Çevresel Aciller
Sıcak Soğuk ve Boğulmaya Bağlı Acil Durumlar
Sıcağa Bağlı Acil durumlar
İnsan vücut ısısı 37°C kadardır ve bu damarların genişletilmesi, veya daraltılması ile, solunum ve cilt yoluyla (terleme) vücut ısısı sabit tutulmaya çalışılır. Vücut sıcakla karşı karşıya kaldığında temel ısıyı yaklaşık 37.8°C (100°F)'de tutmaya çalışır. Ancak ilaçlar, egzersiz, çevrede yüksek derecede ve yaygın ısı, özellikle yaşlılar ve çocuklarda bu termoregülasyonun bozulmasına ve vücut ısısının artmasına yol açar.
Sıcağa Karşı Vücudun Normal Yanıtı
Sıcak -> kanın ısısını yükseltir ve bu da hipotalamus tarafından algılanır -> periferal vazodilatasyon, radyasyon/buharlaşma yoluyla ısı kaybedilir (saatte 1.5 litreye kadar su kaybedilir -> terleme ve buharlaşma ile vücut ağırlığının %5'i ve beraberinde Na++ ve K+ kaybedilir -> Kalp hızı, atım hacmi, kardiyak output artar -> Sıvının buharlaşma yoluyla kaybedilmemesi için böbrekler su ve tuz tutulumunu arttmr, glukoz depolan artar ->4 vücudun normal iç ısısı korunur. Fakat sağlıklı olmayan bireyde vücut sıcağı kompanse edemediği zaman, aşırı sıvı kaybı sonucu hipovolomik şok ve ileti problemleri ortaya çıkar.
Sıcak Ödemi
Sıcakla karşı karşıya kaldıktan sonra ellerde, ayaklarda, ayak bileklerinde gode bırakan ödem olur. Bu durumun altında kardiyak ve renal nedenler yoktur. İklime uyum sağlayamayan yaşlı ve çocuklarda daha sıklıkla görülür. Birkaç gün belirti vermeyebilir.
Tedavi ve Bakım: Odemli bölge yükseltilir, sıcak ortamdan uzaklaştırılır, sıvı alımı arttırılır.
Sıcak Krampları
Yorgun ve çok çalıştırılmış adalelerde ağrılı kramplar olur. Egzersiz yaparken veya sonrasında laktik aside bağlı olarak gelişir. Sıcak yerde egzersiz yapma, ortama uyum sağlayamama durumunda sıvı ve elektrolit kaybı yerine konmazsa sıcak krampları oluşur.
Belirti ve Bulgular: Atletlerde, çok egzersiz yapan kişilerde elektrolit eksikliğinden dolayı bacaklarda, omuzlarda ağrılı kramplar, halsizlik, taşikardi, soluk ve nemli cilt, bulantı, aşırı idrar yapma görülür.
Tedavi ve Bakım: Kaybedilen sıvı ve elektrolitler yerine konur, ortamdan uzaklaştırılır.
Sıcak Senkobu
İklime uyum sağlayamayan bazı kişilerde sıcakla karşı karşıya kaldıkları ilk anda senkop gelişir.
Belirti ve Bulgular: Vazomotor ileti bozuklukları, fazla sıvı kaybına bağlı hipotansiyon, venöz göllenme, ciddi dehidratasyon olur. Diüretik gibi bazı ilaçları kullanıyorsa sıvı kaybı daha fazla görülür.
Tedavi ve Bakım : Sırtüstü yatırılır. Eksik olan sıvı ve elektrolitler yerine konur.
Sıcak Bitkinliği
Ter, diyare veya diüretik kullanımın nedeniyle uzun süreli sıvı kaybına bağlı olarak gelişir. Çok genç veya yaşlılarda daha sık görülür.
Belirti ve Bulgular: Baş ağrısı, bulantı, kusma, kırıklık, sürekli susama hissi, kas krampları, anksiyete, taşikardi, ortostatik hipotansiyon, dehidratasyon, ateş (37-40°C) hassasiyet, bilinç bulanıklığı.
Tedavi ve Bakım: Kişi sıcak ortamdan uzaklaştırılır. Yeterli sıvı ve elektrolit verilir.
Sıcak Çarpması
Kompansasyon mekanizmasının yetersizliğinde uzun süreli nem ve rüzgarla karşı karşıya kalma, sıcak çarpmasının ortaya çıkmasını sağlar. Yaşlılarda, alkolizm, kardiyovasküler hastalıklar, deri üzerinde büyük nekroz alanları, menstruasyon zamanı, LSD, diüretik, antikolinerjik, beta bloker, amfetaminler gibi bazı ilaçlar sıcak çarpmasına zemin hazırlar. Sıcakla karşı karşıya kalma süresi, aktivite derecesi, yaş, bilinç bulanıklığı sorgulanır. Kullandığı ilaçlar, hastalıkları, alkolizm, ilaç bağımlılığı, vertigo araştırılır. Vücut kor ateşi, taşikardi, hipotansiyon, kapiller dolum bilinç düzeyi, terleme, cilt rengi, turgoru, titreme, nöbetler değerlendirilir.
Belirti ve Bulgular: 40° C nin üzerinde vücut ısısı, taşikardi, taşipne, hipotansiyon ve nörolojik belirtiler, terleme olur veya cilt kurudur, anksiyete, konfüzyon, hırçınlık, kas koordinasyon kaybı, halüsinasyonlar, daha ileri dönemde nöbetler ve psikoz gelişir. Deserebre pozisyon, intrakraniyal kanama, beyin ödemi oluşabilir. Pupillalar fıks dilate, yetersiz kan dolaşımına bağlı böbrek yetmezliği, myoglobuluniri ortaya çıkar. Prognoz kötüdür ve ölüm oranı yüksektir. Elektrolit yetersizliği ileti problemlerine yol açıp ölüme neden olabilir.
Tedavi ve Bakım: Açık hava yolu sağlanır, solunum ve dolaşım sürdürülür. Gerekirse entübe edilir. %100 konsantrasyonda Oksijen verilir. Pulse oksimetre ile kan gazları kontrol edilir. Hasta serin bir yere alınır ve giysileri çıkartılır. Sıvı volümünün dengelenmesini sağlamak için oral yolla alamıyorsa hafif vakalarda; IV Dekstroz ve Laktatlı Ringer verilebilir. Ciddi vakalarda; Serum fizyolojik 300 cc bolüs verilir. Kardiyak problemler yoksa: 4 litre sıvı 6-8 saat içinde verilir. İdrar miktarı ölçülür. Hipovolo-misi olan çocuklarda 20 cc/kg/st verilir. İdrar miktarı izlenir (yetişkinlerde 0.5 cc/kg/st, çocuklarda 0.7 cc/kg/st'in altına düşmesi tehlikelidir). Ödemli ekstremite elevasyona alınır. Vücut iç ısısı izlenir. Isısı 41oC(106°F)'den yüksek olan hastalarda ani, hızlı soğutma risklidir. İç ısıyı 38.3°C (101°F) altına indirme 45-60 dakika içinde yapılmalıdır.
Derinin ıslak olarak soğutulması, kuru soğutmadan 25 kez daha etkilidir. Soğutmada; sürekli hava üfleyen ventilatör, ıslatılmış çarşaflar kullanılır. Buharı toksik olacağından alkol banyosu, sıcağa bağlı acil durumlarda etkisi olmadığından, koagülo-patilere ve karaciğer harabiyetine neden olabileceğinden aseto-minofen veya aspirin kullanılmamalıdır. Titremeyi engellemek için diazepam kullanılır.
