze ve dayı, hala çocuklarının birbirleriyle gerçekleştirdikleri soya (kana) dayalı bir akraba evliliğidir.
Eş seçiminin bireylerin kendi eğilimlerine bırakıldığı yani serbest ve özgür olduğu, ekonomik özgürlüğün, mekansal hareketliliğin var olduğu yaşam biçimlerinde akrabalar arası evliliğin çok az olabileceğini bir varsayım olarak düşünebiliriz. Buna karşın, çok büyük kentlerden (metropoliten) büyük kentlere, kentlerden kasaba ve köy yerleşim birimlerine doğru uzandığımızda akrabalar arası evlilik olgusunun arttığını görürüz. Ailelerin çocukları üzerindeki denetimin yoğun, hareketliliğin az olduğu ve bireylerin aileleri ve birbirlerine ekonomik bağımlılıkları gibi nedenler böyle bir sonucun oluşmasında temel etkendir.
Toplumlar, tarihler boyunca akraba evliliklerine kimi kısıtlamalar koymuşlardır. Bu kısıtlamalardan bir kısmı genetik açıdan yerinde olmasına karşın, çoğu aile düzeni ve dirliğini sağlamaya yöneliktir.
Evlenmeler, seyrek olarak alışılmışın dışında olur. "En iyi eş komşu kızıdır" sayıltısı, bildik birileriyle evlenmenin yaygınlığını, beklentilere uygunluğunu kanıtlamaktadır. Evlilikte yakın komşu ve akraba dışına çıkma, mekansal hareketliliğin artmasıyla doğru orantılıdır. Örneğin bisikletin bulunmasından önce, bir Kuzey İtalyalı, eşini altı yüz metre genişliğindeki bir alandan seçerken, bisikletin bulunmasıyla bu alan, bin altı yüz metreye sıçramıştır
a. Gen Sorunu
Erkek ve kız kardeşlerde genellikle genlerin yarısı birbirine eşittir. Baba ve kızlarının; anne ve oğullarının genlerinin yarısı birbirine eşittir. Gen ortaklığının oranları, akrabalık uzaklaştıkça küçülür. Torunlar dedelerinin genlerinin 1/4'üne ortaktırlar. Her kuşakta 1/2 uzaklaşma olacağından dede ve torun arasında iki kuşak söz konusu olduğuna göre ortak gen olasılığı; 1/2 x 1/2 = 1/4 olacaktır.Kardeş çocuklarının kalıtsal yapılarında en fazla 1/8 oranında ortak gen taşıma olasılıkları vardır.
Akraba evliliklerinde zararlı olan genlerin (baskın ya da çekinik) ortaya çıkması, genetik bozukluklara yol açar. Her insanda zararlı genler vardır. Ancak, bu genlerin her iki cinste de ortak gen olarak bulunması ve oraya çıkması çocuklar üzerinde olumsuz sonuç doğuracaktır. Ne denli ortak genden uzak kalınırsa genetik sakıncadan da o denli uzaklaşılmış olunacaktır. ABD'de kardeş çocukları evliliklerinden doğan çocukların on yaşlarına kadar ölüm oranı % 8.1 dir. Bu oran akraba olmayan evli çiftlerin çocuklarında ise % 2.4 dür
b. Yasalar
Çeşitli ülkeler, akraba evliliklerini yasaklayan yasalara sahiptir. Sözgelimi İsrail'de amca - yeğen evliliklerine izin verilmekte, teyze - yeğen, hala – yeğen evlilikleriyse yasak sayılmaktadır. ingiltere'de 1949'da yürürlüğe giren Evlilik Yasası, on çeşit akrabalık evliliğini uygun görür. Buna göre bir erkek, ölmüş ya da boşanmış karısının, 1-Kızkardeşi. 2-Teyzesi, 3-Halası, 4, 5-Yeğenleri, 6-Erkek kardeşinin, 7-Dayısının, 8-Amcasının ve 9,10-Yeğenlerinin karısıyla evlenebilir
Müslüman erkekler aynı zamanda dört kadınla evlenebilirler. Evlenemeyecekleri yasakları ise Kuran'ın Nisa suresinin 22. ve 23.ayetleri belirler: "Babalarınızın evlendikleri kadınla sakın evlenmeyiniz Analarınız, kızlarınız, kız kardeşleriniz, erkek kardeşlerinizin kızları, sizi emziren süt analarınız, süt kardeşleriniz, karılarınızın anaları, kendileriyle gerdeğe girdiğiniz kadınlarınızdan olma üvey kızlarınız, öz oğullarınızın eşleri ve iki kız kardeşi birlikte almak size haram edildi".
Batı dillerinde yayımlanan sosyal antropolojik araştırmalarda kardeş çocukları evlilikleri, "Paralel Kuzen Evliliği" ve "Çapraz Kuzen Evliliği" gibi iki ayrı sınıfta gruplandırılır. Biz bu gruplamaya yeni bir şey eklemekten öte, yörel dilde kullanılan terimleri getirdik. Örneğin, aynı cinsten kardeşlerin çocuklarının evliliğine, "Koşut Kardeş Çocukları Evliliği"; ayrı cinsten kardeşlerin çocuklarının evliliğineyse "Aykırı Kardeş Çocukları Evliliği" dedik.
Kırsal yaşamda, özel durumlar dışında kardeş çocukları evliliği, beklenen, yakıştırılan ve doğal kabul edilen bir durumdur. "Evde kalmış kızın günahı amca oğlunun" atasözü bu beklentiyi ve yakıştırmayı doğrular niteliktedir. Oğullarının yabandan birisiyle evlenmesi durumunda oğlan evi, çocuklarının heder olduğunu, başkaları tarafından kandırıldığını düşünür. Daha da ötesi, yakıştırılan kardeş çocukları arasındaki kızların, haklarının yenildiği biçiminde düşünülür. Yabana verilmiş bir kızın mutluluğu şansa bağlanırken tersinin günahı, kardeş çocukları erkeklerinin kıza talip olmalarında aranır ve akraba tümüyle suçlanır. Zaten kız yabana verilirken kesenkes, amcalara, halalara, dayı ve teyzelere sorulup izinlerinin alınmasının temelinde bu beklenti ya da adet yatar.
