Nörolojik Rahatsızlıklar
Serebrovasküler Hastalıklar (CVA/SVO)
Serebrovasküler hastalık için strok ya da Appoplexy terimleri de kullanılmaktadır. Beyin kan akımıyla doğrudan ya da dolaylı olarak ilişkili ani ortaya çıkan fokal nörolojik bozukluklardır. CVA kilinikte
üç şekilde görülmektedir.
a. Tromboz
b. Emboli
c. Kanama
a. Tromboz
Ateroskleroz nedeniyle arter lümeninin daralması söz konusudur.
Etiyoloji
Diyabet
Hipertansiyon
Arterioskleroz
Temporal arteritis
Periarteritis nodosa
Sistemik lupus eritematozus gibi kollagen doku hastalıkları
Orak hücreli anemi
Trombositopeni
Tromboz Belirtileri ve Bulgular
Hastanın zaman zaman el, kol ve bacağında gelip geçici uyuşmalar,
Hemipleji, Afazi, Hemianopsi
Vertebral baziller yetmezlikte tabloya baş dönmesi, denge bozukluğu, beyin sapının hastalandığını gösteren bulgular, parazi, parali-zi ve kafa çiftlerine ilişkin bulgular ortaya çıkar.
Tanı
Serebral anjiografi ile kesin tanı konur. Yaşlılarda damar bütünlüğü bozulduğu için gençlere göre daha sakıncalıdır. Bilgisayarlı tomografi ile nekrotik alanları tespit etmek mümkündür.
BOS basıncı 200 mm H2O üzerindedir. BOS proteinleri yükselmiştir. Serum kolesterolü ve trigliseridler yükselmiştir.
Tromboz Tedavisi ve Hemşirelik Bakımı
Trombüs ana bir arterde ve taze ise embolektomi yapılır. Gelip geçici iskemik atakları önlemek ve strokun gelişimini geciktirmek için antikoagülan tedavi uygulanır. Ancak antikoagülan tedavi sosyal kontrendikasyonu olan ilaç grubudur. Bu nedenle protrom- bin zamanına baktıramayacak hastalara hastane dışında uygulanmaması gerekir.
Serebral vazodilatör ilaçların verilip verilmeyeceği konusu tartışmalıdır. Buna karşın geçici iskemik ataklara neden olmaktadır. Bunun için kullanımı tartışmalıdır.
Hasta ve ailesinin hastalık, tedavi ve beslenme konularında eğitilmesi son derece önemlidir. Az kolesterollü diyet, düzenli kontroller ve önemi, gelişebilecek komplikasyonların belirtileri yer almalıdır. Aspirin-persantin kombinasyonu trombositlerin çökmesini önler. Hastada tam tıkanma gelişmişse bilinçsiz hasta bakımı uygulanır.
b. Emboli
Serebral damarlardan birinin pıhtı, tümör, yağ, bakteri veya hava ile tıkanmasıdır.
Etiyoloji
Ekstrasistoller, enfarktüs, subakut endokardit, atrial fibrilasyon ve
romatizmal kalp hastalıkları,
Kırıklara bağlı yağ embolileri,
Kalp ameliyatlarından sonra pıhtı veya hava embolisi,
Tümör embolisi olabilir.
Emboli Belirtileri ve Bulgular
Hemipleji, Hemiparezi,
Hemianopsi,
Ani bilinç kaybı gibi değişik derecelerde nörolojik belirtiler görülür.
Tanı
BT veya anjiyografi emboli tanısında kullanılan yöntemlerdir. Hemoraji gelişmiş ise BOS kanlı olabilir. Septik embolilerde BOS da lökosit sayısı yükselir.
Emboli Tedavisi ve Hemşirelik Bakımı
Tedavi olarak acil antikagülasyona başlanır, Tedavinin yan etkileri izlenir. Bilinçsiz hasta bakımı uygulanır. Emboliye neden olan faktör tedavi edilir.
Sekel kalmışsa rehabilitasyon uygulanır. Rehabilitasyonun dört temel amacı vardır. Bunlar;
1. Akut devredeki komplikasyonları önlemek,
2. Deformiteleri düzeltmek,
3. Hastanın maksimum bağımsızlığını kazanmasını sağlamak,
4. Sosyal ve fiziksel uyumu sağlamaktır.
Koruyucu olarak aspirin-persantin kombinasyonu uygulanabilir.
Trombositlerin bir araya toplanarak çökmesini (agregasyonunu)
engeller.
c. Kanamalar
Serebral damarların rüptürü sonucunda gelişir.
Etiyoloji
Anevrizma, hipertansiyon, diyabet, travma, kollajen doku hastalığı.
Kanama Tipleri
1.İntraserebral kanama-beyin içine olur. Genellikle hipertansif ve arteriosklerotik yaşlılarda görülür. Hastada yüz kırmızıdır, hırıltılı solunum vardır, hasta koma halindedir. Baş ve gözler kanama olan hemisfer tarafına doğru çevrilmiştir.
2. Subaraknoid kanama; Subaraknoid mesafeye olur, genellikle genç ve orta yaşlılarda görülür. En sık nedeni anevrizmadır, şiddetli baş ağrısı, irritabilite, tüfek tetiği manzarası, kusma ve çift görme vardır.
3. Epidural kanama; Duramater ile kemik arasındaki kanamadır. Genellikle kafa travmasından sonra gelişir. Göz dibinde staz, kanama görülür. Tentoryal herniasyon gelişebilir.
4. Subdural Hematom; Subdural hematomda kan dura ile araknoid arasında toplanır, epidural kanama hızlı ilerler.subdural kanama ise daha yavaş ilerler.
Belirtiler
Epidural hematom belirtileri gibidir, ancak daha yavaş ilerler.
Tanı
Anjiyografi ile kesin tanı konur; ayrıca tomografi, sintigrafi de yapılabilir.
Kanamalarda Tedavi ve Bakım
Anevrizma kanamaları dışında kanamaların özel bir tedavisi yoktur. Serebral kanamalarda stres ülserleri ve buna ilişkin akut mide kanamaları oldukça sık görülür. Hemşire, ülser ve kanama belirtilerini gözlemeli,
Serebral kanaması olan hastalarda antikoagülanlar kontrendikedir, aspirin kullanılmaması gerekir.
CVA nedeni ne olursa olsun hastada KİBAS gelişebilir, hastanın Kİ-BAS yönünden de izlenmesi ve bakımının buna göre planlaması gerekir.
CVA'da kafa için basıncını artırmamak için gereksiz aşırı hareketler engellenir ve boyun çevresinde sıkan giysiler varsa gevşetilir. CVA'da hastaya bilinçsiz hasta bakımı aynen uygulanır. Pozisyon değişikliği her iki saatte bir yapılması ancak hemiplejik tarafa 2C dakikadan uzun süre yatırılmaması gerekir.
Bilinçsiz hastaya uygulanan her işlemin mutlaka anlatılması ve sürekli hastayla iletişim içinde olunması gerekir.
