Pulmoner Acil Hastalıklar
Astım
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)'nün yaptığı ve bütün dünya da kabul edilen tanımlamaya göre bronşiyal astım, çeşitli uyaranlara karşı hava yollarında aşırı yamtlılık ile karakterize, spontan olarak veya tedavi ile şiddeti değişen, solunum yollarında daralma ile kendini gösteren bir hastalıktır. Günümüzde kabul edilen bu kavramlara göre astımın özellikleri:
1. Hava yollarında daralma olması ve bunun spontan olarak veya tedaviyle gerilemesi
2. Hava yollarında enflamasyon olması
3. Çeşitli uyarılara karşı aşırı cevaplılıktır (hiperaktivite). Astım her yaşta gelişebilen, göğüste sıkışma ve akut önlenemeyen nöbetlerle karakterizedir. Bronşiyal enflamasyonun ortaya çıkması bulguları önemli derecede arttırır. Hastalığın fizyopatolojisinin anlaşılması ve tedavide yeni ilaçların kullanılmasına rağmen, astım nedeniyle mortalite ve morbıdıte azalmamıştır. Eğer astım krizi geleneksel tedaviye cevap vermiyorsa ve durdurulamıyorsa, bu durum "status astmatikus"u gösterir. Bu yaşamı tehdit eden acil bir durumdur ve ilave olarak wheezing, dispne, asit-baz dengesizliği görülebilir, hatta ölümle sonuçlanabilir.
Hastanın Değerlendirilmesi
Hastada varolan şikayetler, duygusal faktörler, hastanın yaşadığı bölgenin iklim şartlan,kullandığı ilaçlar, bulguların başladığı zaman sorgulanır. Daha önceki astım şikayetleri, kalıtsal astım problemleri, akciğer hastalığının varlığı araştırılır. Fizik muayenede göğüs kafesinin palpasyonu, perküsyonu ve oskültasyonu yapılarak normalden sapma durumları değerlendirilir.
Belirti ve Bulgular
Astımda en önemli belirti nefes darlığı (dispne), hırıltı (VVheezing, ıslık sesi), öksürük ve göğüste sıkışma hissidir. Bu şikayetler; tekrarlayıcı nöbetler halindedir, gece ve/veya sabaha karşı ortaya çıkma eğilimindedirler. Belirtiler kendiliğinden veya ilaçlarla hafifler ve bazı faktörlerle provoke olurlar. Ayrıca mevsimsel değişkenlik gösterirler.
Tanı
Tam kan sayımı; mümkünse hasta bronkodilatatör almadan örnek alınmalıdır; lökosit, eozinofıl sayımı, total ve spesifik IgE. antikorları, spesifik provakasyon testleri deri testleri yapılır (lökositoz, eozinofili, hematokrit artışı, solunum asidozu uzarsa elektrolit değişiklikleri gözlenir). Arter kan gazları (başlangıçta normal, sonra hi-poksi ve hiperkapniyi yansıtır, solunum asidozuyla sonuçlanır), balgam kültürü, teofılin düzeyine bakılır. Göğüs radyografisi (alt loblarda infilrasyon bulguları görülebilir) ve paranazal sinüs grafısi çekilir. Solunum fonksiyon testleri yapılır. Pik flowmetre ile obstrüksiyon değerlendirilir (150'nin altına düşmemelidir). Nabız oksimetresi kullanılır.
Tedavi ve Bakım
Tedavi ve bakımın amacı akut dönemde bronkospazm, ödem ve hava yollarında artmış müküs sonucu oluşan solunum problemlerini ortadan kaldırmak, uzun dönemde hastaya astma şikayetlerinin olmadığı veya mümkün olduğunca azaltıldığı bir yaşam sağlamaktır.
Bu Doğrultuda Yapılacak Girişimler
Hastaya solunumunu kolaylaştırıcı pozisyon verilir.
Sekresyonların çıkarılmasını kolaylaştırmak için; öksürme, derin nefes alma egzersizleri, gerekli ise nazotrakeal aspirasyon yapılır.
Oral ya da IV yolla sıvı verilerek sekresyonların yumuşaması sağlanır.
Maske veya açık yüz çadırıyla nemlendirme sağlanır, gerekli olursa oksijen verilir.
İlaç ve sıvı vermek amacıyla IV damar yolu açılır ve açık kalması sağlanır
Endikasyon varsa ilaç tedavisi uygulanır; genellikle bronkodila-tatör ve kortikosteroidler kullanılır.
Kardiyak aritmiler sonucu sekonder hipoksi ve asidoz gelişimini kontrol edebilmek için; sürekli EKG monitörizasyonu, arteryal kan gazları ve nabız oksimetresi takibi yapılır.
Ventilatör desteği sağlamak üzere hazırlıklı olunur.
Hasta astım krizini şiddetlendirici ortam, ilaçlar ve duygusal uyaranlardan korunur.
Sakin güvenli bir ortam sağlanır.
Bütün girişimlerin başında, işlem süresice ve sonrasında açıklama yapılır.
Olasılık varsa sakin, mantıklı birinin hastanın yanında kalmasına izin verilir.
Hasta ve ailesi taburculuk sonrası bakım, tedavi ve takibi yönünden eğitilinHastalığın gelişimi, alerjen etkenlerden uzak durma, sıcak ve soğuktan korunma, solınum egzersizleri, ilaç ve nebulazer kullanımı öğretilir.
